"Ο Παριζιάνος", Isabella Hammad

 

Ο Παριζιάνος της Isabella Hammad είναι ένα βιβλίο που πολλοί το εκθείασαν πριν ακόμα βγει, η Ζέιντι Σμιθ, ο Τζόναθαν Σάφραν Φόερ. Κι ως ένα βαθμό καταλαβαίνω τον ενθουσιασμό, μια νεαρή συγγραφέας με παλαιστινιακή καταγωγή αποφασίζει να γράψει τη (μυθ)ιστορία του Παλαιστίνιου προπάππου της, καλύπτοντας τα κενά με τη φαντασία της. Το τόλμημα είναι μεγάλο, και μόνο αν αναλογιστεί κανείς τη συνεχιζόμενη δύσκολη πολιτική κατάσταση, και την ιστορική περίοδο που πραγματεύεται: ο ήρωας της γεννιέται ως πολίτης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στη Ναμπλούς, σπουδάζει στην Κωνσταντινούπολη, έπειτα πηγαίνει στο Πανεπιστήμιο στο Μονπελιέ για να γλιτώσει τη στράτευση στον πρώτο Παγκόσμιο, βρίσκεται για κάποια χρόνια στο Παρίσι, για να ξαναγυρίσει στη Ναμπλούς που είναι πια υπό τη Βρετανική εντολή.

Πρωταγωνιστής σε όλα αυτά είναι ο Μιντχάτ Καμάλ, ένας άνθρωπος που δεν είναι πουθενά ξένος, μα δεν έχει στην ουσία πατρίδα. Όταν καταφτάνει στο Μονπελιέ για να σπουδάσει ιατρική, ο ίδιος δεν νιώθει και τόσο περίεργα ανάμεσα στους Γάλλους, κι ας μην μιλά καλά τα Γαλλικά. Φιλοξενείται στο σπίτι ενός καθηγητή του και ερωτεύεται παθιασμένα με την κόρη του. Ο καθηγητής του πάντως αισθάνεται την ανάγκη να τον μελετήσει ως κάτι εξωτικό. Μα κι όταν γυρνά στη Ναμπλούς θα είναι για πάντα «ο Παριζιάνος». Κι ας παντρεύεται μια ντόπια κοπέλα ξεχνώντας τη Γαλλίδα αγαπημένη, κι ας προσπαθεί να προσαρμοστεί. Τον ξεχωρίζουν τα ρούχα και ο τρόπος, οι εμπειρίες και το πώς μεγάλωσε. Δεν ανήκει εδώ, δεν χωρά εκεί, ξεχνά ποιος είναι και όταν το ανακαλύπτει τρελαίνεται.

Για να γράψει το βιβλίο η Hammad, που είναι γεννημένη από Αγγλίδα μητέρα και Παλαιστίνιο πατέρα, και για πολλά χρόνια δεν μπορούσε να πάει στην Παλαιστίνη, επισκέφτηκε τη Δυτική όχθη και άκουσε πολλές ιστορίες. Έκανε και αρκετή έρευνα όσο σπούδαζε δημιουργική γραφή στην Αμερική. Νομίζω αυτά τα δύο σημεία είναι κομβικά για να καταλάβουμε πώς είναι γραμμένο το βιβλίο, και πού είναι τα προβλήματά του. Οι προθέσεις της είναι καλές, αποφεύγει πολλούς πολιτικούς σκοπέλους αφού μιλά για μια εποχή που δεν υπήρχε ακόμα το κράτος του Ισραήλ, χτίζει ατμόσφαιρα, όμως όλα έχουν μια επιτήδευση, είναι φλύαρα. Ο κεντρικός της χαρακτήρας, ο Μιντχάτ, είναι εξαιρετικά δομημένος, οι άνθρωποι που τον πλαισιώνουν ήθελαν περισσότερη προσοχή.

Πρόκειται για ένα άρτιο ιστορικό μυθιστόρημα, το διαβάζει ο δυτικός αναγνώστης με ενδιαφέρον, αναβιώνει μια εποχή σε μια περιοχή που δεν την ξέρουμε καλά. Δεν έχει όμως την αυθεντικότητα των ανθρώπων που ζουν εκεί, λείπει η ένταση. Ο αναγνώστης νιώθει πιο καλά στα Γαλλικά κομμάτια, εκεί το βιβλίο θυμίζει καλό μυθιστόρημα του 19ου αιώνα, και σε παίρνει μαζί του. Αντίθετα, κάποια σημεία στη Ναμπλούς είναι κουραστικά, ειδικά τα διαλογικά. Ομολογώ πως θα απογοητευτώ αν το επόμενο βιβλίο της Hammad είναι παλαιστινιακής θεματολογίας, δεν μου πολυαρέσει η μονοθεματική εμμονή με την καταγωγή. Αλλά αν το επόμενο είναι κάτι τελείως διαφορετικό, θα το διαβάσω με σιγουριά. Ξέρω πολύ λίγους συγγραφείς που μπορούν να κάνουν με ένα βιβλίο 700 σελίδων τόσο εντυπωσιακό ντεμπούτο. 

                                          Κατερίνα Μαλακατέ

"Ο Παριζιάνος", Ιζαμπέλα Χαμάντ, μετ. Αναστασία Δεληγιάννη, εκδ. Μεταίχμιο, 2020, σ.750