"Περί ηρώων και τάφων", Ernesto Sabato

Είναι σπάνιες οι φορές που γράφοντας για ένα βιβλίο δεν ξέρω από πού να αρχίσω. Το «Περί Ηρώων και τάφων» είναι μια κορυφαία στιγμή της παγκόσμιας λογοτεχνίας που σε βάζει σε ένα παράλληλο, κατακερματισμένο σύμπαν από το οποίο είναι δύσκολο να βγεις αλώβητος και να μπορέσεις τελικά να μιλήσεις για αυτό με σιγουριά.

Κεντρικός ήρωας (;) ο νεαρός Μαρτίν, ένα δεκαοκτάχρονο αγόρι που μια μέρα σε ένα πάρκο γνωρίζει την Αλεξάνδρα, ένα κορίτσι ένα χρόνο μικρότερό του, αλλά πολύ διαφορετικό. Η νεαρή μπαίνει και βγαίνει στη ζωή του Μαρτίν κατά το δοκούν, κάποτε του δηλώνει ευθαρσώς ότι τον αγαπάει και τον χρειάζεται, άλλοτε τον αφήνει για μέρες σε κατάσταση πανικού. Η Αλεξάνδρα είναι μια ιδιότυπη ηρωίδα, φέρει θαρρείς πάνω της τις αμαρτίες όλης της οικογένειας αλλά ταυτόχρονα είναι ένα πρόσωπο καθαρό και άφθαρτο. Προέρχεται από μια ένδοξη φαμίλια- ο παππούς της ήταν σημαίνον πρόσωπο της επανάστασης- ξεπεσμένης πια, γεμάτη τρελούς, θανάτους και κεφάλια μέσα σε καπελιέρες. Δε θέλει να της μιλούν για τον Φερνάντο και τους τυφλούς.

Αφηγητής ενίοτε, πρωταγωνιστής κάποτε, και τελικά πιο νηφάλιος από όλους ο σαρανταπεντάρης Μπρούνο, ερωτευμένος αρχικά με την Χεορχίνα, τη μαμά της Αλεξάνδρας, και μετά με το κορίτσι,  συμπαρίσταται στον μικρό Μαρτίν στις πίκρες που περνά με την κοπέλα. Ταυτόχρονα ξέρει πολλά, που επιλέγει αν και πότε θα πει. Και τέλος ο Φερνάντο, που γράφει λίγο πριν πεθάνει μια Πραγματεία για τους τυφλούς, την πιο επικίνδυνη Σέκτα στον κόσμο. Αντιπροσωπεύει μια ράτσα ανθρώπων αλλόκοτη και εν πολλοίς παρανοϊκή. Χάνεται μέσα στη συνομωσιολογία και  το πάθος του για την φαυλότητα των τυφλών, αλλά ταυτόχρονα είναι γοητευτικός όπως κάθε παράφρων.

Οι ήρωες δένονται με ένα λεπτό σκοινί ανάμεσα στην ειρωνία και την απόγνωση, το κακό στις πιο άφθαρτες μορφές του κι έπειτα την καθημερινότητα, ως αντίποδα της τρέλας. Έχουν ο καθένας μέσα στον μικρόκοσμο του εγκαθιδρύσει μια δικτατορία του έξω κόσμου που τους καθορίζει, αλλά δεν μπορεί να τους λυτρώσει από την εσωτερική φωτιά. Δεν μαθαίνουμε ποτέ τίποτα για αυτούς, κι όμως ταυτόχρονα ξέρουμε τα πάντα.

Διαβάζοντας σκόρπια κομμάτια από δω κι από κει για τον  Ερνέστο Σάμπατο και τις προσωπικές του εμμονές με τους τυφλούς, το τοπίο για το «Περί Ηρώων και Τάφων» θόλωσε αντί να διευκρινιστεί. Ξέρω πάντως πως είναι ένα μυθιστόρημα που θα δουλέψει ύπουλα μέσα μου τα επόμενα χρόνια και θα χρειαστεί να ξαναδιαβαστεί.

«Περί Ηρώων και τάφων», Ερνέστο Σάμπατο, μετ. Μανώλης Παπαδολαμπάκης, εκδ. Εξάντας, 1986, σελ.614


Υ.Γ. Το "Περί Ηρώων και τάφων" αποτελεί το δεύτερο κομμάτι μιας άτυπης τριλογίας που ξεκινά με το "Τούνελ" και ολοκληρώνεται με το "Αβαδδών ο εξολοθρευτής". Παρ' όλο που το "Τούνελ" το έχω διαβάσει πολύ παλιά, δεν είχα καμία δυσκολία να παρακολουθήσω τη ροή της ιστορίας ή να θυμηθώ σημαντικά πράγματα.