"Μορφωμένη", Tara Westover

Συνήθως δεν ενθουσιάζομαι με τα memoir, τείνουν να είναι λεπτομερείς καταγραφές της ζωής του γράφοντος με μικρό ενδιαφέρον. Αυτό όμως έχει αρετές που το ξεχωρίζουν, λογοτεχνική γλώσσα, προσεγμένα επεισόδια, αφήνει την αίσθηση πως άξιζε τον κόπο η ανάγνωση. 

Η Τάρα Westover μεγάλωσε σε μια οικογένεια Μορμόνων, με έναν πατέρα που είχε κρίσεις μεγαλείου και πίστευε πως ήταν προφήτης του ίδιου του Θεού. Τα παιδιά του, τα οποία δεν είχαν πιστοποιητικό γέννησης, δεν τα άφηνε να πάνε σχολείο, τα έβαζε να δουλεύουν στη μάντρα με τα παλιοσίδερα που διατηρούσε. Φυσικά αν τύχαινε να αρρωστήσουν δεν πήγαιναν σε γιατρό, ήξερε η μητέρα τους από βότανα. Αλλά το χειρότερο από όλα ήταν πως επέμενε σε όλα αυτά ακόμα κι αν ο κίνδυνος ήταν μεγάλος, αν το ατύχημα ήταν ακραίο. Έτσι κάπως έμεινε η μητέρα της οικογένειας με μόνιμη εγκεφαλική βλάβη, κι ο ίδιος με ένα τεράστιο έγκαυμα. 

Η ίδια η Τάρα για καιρό αγαπούσε πολύ την οικογένειά της και δεν αμφισβητούσε όλη αυτή την τρέλα, κοιμόταν με το σακίδιο ανάγκης στο προσκεφάλι της, μήπως έρθει η ώρα της Κρίσης και πρέπει να σωθούν, έφτιαχνε χιλιάδες βάζα με κομπόστα για το καταφύγιο, μάζευε με τη μαμά της «θεραπευτικά φυτά». ΄Ώσπου στην εφηβεία, με την παρότρυνση και του μεγαλύτερου αδελφού της που κατάλαβε πόσο αγαπούσε τα βιβλία, άρχισε μόνη να διαβάζει εντατικά και πέρασε στο Κολλέγιο. Ένας άγνωστος κόσμος την κατάπιε, όπου κορίτσια δεν ένιωθαν άσχημα αν φαινόταν ο αστράγαλός τους, κι η Ιστορία μπήκε στις πραγματικές της διαστάσεις. Ακόμα και τότε όμως, το να αποκοπεί ήταν πολύ δύσκολο. 

Πρόκειται για ένα ευκολοδιάβαστο βιβλίο, με ενδιαφέρον θέμα, που καταδεικνύει ένα υπαρκτό πρόβλημα στις πιο συντηρητικές Πολιτείες της Αμερικής. Το σύστημα αφήνει τους ανθρώπους αυτούς να ξεφεύγουν, αλλά δίνει και ευκαιρίες να ξαναμπείς. Ο πατέρας της Τάρα είναι χαρακτηριστικός τύπος, μισεί το κράτος, νομίζει πως τον εμπαίζουν και τον παρακολουθούν οι δημόσιες υπηρεσίες και πως οι γιατροί και τα φάρμακα θα τον δηλητηριάσουν, κι είναι τόσο φανατικός, που είναι σχεδόν αδύνατο να του αντιταχθείς. Τα άκρα στα οποία φτάνει ο θρησκευτικός του παραλογισμός γίνονται η νόρμα. Αν δεν είσαι μαζί του, είσαι εναντίον του. Ποιο παιδί δεν θέλει να το αποδέχονται και να το αγαπούν οι γονείς και τα αδέλφια του, ποιος θέλει να είναι το μαύρο πρόβατο.

Το βιβλίο δεν είναι μυθιστόρημα, κι ούτε διεκδικεί λογοτεχνικές δάφνες. Είναι όμως μια ειλικρινής καταγραφή του τι συνέβη, των δυσκολιών που αντιμετωπίζει ακόμα και τώρα η συγγραφέας. Είναι πολύ δύσκολο να ξεφύγεις από μια οικογένεια τόσο έντονα χειριστική, ειδικά όταν όλα επενδύονται με τον μανδύα της θρησκείας και της ηθικής, είναι απίθανο να μπορέσεις να απεξαρτηθείς και να ανεξαρτητοποιηθείς. Αυτό που σου προσφέρει αυτού του τύπου η οικογένεια μες στην παράνοιά της είναι η αίσθηση πως ανήκεις και ξεχωρίζεις. Παρόλο όμως που είναι απίθανο, δεν είναι κι αδύνατο να φύγεις και να επιλέξεις τη λογική, ενάντια σε όσους αγαπάς. Κι αυτό είναι το πολύ χρήσιμο επιμύθιο της ιστορίας.

                                                      Κατερίνα Μαλακατέ

"Μορφωμένη", Tara Westover, μετ. Μαρία Φακίνου, εδκ. Ίκαρος. σελ. 517, 2019