Τα μισοτελειωμένα

 

Για χρόνια, τελείωνα όλα τα βιβλία. Επρόκειτο για θέμα αρχής, μα αν άρχιζα να διαβάζω ένα βιβλίο, τότε το τελείωνα, ακόμα και με το ζόρι, παθαίνοντας κάποιες φορές αναγνωστικό μπλοκάρισμα για εβδομάδες έπειτα. Χρειάστηκε μόνο μια φορά, μια ευλογημένη ώρα που παράτησα το πρώτο κι από εκεί δεν έχω σταματημό. 

Τι άλλαξε; Ίσως μεγάλωσα και δεν ανέχομαι ανθρώπους και βιβλία που δεν με αγγίζουν. Πάντως σαν να γύρισε ένας διακόπτης και παρατάω με τέτοια ευκολία τα βιβλία που μοιάζει ανησυχητικό. Στο προσκεφάλι μου αυτή τη στιγμή έχω εννιά βιβλία μισοτελειωμένα. Από αυτά θα τελειώσω τα δύο, ίσως κι ένα τρίτο, αλλά αυτό καθαρά για επαγγελματικούς λόγους.

Αφήνω μισοτελειωμένα βιβλία γιατί με ζορίζουν. 

Η πρώτη κατηγορία είναι τα παγκόσμια αριστουργήματα. Εκεί αξίζει να επιμείνεις, κι αν δεν το τελειώσεις τώρα, θα επανέλθεις. Κι αν αποτύχεις και τη δεύτερη φορά, ίσως τα καταφέρεις την τρίτη. Κι αν δεν σου αρέσει τελικά, χαμένος δεν θα βγεις. Αυτά τα φυλάω στη βιβλιοθήκη μαζί με τα διαβασμένα, όταν έρθει ο καιρός τους, η σχέση μας θα γίνει καλύτερη. Ποτέ δεν είναι ντροπή να έχεις παρατημένο έναν Μούζιλ, έναν Μαν, μια Γουλφ, έναν Φλωμπερ. Ούτε καν τον Μόμπι Ντικ αν έχεις παρατημένο δεν είναι ντροπή (ναι, ξέρω, ντροπή μου).

Η δεύτερη είναι τα κακά βιβλία. Βιβλία που κάνουν την ανάγνωση δύσκολη, χωρίς λόγο, δίχως πραγματικά δεύτερα και τρίτα επίπεδα. Τα δήθεν. Αυτά τα παρατάω χωρίς τύψεις και συνήθως τα δίνω σε άλλους, δεν τους χαλαλίζω καν ράφι. Βέβαια το γούστο είναι υποκειμενικό, αλλά όποιος προσπαθεί να με ταλαιπωρήσει σαν να είναι ο Φώκνερ, ο Προυστ ή ο Τζόυς ενώ δεν είναι, έχει φύγει ανεπιστρεπτί. 

Τρίτη κατηγορία τα εύκολα. Αυτά που στα δίνουν αμέσως όλα στο πιάτο και μετά συνεχίζουν να δίνουν και δίνουν ανατροπές στην πλοκή για να γυρίσεις την επόμενη σελίδα. Τα βιβλία φαστ φουντ με λίγα λόγια. Αυτά τα αφήνω μόλις επιτελέσουν τον σκοπό τους, με ψυχαγωγήσουν για ένα βράδυ∙ σπανίως τα τελειώνω. Αλλά είναι κάποιες νύχτες που με παρηγορούν, τα ξεκινάω μόνο και μόνο για τη χαρά να δω μια ιστορία να στήνεται. Και τα παρατάω εν γνώσει μου. Κι αυτά τα χαρίζω ή τα στέλνω στα μεταχειρισμένα του Booktalks. 

Τέταρτα, τελευταία, καταϊδρωμένα, είναι τα βιβλία που αντικειμενικά είναι μια χαρά. Αλλά κάτι δεν ταίριαξε στη μεταξύ μας σχέση. Η ανάγνωση εξάλλου είναι πολύ προσωπική εμπειρία. Με αυτά η σχέση μου είναι αμφίθυμη, καταλαβαίνω την αξία τους, αλλά νιώθω κάπως σαν τα πρόδωσα και να με πρόδωσαν. Δεν είναι σαν να αφήνεις στη μέση τον «Άνθρωπο χωρίς ιδιότητες», δεν νιώθεις πως το πάθαν κι άλλοι. Αντιθέτως, οι άλλοι θριαμβολογούν. Αυτός είναι ο λόγος που θα ξαναπιάσω τον Ζέμπαλντ, ας πούμε. Κρατώ τις αμφιβολίες μου για το «Ενάντια στη Μέρα» του Πύντσον (παρατημένο στη σελίδα 504), αλλά ποτέ δεν ξέρεις. 

Το ερώτημα είναι, δικαιούσαι να μιλάς για τα μισοτελειωμένα σου, να έχεις άποψη για ένα βιβλίο που δεν ξέρεις το τέλος; Δεν υπάρχουν βιβλία που στο τέλος καταλαβαίνεις το μεγαλείο τους; Δεν υπάρχουν βιβλία που τα αγαπάς μετά τη διακοσιοστή σελίδα; Προφανώς υπάρχουν. Όμως όπως σε όλα στη ζωή σημασία έχει ο συγχρονισμός (ελληνιστί τάιμινγκ). Σημασία έχει η σχέση τη δεδομένη στιγμή. Κι οι στιγμές μας είναι ρευστές. Η λογοτεχνία δεν είναι φιλολογία, όταν μιλάμε για τέχνη μπλέκεται το συναίσθημα με τη γνώση. Η γνώση δεν φτάνει για να εκτιμήσεις ένα βιβλίο. Μερικές φορές δεν χρειάζεται καν. Όμως το συναίσθημα είναι κάθε φορά παρόν. Και καθορίζει τη στιγμή. Κι αν εγώ σήμερα ταυτιστώ με την ηρωίδα ενός κακού βιβλίου, θα μου το συγχωρήσω. 

                         Κατερίνα Μαλακατέ 

Υ.Γ. 42 Στη φωτογραφία βλέπουμε τα μισοτελειωμένα στο προσκεφάλι μου. Η φωτογραφία τραβήχτηκε προχθές. Σε αυτά έχουν προστεθεί το καινούργιο του Μπαρνς, και το νέο του Μπρυκνέρ. Στην πραγματικότητα διαβάζω Μπαρνς και Κάκου σήμερα.