"Το μηδέν και το άπειρο", Arthur Koestler

Διαβάζοντας την τελευταία λέξη του μυθιστορήματος του Άρθουρ Καίσλερ "Το μηδέν και το άπειρο", δεν μπορείς παρά να αναφωνήσεις "Τι βιβλιάρα είναι αυτή". Και μετά; Τί γράφει κανείς για ένα βιβλίο σαν κι αυτό; Πώς μπορεί να ανταποκριθεί και να περιγράψει τα συναισθήματα και τις σκέψεις, χωρίς να παπαγαλίσει κάποιον από τους προηγούμενους, χωρίς να μπει στον πειρασμό να διαβάσει τις αναλύσεις των ειδικών; 

Ο Νικολάι Σαλμάνοβιτς Ρουμπασόφ, ένα από τα ηγετικά στελέχη της Σοβιετικής Επανάστασης, πρόσωπο θρυλικό που άλλοτε το πορτραίτο του κρεμόταν σε κάθε σπίτι όπως και του "Πρώτου", συλλαμβάνεται με την κατηγορία πως μετέχει στην αντιπολίτευση και σχεδίαζε να δολοφονήσει τον αρχηγό. Μέσα στη φυλακή θα βρει το χρόνο να αναμετρηθεί με τις πράξεις του αλλά και το καθεστώς που βοήθησε να δημιουργηθεί, να κατανοήσει κάποιες αλήθειες, να ταυτιστεί με τους ανακριτές του, να μπει στη λογική τους, να βγει από τη δική του.

Ο Ρουμπασόφ υπήρξε για πολλά χρόνια θύτης και τώρα βρέθηκε στη θέση του θύματος. Είναι ένας επαγγελματίας επαναστάτης, που αντικατέστησε την πίστη με τη λογική, που αφιέρωσε τη ζωή του στο κόμμα, που δε δίστασε να θυσιάσει συντρόφους, με τον ίδιο τρόπο που του ζητάνε τώρα να θυσιαστεί εκείνος, που βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα σύστημα σκληρό και ξεδιάντροπο που όμως ο ίδιος οικοδόμησε.

Μέσα στη φυλακή θα συνειδητοποιήσει την έννοια του Εγώ, ένα "γραμματικό αποκύημα" όπως λέει χαρακτηριστικά, αλλά ό,τι κι αν κάνει δεν θα καταφέρει να γλιτώσει από τον ίδιο του τον εαυτό. Το σύστημα θα καταφέρει να τον κάνει να πιστέψει πώς είναι ένοχος, ακόμα και αν δεν ξέρει για τί πεθαίνει.

Μιλάμε για ένα μυθιστόρημα που θέτει πολλά ερωτήματα, φιλοσοφικά, πολιτικά, προσωπικά. Ο Ρουμπασόφ είναι ένας χαρακτήρας αντιφατικός, έξυπνος, εγκληματικός, τραγικός. 

"Σαράντα χρόνια είχε ζήσει με αυστηρή συμφωνία με τους κανόνες του Μοναστικού του τάγματος, του Κόμματος. Είχε μείνει προσκολλημένος στους Κανόνες του λογικού Υπολογισμού. Είχε κάψει με το οξύ της λογικής τα απομεινάρια της παλιάς ανορθολογικής ηθικής που υπήρχαν στη συνείδηση του. Δεν είχε υποκύψει στον πειρασμό του σιωπηλού εταίρου και είχε καταπολεμήσει με όλο του το σθένος το ωκεάνιο συναίσθημα. Και πού τον είχαν οδηγήσει όλα αυτά; Αξιώματα αδιαφιλονίκητης αλήθειας είχαν οδηγήσει σε ένα τελείως παράλογο αποτέλεσμα. Οι ακαταμάχητοι λογικοί παραγωγικοί συλλογισμοί των ανακριτών του τον είχαν πάει γραμμή στο αλλόκοτο και στοιχειωμένο θέατρο της δημόσιας δίκης"

Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου δεν κρίνεται μονάχα το Κομμουνιστικό καθεστώς, ο τρόπος που το οραματίστηκαν κι έπειτα η τρομακτική τροπή που πήρε η υλοποίησή του. Είναι μια πραγματεία στη φύση της εξουσίας και του ανθρώπου, μια φιλοσοφική ματιά πάνω σε θέματα που φτιάχνουν ή τερματίζουν τις ζωές των ανθρώπων. Δυνατό και σπαρακτικό, κάποια στιγμή πρέπει να διαβαστεί από όλους τους βιβλιόφιλους.  

"Το μηδέν και το άπειρο", Άρθουρ Καίσλερ, μετ. Βασίλης Τομανάς, εκδ. Νησίδες, 2003, σελ. 213

Υ.Γ. Αν και η μετάφραση μου φάνηκε εξαιρετική, η έκδοση είναι μάλλον βιαστική και άσχημη, ανάξια ενός τέτοιου βιβλίου.