Παρ’ όλο που ο Bernard Malamud θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους Αμερικανούς- εβραϊκής καταγωγής- συγγραφείς του 20ου αιώνα, εγώ δεν είχα διαβάσει κανένα του βιβλίο ως τώρα. Ξεκίνησα την ανάγνωση του Μάστορα με υψηλές προσδοκίες και δεν διαψεύστηκα. Πρόκειται για δείγμα υψηλής λογοτεχνίας, για μυθιστόρημα που προχωρά στο βάθος των πραγμάτων και μπορεί να αλλάξει τη φιλοσοφία αυτού που το διαβάζει, να τον επηρεάσει.
Κεντρικός ήρωας ο Γιακόβ Μποκ, ένας Εβραίος γεννημένος στα στελτ, πάμφτωχος, που μόλις τον έχει αφήσει η γυναίκα του και για αυτό αποφασίζει να μεταναστεύσει στο Κίεβο. Όταν φτάνει εκεί βρίσκει δουλειά στο πλινθοποιείο ενός μέλους των «Μαύρων Εκατονταρχιών» - σκληρή αντισημιτική οργάνωση της τσαρικής Ρωσίας των αρχών του αιώνα- και εγκαθίσταται σε μια γειτονιά που απαγορεύεται να μένουν Εβραίοι χωρίς άδεια, δηλώνοντας ψεύτικο όνομα. Ο Γιακόβ είναι ένας απολίτικος και μάλλον άθρησκος άνθρωπος, αμόρφωτος, που του αρέσει όμως να διαβάζει και να φτιάχνει πράγματα με τα χέρια του. Για κακή του τύχη την εποχή που μένει με πλαστό όνομα στο πλινθοποιείο δολοφονείται βάναυσα ένα αγοράκι. Οι κάτοικοι της περιοχής θεωρούν πως το έκαναν τελετουργικά οι Εβραίοι για να πάρουν το αίμα του αγοριού και να το πιουν, ο Γιακόβ κατηγορείται πως το έκανε αυτός και όλη η Εβραϊκή κοινότητα απειλείται με πογκρόμ. Ο Γιακόβ περνά δυο χρόνια στη φυλακή, στην απομόνωση, χωρίς καν να του απαγγέλλεται κατηγορητήριο.
Το μυθιστόρημα, που στηρίζεται σε πραγματική ιστορία, δείχνει με πολύ γλαφυρό τρόπο την διαφθορά και την απανθρωπιά του συστήματος, που δεν υπολογίζει το άτομο που βρέθηκε στα δίχτυα του και απλά χρειάζεται ένα εξιλαστήριο θύμα. Το μίσος και ο αντισημιτισμός κινητοποιούν τα πλήθη, ο Γιακόβ βρίσκεται μπλεγμένος σε μια κατάσταση τελείως καφκική και το μόνο που του μένει να κάνει είναι υπομονή. Πόση υπομονή να κάνεις στην απομόνωση της φυλακής, πεινασμένος, άρρωστος και συνεχώς εξευτελιζόμενος; Ο ήρωας του Μάλαμουντ είναι ένα απολίτικο ον στην αρχή, που όμως ενδιαφέρεται ενεργά για την έννοια της ατομικής ελευθερίας- διαβάζει Σπινόζα, αρνείται τη θρησκεία. Στο τέλος αυτής της περιπέτειας είναι σαφώς ένα πολιτικό ον, είναι ένας άντρας που συνειδητοποιεί πόσο βαθιά η πολιτική επηρεάζει τη ζωή του θέλει δεν θέλει.
Ο Γιακόβ Μποκ διατρανώνει την αθωότητά του, όσα βασανιστήρια κι αν περνά, όσο κι αν τον εκβιάζουν, όσο κι αν κουρελιάζεται. Ψάχνει μέσα από όλο τον παραλογισμό να βρει την ταυτότητά του: είναι Εβραίος, πιστεύει στον θεό, αγαπάει τη γυναίκα του, αγαπάει το γένος του, τον νοιάζει αν θα γίνει πογκρόμ, τον νοιάζει που δεν έχει τίποτα να κάνει, μπορεί «να φτιάξει» τον κόσμο; Είναι ένα άτομο σε απόγνωση βυθισμένο σε μια πολιτική θύελλα. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον πώς ο Μπέρναρντ Μάλαμουντ διαλέγει τα χαρακτηριστικά του ήρωα του- ξεφεύγοντας από την αληθινή ιστορία- για να μπορέσει να δώσει βάθος και ένταση στα γραφόμενα. Το μυθιστόρημα μοιάζει κάποιες στιγμές απάλευτο, είναι αδύνατο ο ανθρώπινος νους να κατανοήσει τόση φρίκη. Όμως ακριβώς αυτό είναι που το κάνει σπουδαίο και σημαντικό, σταθμό στη λογοτεχνία.
Ο Μπέρναρντ Μάλαμουντ ήταν ολιγογράφος, έχει γράψει οκτώ μυθιστορήματα και πενήντα πέντε διηγήματα σε όλη του τη ζωή. Στα ελληνικά κυκλοφορεί μόνο ένα ακόμα μυθιστόρημά του: «Η τελευταία χάρη». Με σιγουριά θα αναζητήσω και τα υπόλοιπα βιβλία του- έστω στα Αγγλικά- στο μέλλον.
Κατερίνα Μαλακατέ
«Ο Μάστορας», Bernard Malamud, μετ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Καστανιώτη, 2017, σελ.416
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου