«Η στιγμή της ελευθερίας», Jens Bjorneboe

«Η στιγμή της ελευθερίας» του Γενς Μπιέρνεμπο είναι ένα εντυπωσιακό βιβλίο, γεμάτο σκληρές αλήθειες και βουνά από την ανθρώπινη θηριωδία. Είναι όμως πάνω από όλα μια πραγματεία στην ανθρώπινη ελευθερία, στην ανυπαρξία της, στην ύπαρξή της, σε όλα όσα την αφορούν και την κάνουν αφόρητη.

Ο κεντρικός ήρωας είναι κλητήρας δικαστηρίου σε ένα χωριό των Άλπεων, δεν θυμάται πως τον λένε, ούτε πως βρέθηκε εκεί, διεκπεραιώνει τη δουλειά του που είναι για κρετίνους κι έπειτα πίνει το κρασί του στο καπηλειό μαζί με τον κωδωνοκρούστη και τον νεωκόρο. Παράλληλα στα θραύσματα της μνήμης του στηρίζεται για να γράψει το  έργο του Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΘΗΡΙΩΔΙΑΣ. Οι μνήμες του είναι γεμάτες βασανισμούς, φόνους, κακοποιήσεις, εμπόριο λευκής σαρκός. Είναι ένας άνθρωπος εκτός των ορίων αλλά και μέσα σε αυτά, μια καρικατούρα και μια φιγούρα υπαρκτή γεμάτη πόνο. Ο ήρωάς μας προσδιορίζεται μονάχα μέσα από την ωμότητα της ανθρωπότητας- ο πόλεμος είναι παντού.

«Δεν ψάχνω να βρω μια χαμένη ταυτότητα. Απεναντίας. Υποφέρω από  υπερτροφική ταυτότητα, από ένα εγώ στέρεο και συμπαγές σαν βράχος. Πώς δημιουργήθηκε αυτή η υδροκεφαλική ταυτότητα, από ποιό υλικό είναι φτιαγμένη, πώς έγινε αυτή η ύπαρξη τόσο συμπαγής;

Σίγουρα αυτή η υλικότητα έχει μεγάλη σχέση με τα πρωτόκολλα, που συντάσσω συνειδητά και συστηματικά εδώ και δεκαπέντε χρόνια περίπου. Αυτά τα αδιάψευστα στοιχεία ενάντια στις αρκουδίτσες στηρίζουν σε σημαντικό βαθμό την ταυτότητά μου: η επίγνωση των αδιάσειστων αποδείξεων που έχω συγκεντρώσει για να δικάσω τους δίποδους φίλους μας στέριωσε το εγώ μου, του έδωσε ξεχωριστή σκληρότητα και πυκνότητα»

Ένας άντρας που ταυτόχρονα έλκεται και απωθείται από τη Γερμανία και τα εγκλήματα του  Παγκοσμίου που είναι εξαιρετικά νωπά, που καταλαβαίνει γιατί μετράνε τα θύματα της θηριωδίας των Γερμανών περισσότερο από τα θύματα της ατομικής βόμβας των Αμερικάνων, που δεν καταλαβαίνει τίποτα, που δεν θέλει να θυμάται, αλλά θυμάται, όσο χρειάζεται για να πεθαίνει μέσα του.

«Βλέπω τώρα ότι δεν είναι δυνατόν να θυμηθώ από εκείνη την εποχή κάτι περισσότερο από λίγες αναλαμπές. Ο λόγος είναι πως ολόκληρη η ζωή μου είναι βυθισμένη στο σκοτάδι∙ ήταν ασύνειδη και κρυμμένη κάτω από πέπλα. Μόνο σήμερα με την κολοσσιαία ύπαρξη μου εδώ και τώρα, η συνείδησή μου είναι τόσο ρωμαλέα ώστε να μπορώ να θυμηθώ»

Δε θυμάται ποτέ.

«Ήμουν ετοιμοθάνατος γιατί ζούσα μέσα στην ανελευθερία χωρίς να το ξέρω και γιατί η ανελευθερία μάς είναι φυσικά πιο ευχάριστη από την ελευθερία αφού ελαττώνει το βάρος της ευθύνης για την ύπαρξή μας ή και μας απαλλάσσει από αυτό. Μόνο με το θάρρος της απόγνωσης μπορούμε να αδράξουμε μια χούφτα ελευθερία»

Και φυσικά δεν είναι ελεύθερος.

«Ωστόσο υπάρχουν άνθρωποι που αδράχνουν μεμιάς την ελευθερία, που δεν αμφιβάλουν και δε διστάζουν. Σε μερικές περιπτώσεις πρόκειται για ανθρώπους που έχουν αρκετή δύναμη για να το κάνουν και αρκετή έμφυτη σοφία για να γνωρίζουν το τίμημα. Σε άλλες περιπτώσεις πρόκειται για ανθρώπους που δεν υποπτεύονται τί κάνουν, δεν έχουν ιδέα ποιό είναι το τίμημα και καταστρέφονται, όταν καλούνται να το πληρώσουν. Η επιλογή σου να σκέφτεσαι αυτόνομα, σημαίνει την καταστροφή σου, αν δεν ξέρεις να σκέφτεσαι.»

Το κείμενο θα μπορούσε να είναι και απλά ένα σύγγραμμα φιλοσοφίας, όμως το γεγονός πως είναι λογοτεχνία του δίνει μια δύναμη ξεχωριστή που σε αναγκάζει να μην το αφήσεις κάτω ως την τελευταία πικρή σελίδα. Γιατί φυσικά τέλος σε αυτό που είναι ο άνθρωπος και η «κοινωνία» δεν θα μπορούσε να υπάρχει. Ούτε και στο βιβλίο.

 "Η στιγμή της ελευθερίας", Γενς Μπιερνεμπο, μετ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ. Κανάκη, 1992, σελ.244