ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: diavazontas & vivliocafe

 Η ανάγνωση είναι πολλά πράγματα για τον καθένα χωριστά, πάνω από όλα όμως είναι απόλαυση. Οι ψηφοφορίες για τα προσφιλέστερά μας βιβλία εμπεριέχουν ένα ρίσκο, να μπει κανείς στον πειρασμό να παραθέσει τα αριστουργήματα της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας, ξεχνώντας τα αμιγώς προσωπικά του γούστα.

Γι’ αυτό έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να γίνει μια σύγκριση ανάμεσα στην ψηφοφορία που διεξήχθη στο diavazontas.blogspot.com (24/4/2013 http://diavazontas.blogspot.gr/2013/04/blog-post_24.html) από την Κατερίνα Μαλακατέ με στόχο να επιλεγούν τα 10 πιο αγαπημένα βιβλία με δύο ανάλογες δημοσκοπήσεις που είχε διεξαγάγει ο Πατριάρχης Φώτιος στο Βιβλιοκαφέ, μία για τα καλύτερα ελληνικά πεζογραφήματα (7/1/2011 http://vivliocafe.blogspot.gr/2011/01/top-25.html) και μια άλλη για τα καλύτερα ξένα μυθιστορήματα (2/5/2011 http://vivliocafe.blogspot.gr/2011/05/blog-post.html).

Παρά τα διαφορετικά κριτήρια και όρους διεξαγωγής κάθε βολιδοσκόπησης, τη διαφορά στο περιεχόμενο κάθε έρευνας, τη συνολική αποτίμηση στην ψηφοφορία της Κατερίνας και τις επιμέρους αποτιμήσεις στις ψηφοφορίες του Πατριάρχη, το διαφορετικό κοινό που συμμετείχε, ή μάλλον ακριβώς γι’ αυτούς τους λόγους, η συν-εκτίμηση έχει να εξαγάγει ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΑΞΙΟΠΡΟΣΕΚΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.

Δείτε καταρχάς τον συγκριτικό πίνακα. Ο αριθμός δηλώνει τη σειρά κατάταξης στις προτιμήσεις του κοινού (1: περισσότερες ψήφους). Στις ψηφοφορίες του 2011 υπάρχουν δύο αριθμήσεις (με τον δείκτη [ε] να δηλώνει ελληνικό έργο), ενώ στην αντίστοιχη του 2013 η λίστα είναι ενιαία. 

ΕΡΓΟ	2011	2013
Έγκλημα και τιμωρία – Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι	2	1
Ανεμοδαρμένα Ύψη – Έμιλυ Μπροντέ		2
Η μεταμόρφωση - Φραντς Κάφκα		3
Η δίκη – Φραντς Κάφκα	1	4
Ταξίδι στην άκρη της νύχτας – Φερντινάντ Σελίν	4	5
Αδελφοί Καραμαζώφ - Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι	6	6
Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας - Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες		7
Ο ξένος - Αλμπέρ Καμύ	14	8
Το μαγικό βουνό - Τόμας Μαν	8	9
1984 – Τζορτζ Όργουελ	5	10
Αναζητώντας το χαμένο χρόνο - Μαρσέλ Προυστ	10	11
Εκατό χρόνια μοναξιάς – Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες	3	12
Η Φόνισσα – Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης	1[ε]	13
Οι άθλιοι – Βίκτορ Ουγκώ	16	14
Τα σταφύλια της οργής - Τζον Στάιμπεκ		15
Άπαντα πεζά – Χόρχε Λουίς Μπόρχες		16
Το κιβώτιο - Άρης Αλεξάνδρου	2[ε]	17
2666 – Ρομπέρτο Μπολάνιο		18
Διηγήματα – Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης		19
Η βουή και η μανία – Ουίλιαμ Φώκνερ		20
Και με το φως του λύκου επανέρχονται - Ζυράννα Ζατέλη	11[ε]	21
Μόμπι Ντικ - Χέρμαν Μέλβιλ		22
Ο ηλίθιος - Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι	12	23
Ο Χριστός ξανασταυρώνεται – Νίκος Καζαντζάκης		24
Πέδρο Πάραμο - Χουάν Ρούλφο		25
Το κουτσό – Χούλιο Κορτάσαρ		26
Το όνομα του Ρόδου - Ουμπέρτο Έκο	9	27
Το σπίτι των πνευμάτων - Ιζαμπέλ Αλιεντε		28
Ακυβέρνητες πολιτείες – Στρατής Τσίρκας	4[ε]
Eroica - Κοσμάς Πολίτης	5[ε]
Πόλεμος και ειρήνη – Λέο Τολστόι	7
Δον Κιχώτης – Μιγέλ Θερβάντες	11
Ο μικρός πρίγκιπας – Αντουάν Σαίντ ντ’ Εξυπερί	13
Λολίτα – Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ	15
Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι - Όσκαρ Ουάιλντ	17
Οδυσσέας – Τζέιμς Τζόυς	18

Και ορίστε κάποια συμπεράσματα στα οποία καταλήξαμε από κοινού :

1.  Μια ένωση των δύο δημοσκοπήσεων (2013 U 2011) εμφανίζει 36 κορυφαία έργα, που σίγουρα είναι μια καλή πρόταση για διάβασμα.

2.  Η πλειοψηφία των καλύτερων/πιο αγαπημένων έργων βρίσκεται και στις δύο ψηφοφορίες. Στα υψηλά κλιμάκια κάνει αίσθηση η θέση της “Μεταμόρφωσης” του Κάφκα και του μυθιστορήματος “Ανεμοδαρμένα ύψη” της Έμιλυ Μπροντέ το 2013 με την απουσία τους το 2011. Αντίστοιχα, τα τελευταία έργα στη συγκριτική λίστα, ενώ υπάρχουν το 2011, απουσιάζουν το 2013.

3.  Η λίστα των TOP περιλαμβάνει έργα που διαχρονικά, απ’ ό,τι φαίνεται, κερδίζουν την εμπιστοσύνη των αναγνωστών. Ίσως γιατί είναι ασφαλέστερες επιλογές, ενώ τα νεότερα βιβλία μένει να αποτιμηθούν. Ο Ντοστογέφσκυ με τρία βιβλία, ο Κάφκα και ο Μάρκες με δύο έργα ο καθένας-τους αναδεικνύονται στους πιο αγαπημένους συγγραφείς.

4.  Ο 19^ος αιώνας αντέχει ακόμα με έργα των Ντοστογέφσκι, Τολστόι, Μπροντέ, Ουγκώ, Ουάιλντ, Μέλβιλ, Παπαδιαμάντη, ενώ ακόμα πιο πίσω πάμε στον “Δον Κιχώτη” του 17^ου αιώνα. Παραδόξως (;) απουσιάζουν οι Γάλλοι κλασικοί Φλωμπέρ, Σταντάλ, Ζολά κ.ο.κ. και διασώζεται μόνο ο Ουγκώ.

5.  Σε εξέχουσα θέση είναι η ισπανόφωνη λογοτεχνία με οκτώ έργα (8), ακολουθεί η αγγλόφωνη με επτά (7), η γαλλόφωνη με πέντε (5), η ρωσόφωνη με τέσσερα (4), η γερμανόφωνη με τρία (3) και η ιταλόφωνη με ένα (1).

6.   Από τα ελληνικά έργα το 2011 ξεχώρισαν στην πρώτη θέση “Το κιβώτιο” του Αλεξάνδρου και “Η Φόνισσα” του Παπαδιαμάντη, ενώ ανάλογα αποτελέσματα έδειξε και η ψηφοφορία του 2013. Ο Παπαδιαμάντης με τη “Φόνισσα” μάλιστα βρέθηκε στην τιμητική 13^η θέση σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ γενικά τα διηγήματά-του κατέλαβαν επίσης πολύ υψηλή θέση. Φυσικά αμφιβάλλουμε αν οι ξένοι θα έβλεπαν με το ίδιο μάτι τις επιλογές-μας, αν και τα δυο ελληνικά που ξεχώρισαν είναι όντως πολύ καλές περιπτώσεις.

7.  Η νεότερη ελληνική λογοτεχνία εκπροσωπείται σε χαμηλότερες θέσεις στην ψηφοφορία του 2013 από τη Ζυράννα Ζατέλη, αλλά είναι γενικά απούσα, όταν μιλάμε συνολικά για τα αγαπημένα μας βιβλία. Πράγμα φυσιολογικό αν αναλογιστούμε την παγκόσμια λογοτεχνική παραγωγή και ταυτόχρονα παράλογο γιατί η ψηφοφορία ήταν για Έλληνες βιβλιόφιλους.

8.  Εμβληματικά μυθιστορήματα με υψηλό δείκτη δυσκολίας στην ανάγνωση, όπως ο «Οδυσσέας» και ο «Άνθρωπος χωρίς ιδιότητες» καταλαμβάνουν αξιοπρόσεκτη θέση στην ψηφοφορία του Βιβλιοκαφέ, ενώ στην αντίστοιχη του Διαβάζοντας εμφανίζονται πιο περιορισμένα.

9.  Σημαντική είναι η αναφορά στο «2666», ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε στη χώρα μας το 2011 κι όμως πρόλαβε σε αυτά τα δυο χρόνια να καθιερωθεί στη συνείδησή μας ως κλασικό και να βρει θέση ανάμεσα στα κορυφαία το 2013. Ή αυτό δείχνει ότι το έργο έγινε μόδα και ίσως σε λίγα χρόνια, σε μια ανάλογη ψηφοφορία, δεν θα προβληθεί;

10.  Και στις δυο ψηφοφορίες έλειψε πιθανώς η τόλμη να αναφερθούμε σε βιβλία νεότερα ή παλαιότερα που δε θεωρούνται παγκόσμιοι ογκόλιθοι, έχουν όμως για τον καθένα μας προσωπικό συγκινησιακό φορτίο. Ίσως απλά να είμαστε συντηρητικοί ως αναγνώστες ή, από την άλλη, απαιτείται κάποιος χρόνος για να κατασταλάξει η αξία ενός βιβλίου μέσα μας και γι’ αυτό καταφεύγουμε στα δοκιμασμένα.

Κατερίνα Μαλακατέ 
&

Πατριάρχης Φώτιος