"The Golden Notebook", Doris Lessing

            Η Άννα φοβάται μήπως τρελαθεί, η Άννα φοβάται ή και εύχεται πως δεν θα ξαναγράψει ποτέ, η Άννα ψάχνει την ταυτότητά της, ως μάνα, ως συγγραφέας, ως σύντροφος, ως πολιτικό ον. Κι όλα αυτά σε ένα βιβλίο γραμμένο στο τέλος της δεκαετίας του 50, σε μια εποχή που ο φεμινισμός, τουλάχιστον στην Ελλάδα, έμοιαζε με βρισιά. Πάντοτε συμπαθούσα την γιαγιά Ντόρις Λέσινγκ, τα βιβλία της που είχα διαβάσει ως τώρα τα εκτιμούσα, το Νόμπελ δεν το καταλάβαινα. Όμως τούτο εδώ είναι τόσο διαφορετικό, τόσο αρχετυπικό στη θεματολογία, τον τρόπο της γραφής, στο συναίσθημα που δημιουργεί, που αξίζει όλα τα Νόμπελ τούτου του άδικου λογοτεχνικού κόσμου.

            Η Άννα είναι μια γυναίκα που έχει γράψει ένα μυθιστόρημα που έγινε best seller κι έκτοτε ζει από τα συγγραφικά δικαιώματα. Επίσης είναι μια γυναίκα χωρισμένη, που μεγαλώνει μόνη της ένα παιδί, κομμουνίστρια, που δεν θέλει να γράψει ξανά. Κι όμως κρατά 4 διαφορετικά ημερολόγια, το μαύρο για τη συγγραφική ζωή της, το κόκκινο για τα πολιτικά, το κίτρινο για τα συναισθηματικά και το μπλε για τις λεπτομέρειες της καθημερινότητας. Ένα σωρό θέματα θίγονται στις κοντά 600 σελίδες του βιβλίου, πρώτα το απαρντχάιντ, κι έπειτα ο κομμουνισμός, η θλίψη των αριστερών για τις ελπίδες που διαψεύστηκαν, το Κόμμα, μα πάνω από όλα η γυναικεία μοναξιά. Η Άννα είναι η γυναίκα ερωμένη, αυτή που γαμάνε οι άντρες με τη δική της συναίνεση για να απαλύνουν τα βάρη του γάμου τους∙  που την αφήνουν μετά. Στον αντίποδα γνωρίζουμε κι ένα σωρό από τις γυναίκες που φορτώνονται τα παιδιά στο γάμο, που τους συμπεριφέρονται οι σύζυγοι σαν κατοικίδια, υπηρέτριες και νταντάδες. Μόνο.

            Ο τρόπος γραφής της Λέσινγκ είναι ριζοσπαστικός, τα 4 ημερολόγια, λειτουργούν παράλληλα με τη βασική ιστορία της Άννας, πολλά πράγματα τα μαθαίνουμε από το alter ego της, την ηρωίδα των ημερολογίων της, την Ella, που είναι και δεν είναι η Άννα. Ο ρυθμός άλλοτε είναι καταιγιστικός, κι άλλοτε πάλι απελπιστικά αργός. Όμως είμαι σίγουρη πως στις καταστάσεις που περιγράφονται δε θα βρεθεί ούτε μια γυναίκα, 60 χρόνια μετά την πρώτη έκδοση, που να μην αναγνωρίσει σημάδια του εαυτού της.

"The Golden Notebook", Doris Lesing, Harper Prennial, pg.576