"Άβυσσος", Carmen Laforet

     Ξεκίνησα την «Άβυσσο» της Κάρμεν Λαφορέτ με κακή διάθεση, βουλιαγμένη σε μια μιζέρια προσωπική. Στις πρώτες σαράντα σελίδες ένιωσα πως δεν αντέχω, πάνω στη δική μου καταπίεση δεν μπορούσα να φορτωθώ στις πλάτες μου κι ενός άλλου. Παρακάλεσα τη φίλη Ε.Γ. που διαβάζαμε παράλληλα το βιβλίο να το αφήσουμε για κάποιες μέρες. Ξανάπιασα το νήμα της ιστορίας λίγο αργότερα, το τελείωσα σχεδόν μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο. Για λίγο ήμουν η Αντρέα.

     Η «Άβυσσος» είναι ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης- γράφτηκε από τη Λαφορέτ όταν ήταν 20 χρονών, σε μια ζοφερή πολιτική κατάσταση, ο Φράνκο μόλις είχε κερδίσει τον εμφύλιο- ένα βιβλίο καταπίεσης και μοναξιάς και ταυτόχρονα τρελών παθών και θέλω που πρέπει να εκτονωθούν γιατί όσο συγκεντρώνονται κινδυνεύουν να εκραγούν.

      Η Αντρέα καταφτάνει με το βραδινό τρένο στη Βαρκελώνη για να σπουδάσει φιλολογία. Η μητέρα της έχει πεθάνει δυο χρόνια πριν και δυσκολεύτηκε πολύ να πείσει την ξαδέλφη που ανέλαβε την επιμέλειά της να την αφήσει να φύγει από την επαρχία για τη μεγάλη πόλη. Η αίσθηση της ελευθερίας όμως δεν κρατά, ήδη η εικόνα της πόλης την νύχτα της φαίνεται διαφορετική από ότι θυμόταν και όταν πια χτυπά την πόρτα της οδού Αριμπάου στο πατρικό της μητέρας της, τα πράγματα δυσκολεύουν. Στο μεγάλο διαμέρισμα, που οι ξεπεσμένοι συγγενείς της έχουν πουλήσει το μισό και στο υπόλοιπο που απομένει έχουν στοιβάξει όπως όπως τα έπιπλα σα να είναι σε διαρκή μετακόμιση, κάνει κρύο, μυρίζει μούχλα και παρακμή. Όπως ακριβώς κι οι ένοικοι του∙ η γιαγιά - μια γυναικούλα διπλωμένη στα δυο που προσπαθεί να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα, η θεία Αγκούστιας- με κλίση προς την τυραννία, αδέκαστη τιμητής της ηθικής των άλλων, ο θείος Χουάν- ένας τύπος που το παίζει ζωγράφος και η γυναίκα του Γκλόρια, μια επιπόλαιη, φιλήδονη γυναίκα, όμορφη, που ξεπουλά ό,τι βρει για να επιβιώσουν και παρατά το μωρό της, η Αντόνια- η μοχθηρή παρακόρη και τέλος ο Ρομάν, ο άλλος της θείος, ένας σκοτεινός, γοητευτικός άντρας που ξέρει πώς να τυλίγει τις γυναίκες στον ιστό του.  

      Μέσα σε αυτό το περιβάλλον η Αντρέα θα ζήσει την απόλυτη καταπίεση- ήδη από την αρχή η αυστηρή Αγκούστιας θα την πάρει υπό την προστασία της και δεν θα την αφήνει καν να τριγυρίσει την πόλη, την κατάρρευση – ο Χουάν, η Γκλόρια, ο Ρομάν- είναι παρακμιάκες φιγούρες, ανίκανοι να προσαρμοστούν στην νέα ξεπεσμένη κατάσταση και ταυτόχρονα ικανοί να αλληλοσπαράσσονται για πάντα και τελικά την εντελώς σωματική πείνα. Κι όμως, ακόμα και σε αυτό το νοσηρό πλέγμα που η δεκαοκτάχρονη ενστερνίζεται αμέσως σαν δικό της και χρησιμοποιεί εν μέρει για να αυτοπροσδιοριστεί, μέσα της καίει η φλόγα να τα ζήσει όλα, το κορμί της λαχταρά να ερωτευτεί, να ξεφύγει, να ζήσει ελεύθερο. Κι όταν μέσα από τη φιλία της με μια πλούσια συμφοιτήτρια της, την Ένα, θα μπορέσει να κάνει κάποια από όλα αυτά, θα τα ζήσει όσο καλύτερα μπορεί, θα δεθεί με την Ένα αλλά και τη σπαραγμένη δική της οικογένεια. Και τελικά θα της δοθεί η λύση, η δυνατότητα να τα αφήσει όλα πίσω και θα δεχτεί χωρίς ούτε μια σκέψη. Έτσι όπως βυθίστηκε σε όλο αυτό, έτσι θα βγει, με μιαν ανάσα.

      Η Λαφορέτ πιάνει με μια καταπληκτική διαίσθηση – ίσως γιατί και η ίδια ήταν τόσο νέα- την ψυχοσύνθεση του νεαρού ενήλικα που προσπαθεί με κάποιο τρόπο να προσδιορίσει τον εαυτό του. Και με μια αίσθηση μοναδική δίνει ταυτόχρονα την κατάσταση στην Ισπανία, τον βαθύ συντηρητισμό και καθωσπρεπισμό, την ανικανότητα των ανθρώπων να εγκλιματιστούν στην νέα κατάσταση, την καταπίεση και την οδύνη.

      Το βιβλίο γνώρισε απίστευτη επιτυχία ήδη από την κυκλοφορία του, καθιέρωσε τη Λαφορέτ- που ποτέ δεν κατάφερε να γράψει κάτι αντίστοιχα μεγάλο- και κάνει ακόμα και τώρα αίσθηση. Εξάλλου και μόνο για τον πρόλογο που έγραψε ο Μάριο Βάργκας Λιόσα για αυτό κοντά μισόν αιώνα από την πρώτη του κυκλοφορία, δεν θα ήταν δυνατό να το αφήσω να με προσπεράσει.  

"Άβυσσος", Κάρμεν Λαφορέτ, μετ. Χριστίνα Θεοδωροπούλου, εκδ. Πατάκη, 2007, σελ. 338