"Τα αγόρια του Νίκελ", Colson Whitehead

 

Πραγματικά σκληρό βιβλίο Τα αγόρια του Νίκελ του Colson Whitehead. O συγγραφέας, που και στο προηγούμενο βιβλίο του, τον Υπόγειο Σιδηρόδρομο, είχε ασχοληθεί με τον ρατσισμό, έπεσε πάνω στην είδηση μόλις το 2014: φοιτητές αρχαιολογίας έκαναν ανασκαφή σε ένα άτυπο νεκροταφείο δίπλα σε ένα αναμορφωτήριο- σχολείο. Πολλά αταυτοποίητα κορμιά, αγοριών που το αναμορφωτήριο δήλωνε πως το «έσκασαν», κόκκαλα που δεν ήξερες σε ποιον ανήκουν, γεμάτα σημάδια βασανισμών. Δίπλα και οι χώροι των βασανιστηρίων. Όλα, αφορούσαν μαύρα αγόρια. Το αναμορφωτήριο δούλευε για εκατόν έντεκα χρόνια. Οι σκελετοί των αγοριών προέρχονταν από όλες τις εποχές του. Η δουλεία μπορεί έχει καταργηθεί κοντά διακόσια χρόνια πριν, οι φυλετικές διακρίσεις πάλι, όχι. Οι "μαύρες ζωές" ακόμα δεν είναι σίγουρο πως μετράνε.

Ο Whitehead έγραψε "Τα αγόρια του Νίκελ" για ένα φανταστικό μέρος, όμως το μυθιστόρημα στηρίζεται τόσο στην πραγματικότητα που σου κόβει την ανάσα. Όλα μεγεθύνονται, όσο έχεις στο μυαλό σου πως ήταν αληθινά. Πρωταγωνιστής ο Έλγουντ Κέρτις, ένα μαύρο, εξαιρετικά ευφυές αγόρι που ζει με τη γιαγιά του- οι γονείς εγκατέλειψαν την προσπάθεια και το παιδί τους κι έφυγαν μακριά όταν εκείνος ήταν πολύ μικρός. Είναι τόσο έξυπνος και υπάκουος, που την επόμενη χρονιά θα παρακολουθούσε κολεγιακά μαθήματα, κι ας πήγαινε σε Λύκειο για μαύρους. Ώσπου από μια άδικη στροφή της μοίρας, καταλήγει στο Νίκελ. Εκεί τα μαύρα αγόρια έχουν σαφώς άλλη αντιμετώπιση από τα λευκά – με κορυφαίο ένα αγόρι που ανάλογα το πόσο μαυρίζει από τον ήλιο του αλλάζουν πτέρυγα. Κι ο Έλγουντ μαθαίνει πώς να μην μιλάει, πώς να υπακούει τυφλά και παράλογα, πώς να βλέπει το άδικο και να μην αντιδρά, πώς να μην ψάχνει κάτι καλύτερο από πλευράς εκπαίδευσης και τύχης, πως είναι παιδί ενός κατώτερου θεού που η μόνη ευκαιρία που έχει είναι να επιβιώσει.  

Το βιβλίο είναι τοποθετημένο κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '60, και μιλάει για μια πραγματικότητα που την ζούσαν οι έγχρωμοι τότε και δεν έχει αλλάξει πλήρως ακόμα στην Αμερική, ίσως ούτε κι αλλού. Ο Έλγουντ, που δεν ξεχνά τα λόγια του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ζει μια κόλαση, δεν έχει καμία δυνατότητα αντίδρασης που δεν καταλήγει στον θάνατο. Η ζωή των μαύρων αγοριών του Νίκελ δεν μετράει, τα σεξουαλικά και άλλα βασανιστήρια είναι στην ημερήσια διάταξη, να βγεις από όλο αυτό ζωντανός μοιάζει θαύμα.

Στην αρχή, ειδικά διαβάζοντας την εισαγωγή, ένιωσα πως πνιγόμουν. Όμως γρήγορα το βιβλίο με ρούφηξε και το τελείωσα χωρίς καθυστερήσεις.  Ο τρόπος που περιγράφει τα γεγονότα, απλά, χωρίς πολύπλοκες αφηγηματικές τεχνικές ούτε φτιασίδια, κάνει τον πόνο εντονότερο, βάζει βαθύτερα το μαχαίρι στην πληγή του ρατσισμού. Γιατί αυτό κάνει και ο ρατσισμός, ο αποκλεισμός με βάσει μόνο το χρώμα του σώματός σου ή την καταγωγή, σε πνίγει, δεν αφήνει καμία διαφυγή. Θες να ουρλιάξεις από την αδικία, αλλά όσο ουρλιάζεις, τόσο περισσότερο σε πνίγουν. Μέχρι να μην έχεις φωνή πια.

Τα αγόρια του Νίκελ είναι καλύτερο βιβλίο από τον Υπόγειο Σιδηρόδρομο που είχε προσχεδιασμένες σκηνές που σε έβγαζαν από τον ρυθμό της ανάγνωσης. Εδώ μιλάμε για ένα σφιχτοδεμένο και σπαρακτικό μυθιστόρημα, ίσως από τα καλύτερα που διάβασα αυτό το καλοκαίρι. Χειρίζεται το θέμα του με ένταση και ορμή, χωρίς διδακτισμό, με μόνο σκοπό να πει μια ιστορία. Μια ιστορία πολύ πονεμένη. Και δυστυχώς πιο επίκαιρη από ποτέ.

  

                                 Κατερίνα Μαλακατέ

"Τα αγόρια του Νίκελ", Κόλσον Γουάιτχεντ, μετ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Ίκαρος, 2020, σελ. 264