Είναι «Το τέλος του κόσμου» της Μάργκαρετ Άτγουντ τόσο εντυπωσιακό όσο το «Όρυξ και Κρέικ», το πρώτο μέρος της τριλογίας ή έστω τόσο ενδιαφέρον όσο «Η χρονιά της Πλημμύρας», το δεύτερο; Η απάντηση είναι σαφώς όχι. Το βιβλίο παρά τον μεγάλο του όγκο μοιάζει με διεκπεραίωση για την κορυφαία Καναδή συγγραφέα, ένα κλείσιμο σε αυτό το εντυπωσιακό σύμπαν, που θα μπορούσε όμως να λείπει.
Η δυστοπία της Άτγουντ φτάνει με το «Τέλος του κόσμου» στο τέλος της. Συναντάμε εδώ γνωστούς μας χαρακτήρες από τα δύο προηγούμενα βιβλία, η Τόμπι, ο Ζεμπ, ο Τζίμι, η Ρεν, η Ρεμπέκα, η Αμάντα, που πια μπλέκονται μεταξύ τους και με την νέα φυλή των Κρεϊκανθρώπων, προσπαθούν να διατηρηθούν στην ζωή και να διατηρήσουν τη ζωή, έστω κι αν δεν είναι απόλυτα σίγουρα πως Κρεϊκανοί και Άνθρωποι αποτελούν το ίδιο είδος.
Η πλοκή είναι καταιγιστική, ο κόσμος αναγνωρίσιμος και αγαπημένος, το μυθιστόρημα ρέει. Όμως πίσω από την φαντασία και το χιούμορ, την αφήγηση που την αγαπάς από την πρώτη ώρα γιατί είναι της Άτγουντ, θα περίμενε κανείς να μπουν νέοι προβληματισμοί∙ εδώ αναμασσώνται οι παλιοί που αφορούν την βιοτεχνολογία, την ηθική της ευγονικής, το περιβάλλον, την φύση του ανθρώπου αν αφεθεί σε ένα άγριο και αφιλόξενο σκηνικό. Αυτά, ήδη πολύ καλά ειπωμένα στα προηγούμενα δυο βιβλία, δεν χρειάζονταν το τρίτο.
Την διάθεσή μου απέναντι στην τριλογία δεν βοήθησε η εκδοτική της μοίρα στην Ελλάδα. Τρεις διαφορετικές μεταφράστριες, δυο εκδοτικοί οίκοι, που δεν σεβάστηκαν ο ένας τον άλλον, ούτε και τον αναγνώστη. Έτσι από βιβλίο σε βιβλίο η energy-γκοφρέτα γίνεται δυναμωτική μπάρα και μετά Energan maxιmum, τα οργούνια οργανόχοιροι, ο Paradice Ζαράδεισος, οι ρακουνασβοί ρακουνάβια, η Χαβούζα Νεροχυτότρυπα, οι Πετροβαπτιστές Εκκλησία του ΠετρΕλαίου, το Σωμάτων Σωμάτων γίνεται Σώμα Πτωμάτων κ.ο.κ. Η λίστα είναι ατελείωτη και μερικές φορές ήταν ένα διασκεδαστικό παιχνίδι να προσπαθείς να μαντέψεις την αρχική λέξη, που η κάθε μεταφράστρια έδωσε διαφορετικά δίχως να αναλογιστεί την προηγούμενη. Άλλοτε, δεν ήταν και τόσο αστείο.
Οι δυστοπίες μου αρέσουν πολύ, η Άτγουντ ακόμα περισσότερο. Τούτο δω είναι ένα ευχάριστο βιβλίο για το καλοκαίρι. Ως εκεί.
«Το τέλος του κόσμου», Μάργκαρετ Άτγουντ, μετ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Ψυχογιός, 2014, σελ. 607
Αγαπητή κυρία Μαλακατέ,
ΑπάντησηΔιαγραφήΠόσο εξυπηρετικό είναι μερικές φορές να τα βάζουμε όλα στο ίδιο τσουβάλι, ε; Εκδότες και μεταφραστές, πρώην και επόμενους, συλλήβδην αδιάφορους και ασεβείς προς το αναγνωστικό κοινό. Ως ‘τρίτη’ μεταφράστρια της τριλογίας της Άτγουντ – για την αποκατάσταση της τάξης, να αναφέρω ότι η ‘πρώτη’ ήταν η κυρία Αγγελίδου και η ‘δεύτερη’ η κυρία Κουμπαρέλη– έχω να πω ότι αυτού του είδους τα σχόλια είναι τουλάχιστον άδικα. Δεν μπορώ να εκφέρω άποψη για τον τρόπο με τον οποίο εργάστηκαν οι δύο προκάτοχοί μου (το ότι η κυρία Αγγελίδου είναι ‘αθώα του αίματος’ ως πρώτη μεταφράστρια της τριλογίας θεωρείται, φαντάζομαι, αυτονόητο), μπορώ ωστόσο να σας διαβεβαιώσω ότι η ολοκλήρωση των μεταφράσεων των δύο βιβλίων της τριλογίας, του Τέλους του Κόσμου, δηλαδή,και της νέας μετάφρασης του Όρυξ και Κρέικ, ήταν για μένα σωστό ναρκοπέδιο. Όχι μόνο ‘αναλογίστηκα’, όπως το θέτετε, τις αποδόσεις των προκατόχων μου, αλλά εργάστηκα μελετώντας προσεκτικά τις μεταφράσεις τους και αντιπαραβάλλοντάς τες τόσο μεταξύ τους όσο και με τα πρωτότυπα πριν επιχειρήσω την οποιαδήποτε αλλαγή. Το θέμα της σύγχυσης του αναγνώστη, το οποίο ορθώς και με περίσσειο σαρκασμό θίγετε, ήταν αυτό που κυριαρχούσε στο μυαλό μου, φαντάζομαι, όμως, ότι μπορείτε να αντιληφθείτε πως δεν ήταν δυνατό να αφήσω τα κακώς κείμενα να κείτονται κακώς. Το αν οι τελικές επιλογές μου είναι ορθότερες εκείνων των προκατόχων μου ή πιο πετυχημένες, μένει βεβαίως στην κρίση του αναγνωστικού κοινού, το να κατηγορούμαι όμως για ασέβεια είναι επιεικώς άκομψο. Ως αναγνώστρια που θέλει να την αντιμετωπίζουν με σεβασμό, αλλά και ως επαγγελματίας που σέβεται τον εαυτό της, σέβομαι τον αναγνώστη του εκάστοτε μεταφραστικού πονήματός μου όσο και τον συγγραφέα τον οποίο επιχειρώ κάθε φορά να μεταφέρω στη γλώσσα μας. Χωρίς διακρίσεις και χωρίς εκπτώσεις, οποιουδήποτε είδους.
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία,
Έφη Τσιρώνη
Κυρία Τσιρώνη,
ΑπάντησηΔιαγραφήΣας ζητώ συγγνώμη αν ήμουν λιγάκι πιο αιχμηρή από ό,τι ίσως αρμόζει στην περίσταση. Όμως η άποψη μου είναι, και χωρίς να έχω το πρωτότυπο στα χέρια μου, πως η τόσο μεγάλη διαφορά της μιας μετάφρασης από την άλλη, μόνο σύγχυση μπορεί να προκαλέσει. Ειδικά σε ανθρώπους που περιμένουν με λαχτάρα το επόμενο βιβλίο της Άτγουντ. Από τα βιβλία της που έχω διαβάσει στα Αγγλικά, όπως ας πούμε το "Handmaid's tale", αντιλαμβάνομαι τις δυσκολίες στη μετάφραση, πόσο μάλλον εδώ που ο μεταφραστής έχει να αντιμετωπίσει τόσους νεολογισμούς.Συνεχίζω να πιστεύω πως το να αλλάξουν όλα δεν ήταν η σωστή επιλογή. Στο κάτω κάτω μιλάμε για το ίδιο σύμπαν, διακόπτει την ροή της αφήγησης το να προσπαθείς να μαντέψεις τι είναι τι, και πως το έλεγε η Άτγουντ στο πρωτότυπο. Το "Όρυξ και Κρεικ" το ξαναμεταφράσατε, την "Χρονιά της Πλημμύρας"; Γιατί και με αυτό υπάρχουν πολλές διαφορές.
Φιλικά,
Κατερίνα Μαλακατέ
Κυρία Μαλακατέ,
ΔιαγραφήΔεκτή η συγνώμη, και σας ευχαριστώ για την άμεση απάντηση. Για τη σύγχυση που προκαλούν οι διαφορές στον αναγνώστη είμαι απόλυτα σύμφωνη, όπως ανέφερα και στην πρώτη απάντησή μου. Θα μπορούσα να αιτιολογήσω την καθεμία από αυτές τις αλλαγές, αλλά αφενός αυτό δεν έχει νόημα για όποιον δεν μπορεί να κάνει τη σύγκριση με το πρωτότυπο, και αφετέρου θα ήταν επαγγελματικά αντιδεοντολογικό. Ας πούμε απλώς ότι δε συνηθίζω να βάζω την υπογραφή μου σε κείμενα όπου υπάρχουν λογικά λάθη και στρεβλές αποδόσεις που οφείλονται στην άγνοια της αγγλικής γλώσσας ή στην ελλιπή έρευνα. Έτσι, λοιπόν, προτίμησα να μείνω πιστή στην ίδια την Άτγουντ και το πολυεπίπεδο κείμενό της, παρά στις προηγούμενες αποδόσεις της στα ελληνικά. Όσο για τη Χρονιά της Πλημμύρας, το έργο δεν μου ανατέθηκε από τον εκδότη, διαφορετικά μην έχετε καμία αμφιβολία ότι θα το αναλάμβανα μετά χαράς.
Με εκτίμηση,
Έφη Τσιρώνη
διάβασα πέρυσι το καλοκαίρι το ''ορυξ και κρέικ'' από την ωκεανίδα και το είχα ευχαριστηθεί. κρίμα που δεν είναι τόσο καλό και το τρίτο μέρος. υποθέτω θα το αφήσω για όταν θα πέσει η τιμή του, να το διαβάσω από περιέγεια.
ΑπάντησηΔιαγραφήη αλήθεια είναι ότι και εγώ θα μπερδευόμουν από τις αλλαγές στις ονομασίες, που έτσι κι αλλιώς είναι δύσκολες στη μεταφορά τους στα ελληνικά. από αυτή την άποψη ίσως να είναι καλύτερο να διαβάσει κανείς την τριλογία στο πρωτότυπο.
Ειδικά για την Άτγουντ θα συμφωνήσω. Όπως και για τον Ντάγκλας Άνταμς, ας πούμε.
Διαγραφήα για τον ντάγκλας άνταμς φρόντισα και προμηθεύτηκα τα τέσσερα πρώτα βιβλία της τριλογίας (τρόπος του λέγειν...) στο πρωτότυπο. άντε να μεταφράσεις πετυχημένα τόσα λογοπαίγνια! είχα διαβάσει κάπου ότι ''το πρώτο πράγμα που χάνεται στη μετάφραση είναι το χιούμορ''. δεν θυμάμαι ποιός το είπε αλλά νομίζω ισχύει σε κάποιο βάθμο.
Διαγραφή