"Το σβήσιμο", Percival Everett

Πρόταση της αγαπημένης μου Βιβής, το «Σβήσιμο» του Πέρσιβαλ Έβερετ είναι μια επιλογή για την οποία δεν μετανιώνει κανείς. Βιβλίο καλογραμμένο, απαιτητικό μόνο ως προς τη σκέψη και όχι την ανάγνωση, που ρουφιέται με κέφι και σου φτιάχνει τη μέρα όσο το βλέπεις ακόμα μισοδιαβασμένο στο κομοδίνο σου.

Ήρωας του μυθιστορήματος είναι ο Θελόνιους Έλισον που τον φωνάζουν Μονκ (η μάνα του και Μόνξι)*,  ένας μαύρος συγγραφέας που αρέσκεται να γράφει στρυφνά μυθιστορήματα με παραλλαγές αρχαιοελληνικών θεμάτων και δεν τον διαβάζει σχεδόν κανείς. Οι περισσότεροι τον κατηγορούν πως «δεν είναι αρκετά μαύρος συγγραφέας» και τη σταγόνα στο ποτήρι ξεχειλίζει η τρομακτική επιτυχία ενός κακογραμμένου μυθιστορήματος μιας μαύρης που όμως περιγράφει τη ζωή στο γκέτο. Οι συγκυρίες το φέρνουν έτσι που πρέπει να φροντίσει τη γριά μάνα του που υποφέρει από Αλτσχάιμερ και χρειάζεται χρήματα. Κάθεται λοιπόν και σε τρεις βδομάδες μέσα γράφει μια παρωδία του μυθιστορήματος της νεαράς, που όμως κανείς δεν την εκλαμβάνει ως τέτοια. Πριν ακόμα εκδοθεί- με ψευδώνυμο εννοείται, γιατί δε θα υπέγραφε ποτέ μια τέτοια αηδία- το μυθιστόρημα γίνεται μπεστ σέλερ και πωλούνται τα κινηματογραφικά δικαιώματα για αστρονομικό ποσό. Μόνο που τα πράγματα περιπλέκονται όταν ως κριτής για το παναμερικάνικο λογοτεχνικό βραβείο πρέπει να κρίνει τον εαυτό του.

Ο Έβερετ πραγματεύεται ένα θέμα που μάλλον δεν είναι πολιτικά ορθό, ειδικά στην Αμερική. Το «πόσο μαύρος είσαι», πόσο μέρος της αφροαμερικάνικης κουλτούρας, το γιατί θα έπρεπε ένα καλό παιδί μεσοαστικής οικογένειας να το εκφράζει το γκέτο μόνο και μόνο γιατί το δέρμα του είναι σοκολατί. Κι από την άλλη ένα θέμα εκτός φυλής, την απόσχιση από τον εαυτό, την απομάκρυνση από όλα κανείς πιστεύει θεμιτά και τελικά το ξεπούλημα. Την σχίζα της εποχής ανάμεσα στο χρήμα και την πραγματική πραγματικότητα, την εικόνα που καθορίζει το ποιος είσαι ή το ποιος μπορείς να είσαι.

Το πιο αστείο κομμάτι είναι φυσικά το μυθιστόρημα μέσα στο μυθιστόρημα που υπογράφει με ψευδώνυμο ο ήρωας, αλλά κι οι συναντήσεις που έχει ο Θελόνιους Έλισον με διάφορους ανθρώπους του σιναφιού ντυμένος το ρόλο του alter ego του, του συγγραφέα του μπεστ σέλερ για τους μαύρους, του ανθρώπου που έχει κάνει και «μέσα». Η γραφή του Έβερετ έχει ρευστότητα και πλαστικότητα, σε αποκοιμίζει γλυκά πως διαβάζεις μια απλή ιστορία και λέει δυο τρία σκληρά πραγματάκια στην πορεία. Η μόνη ένστασή μου είναι πως ίσως ένα παρόμοιο μυθιστόρημα γραμμένο από έναν λευκό θα χαρακτηριζόταν πιθανώς ρατσιστικό και δε θα μπορούσε να εκδοθεί.  

«Το σβήσιμο», Πέρσιβαλ Έβερετ, μετ. Χίλντα Παπαδημητρίου, εκδ. Πόλις, 2004, σελ. 341

*σαφής αναφορά στους δυο «εμβληματικούς μαύρους», τον τζαζίστα Θελόνιους Μονκ και τον Ραλφ Έλισον, δημιουργό του «απόλυτου αφροαμερικάνικου μυθιστορήματος», Αόρατος άνθρωπος.