«καρδιά τόσο άσπρη», Javier Marías

Ανάποδη σε όλα και αντιδραστική από μικρή, όταν ξεκίνησα να διαβάζω Javier Marías έπειτα από την επιμονή του no14me δεν διάβασα την «Καρδιά τόσο άσπρη», το βιβλίο που καθιέρωσε τον Μαρίας στην συνείδηση του αναγνωστικού κοινού, αλλά το «Αύριο στη μάχη να με σκεφτείς». Ζημιωμένη δεν βγήκα, γιατί είναι ένα από τα σημαντικότερά του, αλλά όλο ανέβαλλα πια την Καρδιά. Φοβόμουν, μήπως τελειώσει το παραμύθι. 

Διάβασα την «Καρδιά τόσο άσπρη» πλήρως υποψιασμένη κι όμως δεν απογοητεύτηκα στιγμή. Ένιωσα έκπληξη για την αριστουργηματική πρώτη σκηνή, και για την ακόμα ωραιότερη δεύτερη, μπήκα στον λεξιλάγνο κόσμο του, αφέθηκα, στην στιγμή, την σκέψη, την λέξη. Μέθυσα πάλι από τις φιλοσοφικές του παρεκβάσεις που κρατάνε για σελίδες χωρίς στίξη. 

Ο Μαρίας έχει την ικανότητα να γράφει μυθιστόρημα ιδεών και εικόνων, ενώ κρατά στην πλοκή στα προσχήματα κι έτσι δεν μπαίνεις στον πειρασμό να το παρατήσεις. Ομολογουμένως απαιτεί να μπεις στον κόσμο του, δεν είναι ανάγνωσμα για ανόρεκτους αναγνώστες, ούτε κάτι ελαφρύ για να περνάει η ώρα. Ο Χαβιέρ Μαρίας θα πρέπει να είναι γυναίκα. Γιατί ποτέ άλλοτε δεν είδα άντρα που να μπορεί με τόση ενάργεια να κλωθογυρίσει μέσα του όλα τα πιθανά σενάρια και να βγάλει συμπεράσματα για την ζωή, από αυτά που δεν έχουν τέλος. 

«Πολλοί άντρες πιστεύουν ότι οι γυναίκες έχουν ανάγκη να νιώθουν ότι τις επιθυμούν πολύ και να τις κολακεύουν, ακόμη και να τις παραχαϊδεύουν, ενώ αυτό που τελικά μας ενδιαφέρει περισσότερο είναι να μας διασκεδάζουν, δηλαδή να μας εμποδίζουν να σκεφτόμαστε υπερβολικά τον εαυτό μας. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους θέλουμε να κάνουμε παιδιά. Εσείς θα πρέπει να το γνωρίζετε καλά, γιατί εσείς σίγουρα αγαπηθήκατε πολύ», λέει η Λουίσα προς το τέλος του βιβλίου φλερτάροντας ανοιχτά με τον πεθερό της Ρανθ. 

Η Λουίσα κι ο Χουάν είναι δύο μεταφραστές, διερμηνείς που γνωρίστηκαν στην δουλειά και παντρεύτηκαν. Κατά την διάρκεια του ταξιδιού του μέλιτος, κρυφακούν δυο ξένους να κάνουν έρωτα. Η γυναίκα πιέζει τον άντρα να σκοτώσει την άρρωστη σύζυγό του και να μείνει μαζί της. Όλο αυτό ξεκινά μια προσχηματική αστυνομική πλοκή, με βάση την αυτοκτονία της θείας του Χουάν όταν ήταν πολύ μικρή και παντρεμένη με τον πατέρα του. Ο Χουαν αναρωτιέται για τον γάμο, την μονογαμία, τον έρωτα, για το ποιος είναι, πόσο τον καθόρισαν οι γονείς του, οι πράξεις του, την σχέση του με αυτούς, με την γυναίκα του. Βλέπει το θέμα σφαιρικά και ταυτόχρονα τελείως προσωποκεντρικά, τον ενδιαφέρει αυτό που του συμβαίνει εδώ και τώρα. 

Τα αγαπημένα θέματα του Μαρίας είναι όλα εδώ. Και φυσικά το θέμα της γλώσσας, της επικοινωνίας, της μεταγραφής, της μετάφρασης, της λέξης. Δεν είναι τυχαία διερμηνείς αυτοί οι δυο, ούτε τυχαία ερωτεύονται όταν ο ένας κάνει το «δίχτυ», δηλαδή την ασφαλιστική δικλείδα του διερμηνέα παρατηρητή, στον άλλον. Όπως κι ο θανατος. Πανταχού παρόν και πουθενά. Όπως κι ο Μάκμπεθ. 

Αγάπησα την «Καρδιά τόσο άσπρη, τον Μαρίας τον αγαπώ ήδη, δεν παίρνει άλλο. Και μου φαίνεται πως πάντα θα κρατώ καβάντζα έναν Μαρίας, για τις δύσκολες ώρες. 

«Κοίταξε», της είπα, «οι άνθρωποι που κρατάνε μυστικά για πολύ καιρό δεν το κάνουν πάντα από ντροπή ή για να προστατέψουν τον εαυτό τους, μερικές φορές είναι για να προστατέψουν τους άλλου ή για να διατηρήσουν φιλίες, έρωτες ή γάμους, για να κάνουν τη ζωή πιο ανεκρή για τα παιδιά τους ή για να τα απαλλάξουν από ένα φόβο, άλλωστε υπάρχουν συνήθως αρκετοί. Μπορεί απλά να μην θέλουν να προσθέσουν στον κόσμο την αφήγηση ενός γεγονότος που μπορεί να μην είχε συμβεί.[]

                                                                                     Κατερίνα Μαλακατέ

«καρδιά τόσο άσπρη», Javier Marias, μετ. Έφη Γιαννοπούλου, εκδ. Σέλας, 1995, σελ. 316

Υ.Γ. 42 Η μετάφραση της Έφης Γιαννοπούλου είναι πάντα εξαιρετική. Φαίνεται η διαφορά όταν μεταφράζει εκείνη ή η Βιβή Φωτοπούλου Μαρίας, φαίνεται πως τον αγαπάνε κι οι δύο πολύ.