"Θρύλοι, ημίψηλα καπέλα και ιπτάμενες σκούπες: Παραμύθια από τον Νιλ Γκέιμαν", του Παναγιώτη Κροκιδά

                                  

Είναι μια τάση τα παραμύθια. Νομίζω πως ποτέ άλλοτε δεν γνώρισαν τέτοια άνθιση, αλλά και αναγνώριση, με πολλά νέα βραβεία να ξεπετάγονται και περιοδικά όπως το New York Times Book Review, The Guardian, The Telegraph, να έχουν αφιερώματα ή και μόνιμες στήλες για το είδος. Αυτή η άνθιση με τη σειρά της φτιάχνει λογοτεχνικές τάσεις. Μια ενήλικη, παραμυθιακή μυθοπλασία - βιβλία τα οποία γραπώνουν την φαντασία και τσακίζουν τη σοβαροφάνεια, όπως το περιβόητο A Monster Calls του Patrick Ness, το πολυβραβευμένο Tales From Outer Suburbia του Shaun Tan, το γκροτέσκο We Have Always Lived in The Castle της Shirley Jackson, το Miss Peregrin Home for Peculiar Children του Ransom Riggs, το οποίο θα μεταφερθεί στον κινηματογράφο, είναι λίγα παραδείγματα «ενήλικων» παραμυθιών ή παιδικών βιβλίων που ψυχαγωγούν τους ενήλικες. Εδώ και χρόνια ο Βρετανός Νιλ Γκέιμαν υπηρετώντας την φαντασία μέσα από πάμπολλες φόρμες –κόμικς, παραμύθια, εικονογραφημένες νουβέλες και μυθιστορήματα-, με μια γλώσσα μουσική και ρυθμική και με μια μεγάλη εκδοτική παραγωγή, είναι ο μεγαλύτερος παραμυθάς της εποχής μας. Όχι μόνο γράφει, μα διαβάζει σε βραδιές (με απαράμιλλο μπρίο), παρουσιάζει μεγάλου συγγραφείς σε βραβεύσεις και τιμητικές βραδιές με γνήσιο σεβασμό, μιλάει για τους αγαπημένους του συγγραφείς σε σημειώματα βιβλίων και συνεντεύξεις του με την αγάπη του φαν, ακόμα και αν τους έχει ξεπεράσει σε φήμη και αναγνωσιμότητα. Κοντολογίς ένας αφοσιωμένος άνθρωπος στις ιστορίες και τα βιβλία. Δεν γράφει μόνο παραμύθια, φυσικά. Μα παραμύθια του θα δούμε εδώ, μέρες γιορτινές που είναι, να διαβαστούν, να χαριστούν, να δανειστούν και να ταξιδέψουν τα ταραγμένα μυαλά μας, που πυρπολούνται τελευταία από εγχώριες και διεθνείς τερατωδίες.

Ένα ντουέτο παραμυθιών κυκλοφόρησε σχεδόν μαζί στα τέλη του Φθινοπώρου. Το πρώτο βιβλίο είναι το Χάνσελ και Γκρέτελ, το γνωστό παραμύθι των αδερφών Γκριμ. Η ιστορία είναι ακριβώς όπως την ξέρουμε, ειπωμένη φυσικά με την απαράμιλλη δεινότητα του Γκέιμαν. Αυτόν τον ρυθμό που δεν σκοντάφτει πουθενά, οπού τίποτα περιττό δεν μπαίνει στον λόγο του παραμυθά. Το βιβλίο είναι μικρό. Γίνεται μια χαψιά. Σαν πακέτο ολοκληρώνεται από την όμορφη στοιχειοθεσία και την ζοφερή, θυελλώδη εικονογράφηση του Lorenzo Mattottti.

   Νομίζω πως, έτσι μικρό που είναι, δεν ικανοποιεί τον λαίμαργο αναγνώστη. Μπορεί, όμως, να λειτουργήσει ως ένα γευστικό ορεκτικό για το εκτενέστερο The Sleeper and The Spindle. Εδώ έχουμε μια σχεδόν αυθεντική ιστορία. Ένα σμίξιμο και μια επαναφήγηση της Σταχτοπούτας και της Ωραίας Κοιμωμένης, επική και θηλυκή. Γιατί την πριγκίπισσα δεν σώζει ένα γενναίο παλικάρι, μα μια δυναμική, καλλίπυγη βασίλισσα που, στην προσπάθειά της να αποτρέψει μια μαγγανεία που απειλεί

το βασίλειό της, ξεκινάει ένα ταξίδι με την συντροφιά τριών νάνων. Και μπλέκονται τόσο όμορφα αυτές οι ιστορίες, ο Γκέιμαν αναπλάθει τόσο αρμονικά τους μύθους που τον έθρεψαν, που δίνει κάτι πραγματικά ξεχωριστό. Η εικονογράφηση, με χαρακτηριστική την σκηνή του φιλιού που δημιούργησε κάποιες αντιδράσεις από μερικούς αρτηριοσκληρωτικούς και σχόλια περί άκρατου σεξουαλισμού, είναι εκπληκτική. Ζωγραφιές με λεπτή πένα, μια προσήλωση στην λεπτομέρεια, τεχνικές και προσέγγιση που θα θυμίσουν σε πολλούς γνωστές σειρές παραμυθιών των παιδικών μας χρόνων.

Αυτά τα δυο βιβλία θα τα διαβάσετε, μα δεν θα τα ξεχάσετε. Είναι στολίδια που μόνο ένας άκαρδος θα τα καταχώνιαζε στο ράφι του. Εγώ προσωπικά τα έχω πάνω στο τραπέζι. Μέσα στη μέρα, περαστικός, έστω πεταχτά, η ματιά μου χαϊδεύει το εξώφυλλο και τα σχέδια τους.

Επειδή ένας και δύο Γκέιμαν, δεν είναι αρκετοί –ναι, έχει αυτή την σπάνια, εθιστική επίδραση να θες κι άλλο-, προτείνω μερικά επιπλέον βιβλία, να χαθείτε στις σελίδες τους:

Odd and The Frost Giants: εδώ ο Γκέιμαν γράφει ένα παραμύθι, κάνοντας αυτό που αγαπάει τόσο πολύ: να παίρνει τους μύθους, να τους αναπλάθει, να εμπνέεται από αυτούς, και να μας δίνει κάτι ολότελα καινούριο. Ο Οντ, ένας νεαρός Βίκινγκ, μια μέρα παίρνει στην καλύβα του τρία ζώα. Είναι επίμονα δεν φεύγουν, και μάλιστα το βράδυ μιλάνε με ανθρώπινη λαλιά. Έτσι, ο Οντ, μαζί με την αρκούδα, την αλεπού και τον αετό, ξεκινάνε μια περιπέτεια ποτισμένη από τους Σκανδιναβικούς μύθους και από το πάνθεον της Άσγκαρντ. Οι εικόνες στην έκδοση που διάβασα δεν είναι πολλές. Αναπαριστούν σκηνές από το κείμενο, με ασπρόμαυρα σκίτσα, εμβόλιμα όπως στα παλιά βιβλία. Κάτι το οποίο εντείνει την αίσθηση μιας φαντασιακής διήγησης. Ψάχνοντας λίγο στο διαδίκτυο ανακάλυψα και άλλες εικόνες, μάλλον από μεταγενέστερες εκδόσεις, και είναι αρκετά εντυπωσιακές. Αξίζει να τις ψάξει κανείς.

   Ο Γκείμαν σε αυτή την φόρμα, εκτενέστερη από τα προηγούμενα δύο βιβλία, ξεδιπλώνει όλη του την αρετή στον ρόλο του παραμυθά. Διαβάστε το. Αν και στερείται Χριστουγεννιάτικων συμβόλων είναι αρκούντως χιονισμένο και ταξιδιάρικο για να το απολαύσει κανείς μέσα στις γιορτές.

The Graveyard Book: Ένα εφηβικό παραμύθι μπορεί να χαρακτηριστεί τούτο εδώ. Γεμάτο ζουμερές γραμμές που δομούν μια ιστορία μέσα από ημι-αυτοτελή κεφάλαια -τεχνική πρωτότυπη για πεζογράφημα, δανεισμένη από τον χώρο των κόμικς, από τον οποίο ο Γκέιμαν ξεκίνησε- αφηγείται την ζωή ενός παιδιού που μεγάλωσε σε ένα νεκροταφείο, μέσα στην παρδαλή, ομιχλώδη κοινότητα των νεκρών ενοίκων του. Εδώ ο Γκέιμαν με αγάπη στους μύθους, βρίσκει αφορμή να μπλέξει το παραμυθιακό, με τους προχριστιανικούς θρύλους και τις Ντικενσιανές παραδόσεις της Γηραιά Αλβιώνας. Η ιστορία διασκευάστηκε σε κόμικς. Κυκλοφορεί σε δύο τόμους, σε κείμενο του Γκέιμαν, σχεδιασμένο από τον Craig Russell.

Stardust/Αστερόσκονη: Ακόμα μεγαλύτερο, δεν εντάσσεται επίσημα στα παραμύθια/εφηβικά αναγνώσματα της βιβλιογραφίας του, αλλά είναι το βιβλίο που τον καθιέρωσε ως μυθιστοριογράφο. Θεωρείται δε πως διαφέρει από την υπόλοιπη βιβλιογραφία του, φέρνοντας πολύ στο ύφος του Τόλκιν. Κάτι που ομολογώ με έκανε να κρατώ μικρό καλάθι. Τελικά, δεν ξέρω που βρίσκεται ο Τόλκιν μέσα σε αυτή την σύνθεση μετα-μεσαιωνικού παραμυθιού και Ντικενσιανής

ιστορίας, με την αρμονική, μελωδική γλώσσα του Βρετανού, που εκτείνεται δίχως εκπτώσεις, δίχως το παραμικρό παραπάτημα σε όλο το μυθιστόρημα, να φτιάχνει μια μαγευτική ιστορία. Η μελωδία του Γκέιμαν εδώ είναι συμφωνική. Ο σχεδόν υπερφυσικός τρόπος με τον οποίο ενορχηστρώνει και παρατάσσει τις λέξεις, καθοδηγώντας τον αναγνώστη να πλάσει μόνος του εικόνες, βρίσκεται στο ζενίθ του. Θαρρείς και βλέπεις μια σκοτεινή ταινία της Ντίσνευ μπροστά σου. Ο αστεροσκονισμένος πρωταγωνιστής, η πολίχνη που μεγάλωσε και αφήνει πίσω του και μπλέκει σε μια περιπέτεια με ιπτάμενα καράβια, άρχοντες και φαντάσματα σε πύργους γραπωμένους σε απάτητες κορυφές, όμορφες κυράδες, μάγισσες, ξωτικά, πανηγύρια και πανδοχεία με Σεξπιρικούς κάπελες.

   Αν κάποιος διαβάσει ένα και μόνο βιβλίο του ταλαντούχου αφηγητή, αυτό θα πρέπει να είναι το Stardust. Μετά μπορείτε να δείτε και την ομώνυμη ταινία που γυρίστηκε με ένα μεγάλο και εκλεκτό καστ.

Καλή ανάγνωση!


                                                                                Παναγιώτης Κροκιδάς



Υ.Γ. 42 Αυτό είναι βομβαρδισμός από παραμύθια. Γενικά δεν το έχω, αλλά εδώ με ιντριγκάρουν όλα, ο συγγραφέας, οι τίτλοι, τα εξώφυλλα...