«Η γυναίκα της άμμου», Kōbō Abe

Ένας νεαρός άντρας, καθηγητής ξεκινά στις διακοπές του για ένα εντομολογικό ταξίδι. Δεν λέει σε κανέναν πού θα πάει, ψάχνει ένα έντομο διαφορετικό, δικό του, ακατάταχτο ακόμα. Έτσι βρίσκεται σε μια αμμώδη περιοχή, ολομόναχος. Παρατηρεί ένα πολύ περίεργο χωριό. Κάθε σπίτι του είναι κυριολεκτικά χαμένο μες στην άμμο, σε μια λακκούβα με αμμώδη τείχη ίσως και δέκα μέτρων. Το πρώτο βράδυ ζητά κατάλυμα στο χωριό. Τον στέλνουν στο σπίτι μιας γυναίκας, τον κατεβάζουν με μιαν ανεμόσκαλα. Η ανεμόσκαλα το πρωί δεν είναι πια εκεί. Αργεί, αλλά συνειδητοποιεί πως δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής. 

Η γυναίκα- που μόλις έχει χάσει τον άντρα και το παιδί της- είναι στην ηλικία του, μιλά ελάχιστα, κοιμάται την μέρα και την νύχτα φτυαρίζει ακατάπαυστα άμμο για να συντηρήσει το σπίτι. Μια αντιπροσωπεία από το χωριό περνά συνέχεια με ένα ζεμπίλι και την ανεβάζει επάνω. Όταν ρίχνουν και για εκείνον τα σύνεργα για να μαζεύει άμμο μέσα στην τρύπα, ούτε το περνά από το μυαλό να συμμορφωθεί. 

Ένα κείμενο από κείνα τα κλασικά καφκικά όπου κάποιος ξυπνά παγιδευμένος κι είναι αδύνατο να καταλάβει ή να ξεφύγει είναι «Η γυναίκα της άμμου», του Κόμπο Αμπέ. Από την άλλη η σχέση του άντρα με την γυναίκα έχει κάτι βαθιά Ιαπωνικό. Σιωπές, υπαινιγμός, σεξουαλικότητα στα όρια του πόθου και της αηδίας. Την πρώτη μέρα ο άντρας βλέπει την γυναίκα να κοιμάται γυμνή, με μόνο το πρόσωπο καλυμμένο. Αν ιδρώσεις, του λέει, και φοράς ρούχα, τότε το δέρμα ανοίγει και πυορροεί και μετά βγαίνει σαν λέπια. 

Η άμμος συναρπάζει τον νεαρό άντρα- το σχήμα της που της δίνει περίπου την ρευστότητα των υγρών ενώ πρόκειται για στερεό, η συνεχής εναλλαγή της, η κρυφή της υγρασία. Η γυναίκα, ανώνυμη πάντα, τον απωθεί και τον έλκει. Είναι πλήρως υποταγμένη στην κοινότητα, το «χωριό» που επιβάλλει να μην κάνεις τίποτα άλλο παρά να φτυαρίζεις άμμο όλη νύχτα, που σε χρησιμοποιεί σαν γρανάζι, σαν ανταλλακτικό, για την επιβίωσή του.

Βαθιά φιλοσοφικό, το μυθιστόρημα πλημμυρίζει από τις σκέψεις του άντρα για την ζωή του, για την σχέση του εκεί έξω, για την ηθική. Αλλά οι σκέψεις για τον εγκλεισμό του παραμένουν άδηλες. Βλέπουμε τις προσπάθειες του να αποδράσει, νιώθουμε τον τρόμο του για την ζωή που χάθηκε, αλλά δεν την ακούμε. 

Η γυναίκα της άμμου είναι ένα κλειστοφοβικό μυθιστόρημα. Ακολουθεί κλασική δομή: άρνηση, πρώτες προσπάθειες απόδρασης, έπειτα για λίγο υποταγή, κορύφωση με την τελευταία. Μετά η λύση. Είναι από κείνα τα βιβλία που θα 'θελες να 'χεις μια ευκαιρία ακόμα να τα «διαβάσεις για πρώτη φορά». Και χαίρομαι που το διάβασα αναγνωστικά ώριμη, και μπορώ να το εκτιμήσω. 

                                                                         Κατερίνα Μαλακατέ

«Η γυναίκα της άμμου», Κόμπο Αμπέ, μετ. Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος, εκδ. Άγρα, 2004, σελ. 275

Υ.Γ. 42 Δύο χρόνια μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, έγινε ταινία από τον Hiroshi Teshigahara.