"Ο καλός στρατιώτης. Μια ιστορία πάθους", Ford Madox Ford

Ο καλός στρατιώτης του Φορντ Μάντοξ Φορντ, που εκδόθηκε το 1915, θα μπορούσε να είναι απλά μια ερωτική ιστορία απιστίας και προδοσίας ανάμεσα σε δύο ζευγάρια της καλής κοινωνίας στο τέλος του προπερασμένου αιώνα. Φυσικά, είναι κι αυτό. Αλλά ταυτόχρονα το μυθιστόρημα είναι ένα κείμενο του μοντερνισμού, ο τρόπος που αφηγείται την ιστορία δημιουργεί πολλαπλά επίπεδα σε μια μάλλον τετριμμένη πλοκή. 

Ο Αμερικανός αφηγητής, Τζον Ντάουελ, έχει παντρευτεί την Φλορενς, και οι δυο τους ταξιδεύουν στην Ευρώπη με τα εισοδήματά τους. Δεν έχει δουλέψει ποτέ. Σε ένα θέρετρο, γνωρίζουν ένα εύπορο ζευγάρι Άγγλων, τον Έντουαρντ και τη Λεονόρα Άσμπερναμ. Τα εννιά χρόνια που θα περάσουν μαζί τα δυό ζευγάρια, που είναι και τα δυο "καλά", θα είναι χρόνια ευτυχίας. Ή τουλάχιστον έτσι διατείνεται ο αφηγητής, στην αρχή. Γιατί σιγά σιγά αποκαλύπτεται, πως αυτός ο αφηγητής, που όλο δεν ξέρει, κι όλο είναι στο σκοτάδι, ξέρει πολλά περισσότερα από όσα αποκαλύπτει. Κι αυτά που τελικά αποκαλύπτει, δεν μπορούμε να ξέρουμε αν είναι η αλήθεια. Ο χρόνος της αφήγησης, οι ανακολουθίες της, το πόσο αναξιόπιστος είναι ο Τζον ως αφηγητής, προσομοιάζουν με τη μνήμη και την εμπειρία στην πραγματική ζωή. Κι αυτό, ακόμα και σήμερα έναν αιώνα μετά, είναι ακραία νεωτερικό. 

Οι σχέσεις που έχουν αναπτυχθεί ανάμεσα στα δυο ζευγάρια σιγά σιγά παρεκκλίνουν προς τη διαστροφή. Ήδη από την αρχή ο αφηγητής μάς ενημερώνει πως η Φλόρενς και ο Έντουαρντ, ο «καλός στρατιώτης» του τίτλου, είναι νεκροί. Οι συνθήκες όμως των θανάτων τους, είναι μια άλλη ιστορία. Ομολογουμένως ο Καλός στρατιώτης δεν είναι ένα ελαφρύ ανάγνωσμα, ούτε ένα βιβλίο που θα σε παρασύρει στα πλοκάμια του από νωρίς. Παίζει, ειδικά στην αρχή, με την ανία του αναγνώστη, αδιαφορεί για το αν θα επιλέξεις να μπεις στο μυστήριο. Οι σχέσεις των τεσσάρων πρωταγωνιστών είναι ένα παιχνίδι εξουσίας λαβυρινθώδες, και νικητής τελικά ο «φυσιολογικός». Οι υπόλοιποι πρέπει να πεθάνουν. Ο αφηγητής πάσχει από την ασθένεια του τέλους του αιώνα, δεν μπορεί να βρει τόπο να σταθεί σε έναν κόσμο που φαίνεται να τον ξερνάει. Όμως αυτή η αίσθηση είναι διαφορετική και πιο βαθιά από μια απλή μελαγχολία, πάει σε στρώματα της ψυχής ασυνείδητα, που αποκαλύπτονται αργά και μπερδεμένα, όπως ακριβώς αφηγείται ο ίδιος. 

Ο καλός στρατιώτης είναι ένα βιβλίο που δεν ξεχνάς, ένα βιβλίο ήττας, συντριβής και ζωής. Ο τίτλος του, που μοιάζει τόσο ακραία ειρωνικός, δεν σε προδιαθέτει για τίποτα, ήταν άλλωστε επιλογή του εκδότη κι όχι του συγγραφέα. Εκείνος ήθελε να το πει «Μια θλιβερή ιστορία», έτσι ακριβώς όπως ξεκινάει: Αυτή: η πιο θλιβερή ιστορία που έχω ποτέ μου ακούσει – η πιο θλιβερή. 

                                                               Κατερίνα Μαλακατέ

"Ο καλός στρατιώτης. Μια ιστορία πάθους", Ford Madox Ford, μετ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Gutenberg, σελ. 366, 2017