"Οι άγριοι ντετέκτιβ", Roberto Bolaño

Το να γράφει κανείς δυο μαζεμένα τεράστια αριστουργηματικά μυθιστορήματα τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του, ενώ πριν έγραφε ποιήματα και διηγήματα είναι μια μεγάλη ιστορία. Ο Ρομπέρτο Μπολάνιο τα κατάφερε, μας άφησε να αναρωτιόμαστε τι θα γινόταν αν η μοίρα του είχε χαριστεί για λίγο ακόμα και δεν έφευγε τόσο πρόωρα στα 50 του.

Οι «Άγριοι ντετέκτιβ» είναι ένα τούβλο 700 σελίδων, ένα βιβλίο που δε με κούρασε σε καμία στιγμή κι ας έκανα κοντά δέκα μέρες για να το τελειώσω. Το πρώτο κομμάτι αρχίζει με μια βατή, γραμμική ιστορία. Αφηγητής ο δεκαεπτάχρονος Χουαν Γκαρσία Μαδέρο, ένας εκκολαπτόμενος Μεξικανός ποιητής, που γνωρίζει δυο πολύ ενδιαφέροντες χαρακτήρες, τον Ουλίσες Λίμα και τον Αρτούρο Μπελάνο, εικοσάρηδες ποιητές που θέλουν να χτίσουν το ρεύμα του ενστικτορεαλισμού- με πρωτεργάτρια (;) 50 χρόνια πριν την ποιήτρια Σεσάρεα Τιχανέρο που έγραψε ένα μόνο ποίημα κι έπειτα χάθηκε στην έρημο της Σονόρα- κι έχουν μια πλειάδα χαρακτήρων να κινείται γύρω τους. Μπλέκεται στις ζωές τους, στις παρέες και τους φίλους τους, και τελικά καταλήγει μέσα σε ένα Ιμπόλα κυνηγημένος από ένας νταβατζή στα πέρατα του Μεξικού.

Στο δεύτερο μέρος – που καταλαμβάνει 480 σελίδες και είναι κατ’ εμέ το πιο ενδιαφέρον-  αναλαμβάνουν εν είδη συνεντεύξεων πάνω από 40 αφηγητές να μας πουν την ιστορία τους. Μέσα σε 2-3 σελίδες γνωρίζουμε τον καθένα από αυτούς και σε ποιο σημείο είχαν κάποτε εμπλοκή στη ζωή του Λίμα ή του Μπελάνο, ανάμεσα στο ‘70 και το ‘90. Η εναλλαγή της αφήγησης είναι εντυπωσιακή, το πώς με δυο κουβέντες μπαίνουμε αμέσως στο κλίμα και θυμόμαστε τον κάθε αφηγητή μια πράξη βαθιά λογοτεχνική.

Στις τελευταίες 50 σελίδες αναλαμβάνει πάλι ο Χουαν Γκαρσία Μαδέρο και φτάνουμε σε ένα εκπληκτικό φινάλε που δένει τα πράγματα, τα οδηγεί στην κάθαρση, τη λύση∙ που εξηγεί και δεν εξηγεί τι ήταν ο Λίμα και ο Μπελάνο, τι ήταν ο ενστικτορεαλισμός.

Το βιβλίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αριστούργημα μόνο και μόνο για την αφηγηματική τεχνική που είναι άθλος πως τη φέρνει σε πέρας. Όμως η ιστορία και οι χαρακτήρες είναι εντυπωσιακοί, το ενδιαφέρον δε χάνεται στιγμή, ο αναγνώστης γοητευμένος δε νοιάζεται που η πλοκή δεν προχωρά γραμμικά, τον αφορά η κάθε μικροϊστορία ξεχωριστά. Από τις σπάνιες φορές που σε βιβλίο τέτοιου όγκου δεν έκανα απιστία, το άφησα να με παρασύρει, άλλοτε σε φρενήρη αναγνωστικό ρυθμό, κι άλλοτε σε μια ραχάτικη περιπλάνηση. Είναι ένας βιβλιοφιλικός θρίαμβος, με καταιγιστική παράθεση ονομάτων συγγραφέων και ποιητών (ανάμεσα τους και ο «Όκνος» του Θερνούδα) και παράλληλα μια τρελή- τρελή ιστορία που εκτείνεται από τη δεκαετία του 20 έως το 90.

Λέγεται πως ο Μπολάνιο χρησιμοποίησε πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, ο Αρτούρο Μπελάνο είναι το alter ego του, ο ενστικτορεαλισμός το φανταστικό αδελφάκι του υπορρεαλισμού που ίδρυσε στην πραγματικότητα ο ίδιος ο συγγραφέας με ένα φίλο του. Το σίγουρο είναι πως παίρνουμε γεύση από όλη την λατινοαμερικάνικη κουλτούρα, και μαθαίνουμε για τον τρόπο που γεννιέται και πεθαίνει ένα λογοτεχνικό κίνημα. Και ταυτόχρονα η ανθρώπινη πλευρά μας μιλά για την αδυναμία, τον έρωτα, το σεξ, το θάνατο, για την κάθε στιγμή που ο κάθε αφηγητής την βίωσε διαφορετικά. Δεν ξέρω αν ένα τέτοιο βιβλίο ταιριάζει σε όλους, αν ήταν στο χέρι μου πάντως θα στοιχημάτιζα πως ο αιώνας που μόλις αρχινά θα αναγνωρίσει προς το τέλος του στο πρόσωπο του Μπολάνιο έναν κλασικό.

  «Οι Άγριοι Ντετέκτιβ», Ρομπέρτο Μπολάνιο, μετ. Κώστα Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη, 2009, σελ.707

Υ.Γ. Μου άρεσε περισσότερο από το 2666, εδώ υπάρχει ένα αίσθημα λύσης στο τέλος.

Υ.Γ.2 Το αγόρασα πριν κάποιο καιρό- νομίζω στο παζάρι του οίκου- 7 ευρώ.
Υ.Γ. 42 Όποιος ξαναπεί πως γράφω μικρά ποστ, να πέσει φωτιά να τον κάψει.