"Νόρμα", Sofi Oksanen

Διάβασα το προηγούμενο βιβλίο της Σόφι Οξάνεν που κυκλοφόρησε στα Ελληνικά, την «Κάθαρση», πριν αρκετά χρόνια, και παρ’ όλες τις -τότε- διθυραμβικές κριτικές, δεν είχα εντυπωσιαστεί. Το νέο της μυθιστόρημα, η «Νόρμα», πέρασε σχεδόν απαρατήρητο στην χώρα μας, αλλά για κάποιο λόγο εγώ ένιωθα να έλκομαι από αυτό, κάθε φορά που διάβαζα το οπισθόφυλλο, το ήθελα δικό μου. Κι αυτή τη φορά το ένστικτό μου δεν με εγκατέλειψε. 

Η Νόρμα είναι μια ιδιαίτερη κοπέλα, τα μαλλιά της μεγαλώνουν εξαιρετικά γρήγορα, γύρω στο ένα μέτρο τη μέρα, κι έχουν τη δική τους γνώμη για τα πράγματα, άλλοτε γίνονται φίδια και σε κυκλώνουν κι άλλες φορές αγκαλιά και σε κλείνουν. Η όσφρηση της Νόρμα είναι επίσης διαφορετική, το κορίτσι μπορεί να μυρίσει μαλλιά από μακριά, και να καταλάβει αν ο κάτοχός τους θα αρρωστήσει ή θα πεθάνει σύντομα. Όλα ξεκινούν, όταν η Ανίτα, η μαμά της Νόρμα, πέφτει στις γραμμές του τρένου. Στην κηδεία, ένας κομψευόμενος κύριος θα πλησιάσει την Νόρμα, θα της δώσει την κάρτα του, και σιγά σιγά θα την πλευρίσει όλη του η οικογένεια. Θα αποδειχτεί πως η Ανίτα δούλευε στο κομμωτήριο της κόρης, της Μάριον, και αρχίζει να ξετυλίγεται ένα κουβάρι που περιλαμβάνει τρίχες, εξτένσιονς, παρένθετες μητέρες και φάρμες μωρών, ανάκατα. 

Η Οξάνεν χειρίζεται αυτό το περίεργο θέμα υποδειγματικά. Δεν μένει στην εντυπωσιακή ιδιότητα των μαλλιών της Νόρμα, τη χρησιμοποιεί σαν όχημα για να μιλήσει για τη θέση την γυναίκας, για καυτά θέματα, όπως η υιοθεσία μωρών και οι παρένθετες μητέρες, για σχέσεις, για μητρότητα και πατρότητα. Μα πάνω από όλα για τη διαφορετικότητα, για το πόσο σκληρό είναι να μην ανήκεις πουθενά και να μην σε νοιάζεται κανείς, ίσως μόνο η μάνα σου, κι αυτή "με τον τρόπο της", για το πόσο ανατριχιαστικό, σχεδόν εμετικό μοιάζει να μην μπορείς να υπάρξεις ούτε χωρίς, αλλά ούτε με τους ανθρώπους. Η Νόρμα είναι ένα κορίτσι απελπιστικά μόνο, δεν μπορεί ώρες ώρες να αντέξει ούτε η ίδια την ευαισθησία της, και οχυρώνεται απέναντι στον κόσμο, στήνει τείχη. Που μπορεί να σπάσουν με τον πιο απρόσμενο, κι ίσως με τον πιο μη αναμενόμενο τρόπο. Η συγγραφέας έχει νιώσει στο πετσί της το πώς είναι να διαφέρεις, ξέρει να μιλά για αυτό, γιατί είναι δικό της κομμάτι. Κάτω από όλη αυτή τη μαυρίλα κρύβεται βέβαια κι ένα ιδιότυπο σκληρό και κάπως βάναυσο βορειοευρωπαϊκό χιούμορ, κυρίως όσον αφορά τη μεγάλη μπίζνα, τα εξτένσιονς. 

Η Νόρμα δεν είναι ένα μυθιστόρημα που θα ενθουσιάσει όσους ψάχνουν τη γρήγορη πλοκή, αντίθετα, είναι ένα ύπουλο κατασκεύασμα που μπαίνει κάτω από το δέρμα σου σιγά σιγά. Ούτε καν καταλαβαίνεις πότε αρχίζεις και ταυτίζεσαι με αυτό το κορίτσι που ζει ένα σχεδόν καφκικό δράμα, με γκάνγκστερς, μαλλιά, μωρά και έρωτες.  Η αλήθεια είναι πως δεν ξέρω τι να σκεφτώ για την Σόφι Οξάνεν, ακόμα θυμάμαι την «Κάθαρση» και ανατριχιάζω. Η "Νόρμα" όμως είναι ένα βιβλίο που το αγάπησα, έχει βάθος και ένταση, ενώ ταυτόχρονα αποδεικνύει πως η συγγραφέας του είναι εξαιρετική. Θα χρειαστεί μάλλον ένα ακόμα μυθιστόρημα για να εδραιώσω άποψη. 

                                                           Κατερίνα Μαλακατέ

"Νόρμα", Σόφι Οξάνεν, μετ. Μαρία Μαρτζούκου, εκδ. Πατάκη, 2018, σελ. 365