«Το πλοίο των νεκρών», B.Traven

Ο Β. Traven είναι σίγουρα περίεργη περίπτωση συγγραφέα. Οι εικασίες για την ταυτότητά του ξεκίνησαν από τον ίδιο, κανείς δεν ξέρει αν έγραφε με ψευδώνυμο από ανάγκη ή καθαρή ιδιοτροπία, κατά καιρούς ένα σωρό άνθρωποι προσπάθησαν να αποκαλύψουν το πραγματικό του όνομα που ακόμα και τώρα, τόσα χρόνια μετά από το θάνατό του, δεν είναι απολύτως σαφές.

«Το πλοίο των νεκρών» το διάβασα μετά από ισχυρότατες πιέσεις και εκβιασμούς, αλλά τελικά δεν το μετάνιωσα. Είναι μια καθαρόαιμη, εξαιρετικά καλογραμμένη, θαλασσινή περιπέτεια, από αυτές που διαβάζαμε αδηφάγα όταν ήμασταν μικροί. Και ταυτόχρονα αποτελεί κι ένα σχόλιο πάνω στην ίδια την κοινωνία, την γραφειοκρατική έναντι στην πραγματική υπόσταση του ανθρώπου.

Ο πρωταγωνιστής και αφηγητής είναι ένας Αμερικάνος ναύτης καταστρώματος που χάνει το ναυτικό του φυλλάδιο και το διαβατήριο του όταν το πλοίο του φεύγει χωρίς εκείνον ένα βράδυ που παρακοιμάται στο πλευρό μιας όμορφης γκαρσόνας. Έτσι από τη μια στιγμή στην άλλη, μετατρέπεται σε έναν παρία χωρίς χαρτιά, υπηκοότητα, υπόσταση. Στο Αμερικάνικο προξενείο τον περιγελούν, οι Βελγικές αρχές δεν ξέρουν τι να τον κάνουν όταν τον τσιμπάνε και τον βοηθάνε να περάσει λαθραία στην Ολλανδία. Και το αστειάκι αυτό συνεχίζεται σχεδόν σε όλη την Ευρώπη ως ο ήρωας μας να φτάσει στην Ισπανία. Εκεί ζει από την φιλανθρωπία των ναυτικών και δεν περνά άσχημα, μόνο που φυσικά δεν μπορεί να ναυτολογηθεί σε κανένα καθωσπρέπει καράβι χωρίς χαρτιά.

Ώσπου μια μέρα εκεί που ψαρεύει περνά από μπροστά του το Γιόρικ. Είναι ένα γέρικο, καταβρώμικο σκαρί που πάνω του οι ναυτικοί μοιάζουν μαύροι και κουρελήδες. Παρ’ όλα αυτά, όταν του ζητούν να μπαρκάρει μαζί τους χωρίς πολλές πολλές ερωτήσεις, σαλτάρει στο κατάστρωμα. Έτσι καταλήγει στο «πλοίο των νεκρών», αυτών που για τον ένα ή τον άλλο λόγο δεν έχουν χαρτιά, υπηκοότητα, πατρίδα και δέχονται να δουλέψουν σε συνθήκες χειρότερες κι από δουλεμπορικό.

«Όποιος μπαίνει εδώ

Τ’ όνομα και η ζωή του σβήνουν

μ’ ένα φύσημα τ’ αγέρα.

Στον κόσμο τον μεγάλο, τον απέραντο

Κανένα δεν αφήνει χνάρι»

Αυτό γράφει η επιγραφή μόλις μπαίνεις στην αίθουσα των ναυτικών κι ο ήρωας μας πάνω του αλλάζει όνομα, εθνικότητα, εαυτό, δέχεται να δουλέψει καρβουνιάρης, να κοιμηθεί σε σκέτες σανίδες, να μην τρώει καλά, να γεμίσει πληγές από τα πυρακτωμένα κάρβουνα και τις σιδερένιες βέργες. Και τελικά συνηθίζει και καταλήγει να το αγαπήσει το παλιοκάραβο.

Βασικό ατού του βιβλίου είναι το χιούμορ, διαβρωτικό ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές. Αυτό και ο κεντρικός χαρακτήρας, ένας τύπος που αγαπά την περιπέτεια και τη ζωή, που μπορεί να τα βγάλει πέρα έναντι σε πολλές κρατικές μηχανές που δεν νοιάζονται, σε συνθήκες ακόμα και ασύμβατες με την ίδια την ζωή. Στην τελική ανάλυση, το μόνο που έχει σημασία στα βιβλία είναι να μπορείς να πεις καλά μια ιστορία- αν αυτή η ιστορία είναι τόσο ενδιαφέρουσα όσο του Πλοίου των νεκρών, ακόμα καλύτερα.

«Το πλοίο των νεκρών», Β. Τρέιβεν, μετ. Κώστας Σκορδύλης, εκδ. Αλεξάνδρεια, 1993, σελ. 270

Υ.Γ. Περισσότερα και εκτενέστερα για τον Traven στο εξαιρετικό ποστ του librofilo