Το 2020 έκλεισε με ένα από τα καλύτερα βιβλία που διάβασα μες στη χρονιά, τις «Ηθικές Επιστήμες» του Μαρτίν Κόαν. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα γραμμένο το 2007, που μιλά για μια ιστορία του 1982, όταν στην Αργεντινή ακόμα, λίγο πριν τον πόλεμο των Φώκλαντς, ήταν στην εξουσία η πολύ συντηρητική, γεμάτη δοσίλογους –δεν ξέρω αν κάτι μας θυμίζει αυτό- χούντα.
Η Μαρία Τερέζα, η πρωταγωνίστρια του μυθιστορήματος, είναι ένα εικοσάχρονο κορίτσι που δουλεύει ως επιτηρήτρια στο πρότυπο Κολλέγιο της χώρας. Η δουλειά της είναι να φροντίζει για το Τμήμα Γ10, να είναι οι μαθητές πάντα στοιχημένοι όταν δεν είναι μέσα στην τάξη, να φοράνε ακριβώς τις κάλτσες που πρέπει (μπλε νάυλον, κι όχι μπλε βαμβακερές), να έχουν ακριβώς όπως πρέπει τα μαλλιά τους (στον πόντο, μετρώντας ακριβώς την απόσταση από το σβέρκο). Όλα ξεκινούν όταν προσπαθώντας να εντυπωσιάσει τον Διευθυντή των Επιθεωρητών κύριο Μπασιούτο, έναν άνθρωπο που βρέθηκε σε αυτή τη θέση γιατί συνέταξε τις περίφημες μαύρες λίστες, η Μαρία Τερέζα, που στο σπίτι της τη φωνάζουν Μαρίτα, αρχίζει να επιτηρεί τις τουαλέτες των αγοριών και να κλείνεται μέσα σε κάποιο κουβούκλιο προσπαθώντας να πιάσει κάποιον να καπνίζει. Το πράμα των αγοριών, που η πρωταγωνίστρια δεν έχει δει, αλλά αρχίζει να φαντάζεται όσο ακούει να κατουράνε μες στις τουαλέτες οι έφηβοι, αποκτά μυθικές διαστάσεις στο μυαλό της. Ένα άγγιγμα στον ώμο όταν οι μαθητές στοιχίζονται, δυο δάχτυλα στο σβέρκο, ένα αντρικό άρωμα, την επηρεάζουν τώρα διαφορετικά. Ο Επιθεωρητής της φαίνεται ευχαριστημένος με κείνη και τον ζήλο της και τη βγάζει και για καφέ. Μέχρι που η γάτα γίνεται ποντίκι.
Το μυθιστόρημα είναι αριστοτεχνικά γραμμένο, δεν φαίνεται να κρίνει ποτέ, τα θεωρεί όλα δεδομένα, και «φυσιολογικά» όπως όταν ζεις σε μια χούντα και θεωρείς δεδομένο πως θα σε επιπλήξουν γιατί οι κάλτσες είναι γαλάζιες, αλλά όχι νάυλον όπως πρέπει. Το μεσαίο κομμάτι αχνίζει από έναν παράτυπο ερωτισμό, μια άπειρη εικοσάχρονη κατασκοπεύει εφήβους στα ουρητήρια. Στο τελευταίο κομμάτι, το βάναυσο, η απολυταρχία δείχνει το κανονικό της πρόσωπο. Εντυπωσιακό σα σύλληψη, το βιβλίο μιλάει για την εξουσία, τις στρεβλώσεις και την ηδονή της. Για το πώς ο θύτης γίνεται θύμα και το θύμα θύτης με μεγάλη ευκολία, πότε με την άψογη συμπεριφορά της αφρόκρεμας της χώρας, πότε με τις μυρωδιές της τουαλέτας. Και πόσο γρήγορα όλο αυτό μπορεί να αλλάξει, η ισορροπία να διαταραχθεί, να βρεθείς από πάνω κάτω. Πόσο εύκολα αποδέχεται το θύμα τους περιορισμούς του. Και πόσο συνεχίζει να γυρίζει η γη και η ζωή των άλλων, παρόλο που η δική σου καταστρέφεται.
Βαθιά πολιτικό μυθιστόρημα, κάνει προσωπικό το πολιτικό δράμα, το καθρεφτίζει στα μάτια μιας παρθένας. Αν δεν ψάξεις λίγο, μπορεί να πιστέψεις πως αυτό που περιγράφεται είναι δυστοπικό, πως ο συγγραφέας έφτιαξε το φόντο με τη φαντασία του. Μόνο που το φόντο είναι αληθινό, και μπορεί να συμβεί σε όλους μας, σε όλες τις χώρες. Κι αυτό το κάνει ανατριχιαστικά συγκλονιστικό.
Κατερίνα Μαλακατέ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου