Αυτή τη στιγμή ο Φλάναγκαν, κατά πολλούς ο σημαντικότερος σύγχρονος Αυστραλός συγγραφέας, είναι και ένα όνομα που θα συζητηθεί πολύ αυτόν τον καιρό. Το βιβλίο του κέρδισε το εκκωφαντικό Μπούκερ, χαρίζοντάς του φήμη, όταν, όπως ο ίδιος δήλωσε πρόσφατα, πριν ενάμιση χρόνο, έχοντας τελειώσει το βιβλίο του, βρισκόταν στα όρια της οικονομικής κατάρρευσης, έτοιμος να ξεκινήσει να δουλεύει ως μεταλλωρύχος.
Η διήγηση εναλλάσσεται μεταξύ τριών χρονικών περιόδων. Στην πρώτη περίοδο, ο γιατρός Ντορίγκο Έβανς, αρραβωνιασμένος, με μια ήρεμη ζωή εξασφαλισμένη μπροστά του, γνωρίζει την γυναίκα του θείου του και ερωτεύονται παράφορα. Λίγο πριν τινάξει τα πάντα στον αέρα, διαλύοντας τον αρραβώνα του με την όμορφη και προσηλωμένη στα σχέδιά τους Έλλα, ο πόλεμος ξεσπάει και η επιστράτευση βάζει ένα φρένο στην παράνομη σχέση. Μα ο πόλεμος στον οποίο καταλήγει δεν είναι η ηρωική περιπέτεια που περιμένουμε, αλλά ένα από τα πιο απάνθρωπα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην σύγχρονη ιστορία: αυτό της κατασκευής της σιδηροδρομικής γραμμής της Μπούρμα, γνωστή στην ιστορία και ως ο σιδηρόδρομος του θανάτου. Πάνω από εξήντα χιλιάδες Ευρωπαίοι αιχμάλωτοι πολέμου εργάστηκαν σε εκείνη την κόλαση· κοντά δεκαπέντε χιλιάδες δεν επέστρεψαν ποτέ, βρίσκοντας τον θάνατο από ασιτία, βασανιστήρια και ατυχήματα, στην προσπάθεια να ολοκληρωθεί εκείνο το τιτάνιο έργο. Ο Ντορίγκο επιστρατεύει τις ιατρικές του γνώσεις για να σώσει τους συντρόφους του, ενώ προσπαθεί να επιβιώσει. Στο παρόν, διακεκριμένος επιστήμονας, θυμάται το παρελθόν, αδυνατεί να βρει το οτιδήποτε ενδιαφέρον στην ζωή του, θεωρώντας δεδομένη την θαλπωρή της οικογένειας και την αγάπη και αφοσίωση της πιστής συζύγου του, αναζητά των έρωτα σε διαφορετικούς συντρόφους. Μάταια. Έχει καταλήξει ένας κυνικός, απεγνωσμένος ηλικιωμένος άντρας.
Προσωπικά, δεν το βρήκα ένα απολαυστικό ανάγνωσμα. Ο κεντρικός ήρωας είναι σχεδόν απωθητικός. Ο έρωτάς του, εμμονικός, ανθεί εις βάρος ενός ανθρώπου που ο αναγνώστης συμπαθεί. Επικινδύνως ο συγγραφέας προκαλεί τον αναγνώστη να ταυτιστεί με τον προδομένο θείο. Η δε εκδοχή του στο παρόν, μετά την κόλαση του πολέμου από την οποία έχει επιβιώσει, δεν έχει επιφέρει τα καλύτερα αποτελέσματα πάνω του: κυνικός, κουρασμένος, απαρνιέται τις δάφνες του, αμφισβητεί τις ιατρικές του ικανότητες, σχεδόν απωθείται από την αφοσίωση της αξιαγάπητης, στα μάτια του αναγνώστη, συζύγου του, μέχρι που αδιαφορεί για τα παιδιά του. Το βιβλίο πολλές φορές με κούρασε, η αναγνωστική τέρψη έπιανε πάτο, οδηγούμενη από αυτόν τον εκνευρισμό που μπορεί να γίνει κακό οδηγός για την ανάγνωση ενός βιβλίου. Και τελικά η όλη ανάγνωση ταράζεται μέσα σε ένα φαύλο κύκλο.
Σίγουρα, όμως, ένα τέτοιο βιβλίο, προϊόν εμβριθούς έρευνας, απαιτεί χρόνο για να αναδείξει τις όποιες χάρες του. Ή τέλος πάντων χρειάστηκε χρόνος μέχρι να του αναγνωρίσω τα εξής: έμαθα για τα απάνθρωπα Ιαπωνικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα οποία οδηγούμενα μέσα από την σχεδόν παρανοϊκή προσήλωση στον στόχο του Αυτοκράτορα, μεταμορφώνονται σε μια κόλαση. Το θέμα είναι βαρύ· η απόδοση κυνική, γίνεται ρεαλιστική, έχοντας μια σκληρή ποιητικότητα στις περιγραφές της, κάτι στο οποίο συμβάλλει ο χαρακτήρας ο οποίος δρα πολλές φορές οφελιμιστικά. Τελικά το βιβλίο λέει πως αυτό που ονομάζουμε ήρωας, είναι ένας άνθρωπος που επιβιώνει σε σκληρές στιγμές, μέσα από συγκυρίες τυχαίνει να πάρει τις σωστές αποφάσεις, να ξεχωρίσει από τον όχλο εν αγνοία του. Και πως, τελικά, και οι δύο πλευρές, τόσο των ηττημένων αδίστακτων Ιαπώνων όσο και των νικητών, φέρουν τις διπλές όψεις των θυμάτων και θυτών, αφού προς το τέλος του βιβλίου η διήγηση μεταφέρεται στις ζωές κάποιων σημαδιακών μορφών των δυναστών του στρατοπέδου – μετά το τέλος του πολέμου κάποιοι από τους βασανιστές καταλήγουν εξαθλιωμένοι, άλλοι με κρυφή ταυτότητα, ζουν μια άλλη ζωή, κουβαλώντας τις τύψεις τους, σε ένα κράτος που δεν αναγνώρισε την αφοσίωσή τους. Τελικά, ναι. Δεν θα περάσεις καλά διαβάζοντας τέτοια πράματα. Μα ίσως τελικά είναι ένας τρόπος να μιλήσεις για δυσπρόσιτα θέματα: με την ψυχαγωγική απόλαυση σε δεύτερη μοίρα.
Πιθανώς.
Νομίζω πως το βιβλίο δεν γίνεται να σχολιαστεί αποσυνδεδεμένο από την βράβευση του, ειδικά τώρα που είναι φρέσκια. Γενικά θα έλεγα πως τα βιβλία των Μπούκερ δεν απευθύνονται πάντοτε στο ευρύ κοινό. Ωστόσο, είτε τα πιο προσιτά, όπως Η Ζωή του Πι, ο Λευκός Τίγρης, τα Απομεινάρια μιας Μέρας και ο Άγγλος Ασθενής, που διέγραψαν μια εμπορική πορεία και μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο επιτυχώς, είτε τα πιο «απαιτητικά», με χαρακτηριστικά παραδείγματα τα δύο βιβλία της Μάντελ, (Γεράκια και Wolf Hall) και το περσινό, ογκώδες, The Luminaries, είναι βιβλία που αν μη τι άλλο παρουσιάζουν έντονο ενδιαφέρον. Έχουν κάτι το διδακτικό, που μπορεί να είναι απωθητικό για πολλούς, μα πιθανώς προοιωνίζουν τα υπόγεια ρεύματα των τάσεων που διαμορφώνουν την λογοτεχνία του αύριο. Ίσως για αυτό τον λόγο και μόνο να αξίζει να διαβαστεί το The Narrow Road to the Deep North.
Υ.Γ. 42 Και για να σας προλάβω, όχι δεν είμαι ο γαμημένος ο Πεσσόα, τόσο ο Μαραμπού, όσο και ο Παναγιώτης είναι διαφορετικά από μένα πρόσωπα, με διαφορετικές από τις δικές μου απόψεις. Όμως το να δίνω βήμα στους ανθρώπους που έχουν κάτι να πουν για τα βιβλία, έστω από ένα φτωχό πλην τίμιο μπλογκάκιο, είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά μου. Αυτό, πως είμαι πολύ όμορφη, α και πως επιθυμώ την Παγκόσμια Ειρήνη.
τς τς τς..γαμημένος ο Πεσσόα;;;ντροπή
ΑπάντησηΔιαγραφή