"Σκακιστική νουβέλα", Stefan Zweig

H  "Σκακιστική νουβέλα» του Στέφαν Τσβάιχ είναι ένα μικρό κομψοτέχνημα. Στις λιγότερες από εκατόν τριάντα σελίδες του το μικρό – και σε σχήμα-  βιβλιαράκι περιγράφει με οικονομία μια ιστορία απίστευτης αγριότητας, μέσα στην ηπιότητα του σκακιού.

Πάνω σε ένα καράβι που κατευθύνεται προς τη Βραζιλία βρίσκεται ένας φημισμένος πρωταθλητής σκακιού. Πρόκειται για τον Τσέντοβιτς, ένα αγόρι άξεστο, με εξαιρετική δυσκολία στη γραφή και την ανάγνωση, οριακό ως προς τη γενική ευφυΐα, αλλά ιδιοφυΐα όταν πρόκειται για το σκάκι. Ο αφηγητής της νουβέλας ενδιαφέρεται πάντα για κάτι τέτοιες ιδιοτροπίες του ανθρώπινου μυαλού και προσπαθεί να προσεγγίσει τον πρωταθλητή. Στήνει μια σκακιέρα, βρίσκει συμπαίκτη και τελικά καταφέρνει να κάνει τον Τσέντοβιτς να ενδιαφερθεί. Για 250 δολάρια την παρτίδα δέχεται να παίξει εναντίον όλων των ερασιτεχνών σκακιστών του πλοίου. Στην πρώτη παρτίδα κερδίζει χωρίς καν να κάτσει στην καρέκλα, στη δεύτερη όμως εμφανίζεται μέσα στο πλήθος ένας άνθρωπος που καταφέρνει να του πάρει μια εντυπωσιακή ισοπαλία.

Η ιστορία του ανθρώπου που φαίνεται με το μυαλό να νικά τον άξεστο Τσέντοβιτς που δεν μπορεί αν δεν έχει μια μικρή σκακιέρα πάνω του να φανταστεί μια παρτίδα  έχει να κάνει με το σκάκι, την τρέλα, τη βαναυσότητα, την μονομανία, την ικανότητα του ανθρώπινου μυαλού να επιβιώνει  Αυτός ο Αυστριακός έπεσε στα χέρια των Ναζί και υποβλήθηκε σε ένα σχετικά πρωτότυπο βασανιστήριο, απόλυτη  απομόνωση δίχως κανένα τρόπο να απασχοληθεί το μυαλό.

Η αφήγηση είναι λιτή, δίχως άσκοπες λεπτομέρειες και μεταφέρει με νηφαλιότητα αυτό που συνέβη, μέχρι να φτάσουμε στο φινάλε. Αν και φυσικά μιλάμε για ένα βιβλίο βασανιστικό, δεν υπάρχει πουθενά ζοφερή ατμόσφαιρα ούτε κατάθλιψη. Μόνο η έκπληξη για την ανθρώπινη φύση και τις εκφάνσεις της.

"Σκακιστική νουβέλα", Στέφαν Τσβάιχ, μετ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Άγρα, σελ. 127