"Τα τρία επίπεδα της ζωής", Julian Barnes

Τον τελευταίο καιρό διάβασα αρκετά βιβλία για την απώλεια. Ξεκινώντας από το εκπληκτικό της Τζ. Ντίντιον και καταλήγωντας στις πολύ προσωπικές ιστορίες του Ζουμπουλάκη και του Κορτώ. Ίσως να έτυχε, πάντως αυτές συνέπεσαν με το δικό μου πένθος και μπόρεσαν να με βάλουν σε σκέψεις, να με καθηλώσουν το καθένα με τον τρόπο του. Τώρα νομίζω πως ολοκλήρωσα τον κύκλο διαβάζοντας «Τα τρία επίπεδα της ζωής» του Τζούλιαν Μπαρνς. Αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό διαφορετικό από τα άλλα, γιατί ενώ στηρίζεται στην πραγματική ιστορία του ξαφνικού χαμού της συζύγου του, καταλήγει να είναι ένα βιβλίο αμιγώς λογοτεχνικό. Κοινώς, ο γεννημένος συγγραφέας τα πάντα τα μετουσιώνει σε τέχνη.

Το βιβλίο ξεκινά με την ιστορία των αερόστατων, τις πρώτες ιδέες για μια μηχανή που θα είναι βαρύτερη από τον αέρα κι όμως θα πετά. Παράλληλα μέσα από τον πρωταγωνιστή και δεινό αεροναυπηγό Ναντάρ, μας μιλά για την ιστορία της φωτογραφίας. Έπειτα εστιάζει στην Σάρα Μπερνάρ- μια προσωπικότητα μεγαλύτερη κι από τη ζωή, κι ας ήταν τόσο μικροκαμωμένη- που έκανε κι αυτή ένα ταξίδι με αερόστατο κι ίσως είχε και σχέση με τον Ναντάρ. Για να περάσει- εντελώς απρόοπτα- στο τελευταίο μέρος σε μια πλήρη αναφορά στο πένθος, στις συνθήκες θανάτου της γυναίκα του, στις σκέψεις αυτού που μένει πίσω, στη μαυρίλα και το θάνατο.

«Έλεγαν ότι ίσως επέκειτο η κατάρρευση ολόκληρου του οικονομικού συστήματος, αυτό όμως εμένα δεν με απασχολούσε καθόλου. Τα χρήματα δεν θα μπορούσαν να την είχαν σώσει, οπότε τι καλό υπήρχε στα χρήματα και ποιος ο λόγος να τα προφυλάξεις; Έλεγαν ότι το κλίμα της Γης πλησιάζει στο σημείο από όπου δεν υπάρχει επιστροφή, εγώ όμως δεν έδινα δεκάρα αν το έφτανε και το ξεπερνούσε. Γυρνούσα με το αυτοκίνητο από το νοσοκομείο και σε μια συγκεκριμένη ευθεία του δρόμου, λίγο πριν την σιδηροδρομική γέφυρα, επαναλάμβανα μεγαλόφωνα τις εξής λέξεις που μου έρχονταν στο νου: «Το σύμπαν κάνει απλώς την δουλειά του». "Αυτό"- τούτο το πελώριο και φοβερό "αυτό"- ήταν "όλο". "

Παρ' όλο που τα τρία μέρη του βιβλίου μπορεί και να μοιάζουν ασύνδετα μεταξύ τους στον ανυποψίαστο αναγνώστη, σε αυτόν που έχει μάθει να κάνει τις συνδέσεις- έστω και χαλαρές- αφήνουν μια γεύση γλυκόπικρη, σα να κατάφερε ο Μπαρνς να μετατρέψει την οδύνη του σε δύναμη κι ας διατείνεται το αντίθετο. Νομίζω πως το συγκεκριμένο είναι το πιο στιβαρό βιβλίο πένθους από αυτά που διάβασα, το πιο δουλεμένο και τελικά το πιο λυτρωτικό. Ο συγγραφέας καταφέρνει να μας περάσει τον αβάσταχτο πόνο για τον χαμό του άλλου του μισού, έναν πόνο για τον οποίο δεν σε προετοιμάζει τίποτα, να μιλήσει για αυτό που πέρασε και περνάει χωρίς στιγμή να υποπέσει στην παγίδα της κλειδαρότρυπας. Στο ταξίδι του μέσα στην θλίψη, σεβάστηκε την γυναίκα του εξαιρετικά και τελικά μας έδωσε ένα κείμενο αντάξιο των μυθιστορημάτων του. 

"Τα τρία επίπεδα της ζωής", Τζούλιαν Μπαρνς, μετ. Θωμάς Σκάσσης, εκδ. Μεταίχμιο, 2014, σελ.155