"Ένας θάνατος στην οικογένεια- Ο Αγώνας μου", Karl Ove Knausgård

Memoir χαρακτηρίζουν το «Ένας θάνατος στην οικογένεια», κάποιοι- "απομνημονεύματα" δηλαδή-και δεν θα μπορούσαν να είναι πιο μακριά από την αλήθεια. Το βιβλίο είναι αγνό, καθαρόαιμο μυθιστόρημα, όπως ακριβώς γράφει έξω από την ελληνική έκδοση. Κι ας μας μιλά σε πρώτο πρόσωπο διεξοδικά ο συγγραφέας για την ζωή του, με λεπτομέρειες για τους οικείους του, με τα πραγματικά τους ονόματα, δίχως να κρύβει τίποτε. Τίποτε από αυτά που συγκρατεί η δική του μνήμη. Γιατί είμαι σίγουρη πως αν ρωτούσαμε τους φίλους και την οικογένειά του που έναν τρόπο «διαπομπεύονται» εδώ, θα τα θυμούνταν διαφορετικά.

Ο Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ έχει την ικανότητα το ευτελές, το μηδαμινό και το προσωπικό να το κάνει σημαντικό και πανανθρώπινο, χωρίς εμφανή προσπάθεια.  

Για την καρδιά τα πράγματα είναι απλά: χτυπάει όσο μπορεί. Μετά σταματάει. Αργά ή γρήγορα, κάποια στιγμή, αυτή η παλμική κίνηση παύει από μόνη της, και το αίμα αρχίζει να τρέχει προς το χαμηλότερο σημείο του σώματος, όπου μαζεύεται σε μια μικρή λιμνούλα, εξωτερικά ίδια με μια σκουρωπή μελανιά στο δέρμα που γίνεται όλο και πιο λευκό, ενώ η θερμοκρασία πέφτει, τα μέλη κοκαλώνουν και τα έντερα αδειάζουν[]

Το μυθιστόρημα σε βάζει από τις πρώτες φράσεις να σκεφτείς τι είναι λογοτεχνία, αν και κατά πόσον είναι ανάγκη για να χαρακτηριστεί τέτοια να μιλάμε για μυθοπλασία, και στην τελική αν όλη η μυθοπλασία δεν είναι απλά μια απεικόνιση της ζωής μας. Το κείμενο ξεκινά με ένα εντυπωσιακό αρχικό δοκίμιο για το θάνατο, που σε χώνει στα βαθιά κι έπειτα σε προσγειώνει στην πεζή καθημερινότητα· αυτή του Καρλ Ούβε, του 38χρονου συγγραφέα με τα τρία παιδιά που δεν μπορεί να ορίσει την σχέση με τον πατέρα του, που πονά για τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια, που δεν παλεύει τα παιδιά του. Και ταυτίζεσαι με αυτόν τον άνθρωπο που θυμάται την ζωή σου, νιώθεις πως είσαι εκεί μαζί του.

Ο χρόνος για τον Καρλ Ούβε συστέλλεται και διαστέλλεται, τα χρόνια δεν τον αφορούν- περνά από τα παιδικάτα του στην χρονιά που πέθανε ο πατέρα του με περισσή χάρη. Ένα αντίστοιχο κείμενο γραμμένο από κάποιον λιγότερο δυνατό συγγραφέα θα καταντούσε γραφικό, ανύπαρκτο και βαρετό. Κι όμως το μυθιστόρημα λάμπει, δημιουργεί έντονη την αίσθηση πως διαβάζεις κάτι κλασικό που θα σε σημαδέψει τα επόμενα χρόνια. Θα σε σημαδέψει η πρώτη φορά που τράβηξε μαλακία ο Καρλ Ούβε; Ναι. Αυτό κάνει το βιβλίο λογοτεχνία. 

[]Πάντα είχα μεγάλη ανάγκη να μένω μόνος μου, χρειάζομαι ωκεανούς μοναξιάς, και όταν δεν τους έχω, κάτι που συμβαίνει τα τελευταία πέντε χρόνια, με πιάνει κάπου κάπου μια τέτοια απογοήτευση, σαν πανικός ή οργή. Κι όταν αυτό που με είχε κρατήσει όρθιο σε όλη την ενήλικη ζωή μου, δηλαδή η φιλοδοξία να γράψω κάτι σημαντικό, απειλείται, η μόνη σκέψη που με πιάνει και με ροκανίζει σαν ποντίκι, είναι πως πρέπει να τα βροντήξω όλα και να φύγω. Ότι μου φεύγει ο χρόνος, χάνεται μέσα από τα χέρια μου ενώ εγώ τι κάνω; Ε, για πέστε μου; Καθαρίζω το πάτωμα, πλένω ρούχα, μαγειρεύω, πλένω πιάτα, ψωνίζω, παίζω με τα παιδιά στην παιδική χαρά, τα φέρνω σπίτι και τους βγάζω τα ρούχα, τα κάνω μπάνιο, τα προσέχω μέχρι να πάνε για ύπνο, τα βάζω για ύπνο, κρεμάω τα ρούχα να στεγνώσουν, διπλώνω τα ρούχα και τα βάζω στα συρτάρια, σκουπίζω, καθαρίζω το τραπέζι, τις καρέκλες, τα συρτάρια. Είναι ένας αγώνας, και παρόλο που δεν έχει τίποτα ηρωικό, ο αντίπαλος είναι δυνατότερος, γιατί άσχετα με το πόσες δουλειές κάνω στο σπίτι, τα δωμάτια είναι μέσα στην ακαταστασία και τη βρόμα, και τα παιδιά, που τα φροντίζουμε κάθε λεπτό του χρόνου όσο είναι ξύπνια, είναι πιο βρόμικα από άλλα παιδιά που έχω δει μέχρι τώρα στη ζωή μου, κάπου κάπου είναι σωστό τρελοκομείο εδώ, ίσως επειδή δεν είχαμε ποτέ την σωστή ισορροπία ανάμεσα στην απόσταση και την εγγύτητα, που είναι πιο σημαντική όσο περισσότερο ταπεραμέντο υπάρχει.[] 

Το «Ένας θάνατος στην οικογένεια» είναι το πρώτο- αρκετά ογκώδες- μέρος μιας σειράς βιβλίων με τον γενικό τίτλο «Ο Αγώνας μου». Ναι, ναι, ίδιο με του κοσμαγάπητου Χίτλερ. Κι αυτό μου αρέσει. Ειδικά που στα Νορβηγικά λείπουν δύο γράμματα "Min kamp". Η εξαλογία του Νορβηγού έχει κάνει αίσθηση στην χώρα του- όπου ένας στους δέκα την έχει αγοράσει και διαβάσει- αλλά και σε όλο τον κόσμο. Είναι η αμεσότητάτου τέτοια, ο τρόπος που σκύβει σε κάθε στιγμή και κάθε πληγή και την σκαλίζει μέχρι να φανούν στο βάθος τα συστατικά της. Μπορεί να είναι μια επιφανειακή γρατζουνιά. Μπορεί, όπως με τον πατέρα του, να φτάνει στο κόκκαλο.

Η ανάγνωση είναι απολαυστική, το βιβλίο κυλά αν και αφήνει χώρο για σκέψη και ομολογώ πως αν είχε μεταφραστεί και ο δεύτερος τόμος – ή έστω μας επέτρεπαν να πάρουμε βιβλία από το εξωτερικό- τώρα θα καταβρόχθιζα και αυτόν. Βρε λες να πιάσω τον δεύτερο Προυστ; 

«Ένας θάνατος στην οικογένεια- Ο Αγώνας μου Ι», Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ, μετ. Σωτήρης Σουλιώτης, εκδ. Καστανιώτη, 2015, σελ. 543