Τι κάνουμε στα εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής και Ανάγνωσης του Booktalks;

 

Τι κάνουμε στα εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής και Ανάγνωσης του Booktalks;

Για αρχή να πούμε πως πρόκειται για δυο ξεχωριστά εργαστήρια και δυο ξέχωρα αντικείμενα. Που μπορούν να συνδυαστούν. Τα Εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής τα συντονίζει η συγγραφέας Κατερίνα Μαλακατέ και αυτά της Δημιουργικής Ανάγνωσης η Βιβή Γεωργαντοπούλου. Κάποια εργαστήρια γίνονται εξ όλοκλήρου διά ζώσης και κάποια εξ ολοκλήρου διαδικτυακά. 

Σε ποιους απευθύνονται;

Οι πρώτοι κύκλοι μας απευθύνονται σε ανθρώπους που ενδιαφέρονται. Το Γραφής σε αυτούς που ήδη γράφουν ή θα ήθελαν πολύ να γράφουν και είναι διατεθειμένοι να γράψουν συστηματικά ένα διήγημα κάθε εβδομάδα. Το Ανάγνωσης σε αυτούς που ήδη διαβάζουν και θα ήθελαν να συστηματοποιήσουν και το διάβασμά τους και τον τρόπο ανάγνωσης, επιλογής του επόμενου βιβλίου, τοποθέτησης του κάθε κειμένου εκεί που του αξίζει, χρονικά, λογοτεχνικά κ.ο.κ.

Και τι γίνεται εκεί;

Στα εργαστήρια Γραφής τις πρώτες δύο ώρες κάθε συνάντησης διαβάζει ο/η κάθε συμμετέχων/ουσα  το κείμενό του/της, και κάνει παρατηρήσεις τόσο η ομάδα, όσο και η συντονίστρια. Αυτό το κομμάτι είναι πολύ σημαντικό, περιλαμβανει την έκθεση των κειμένων μας σε προστατευμένο περιβάλλον -πολύ χρήσιμο στάδιο αν κάποιος θέλει να εκδοθεί- και τη δημιουργία μιας ομάδας στήριξης και καλοπροαίρετης κριτικής που ανεβάζει επίπεδο στα κείμενα. Η επόμενη ώρα είναι αφιερωμένη στη θεωρία, μιλάμε για τα βασικά της γραφής, με σημειώσεις, όλα τακτοποιημένα και καταγεγραμμένα, τι είναι αφηγητής, πώς διαλέγουν κεντρικό ήρωα, πώς χρησιμοποιούμε τον χρόνο και τον χώρο, τι είναι show don’t tell κ.ο.κ.

Στα Εργαστήρια Ανάγνωσης η ομάδα ξεκινά διαβάζοντας συγκεκριμένα βιβλία, η συντονίστρια Βιβή Γεωργαντοπούλου βάζει στην κουβέντα τη θεωρία των σημειώσεων και προχωρά από εκεί. Σημαντική είναι κι εδώ η δημιουργία μιας σφιχτής ομάδας, οι συμμετέχοντες σιγά σιγά μπορούν κι οι ίδιοι να σχολιάσουν τα βιβλία και το εργαστήριο συνήθως απογειώνεται μόλις η ομάδα συνειδγτοποιήσει την αλλαγή στον τρόπο που διαβάζει.

Τι θα πρέπει να περιμένει κανείς;

Στα Εργαστήρια Γραφής αναγκάζεσαι να γράψεις κάθε εβδομάδα, η ενασχόληση με το γράψιμο πυκνώνει, άλλωστε είναι η βασική συμβουλή για κάθε νέο γραφιά: γράψε, γράψε, γράψε. Όμως εδώ δεν γράφεις χωρίς μπούσουλα, γράφεις με συγκεκριμένο θέμα, ξαφνικά αυτό που μοιάζει αχανές, τι να γράψω και γιατί, περιορίζεται, κι απελευθερώνεσαι. Οι σημειώσεις είναι πάντα βοηθητικές, είναι πράγματα που αν κανείς γράφει για καιρό και ασχοληθεί σοβαρά, πιθανώς θα τα βρει και μόνος. Όμως εδώ είναι μαζεμένα και νοικοκυρεμένα, παίρνεις τη συντομότερη διαδρομή.

Το βασικό είναι πως δεν αλλάζουμε το ύφος και τη θεματολογία κανενός. Βελτιώνεται και στηρίζεται η ικανότητα που ήδη υπάρχει. Η ομάδα βοηθάει πολύ, η εβδομαδίαια έκθεση, τα σχόλια για τα κείμενα των άλλων, πάντα καλοπροαίρετα, δίνουν μια άλλη προοπτική, συχνά όχι μόνο στο πώς γραφεί κανείς αλλά και στο πώς διαβάζει. Αλλάζουν τα κριτήρια, μπαίνουν βάσεις, συνειδητοποιείς πόσο σοβαρά ή όχι το γράψιμο έχει θέση στη ζωή σου.

Στον δεύτερο κύκλο και τον τρίτο κύκλο, κι αφού έχουμε ασχοληθεί με τα βασικά, τα πράγματα δυσκολεύουν. Ασχολούμαστε με το κάθε είδος χωριστά, πχ αστυνομικό, ιστορικό, επιστημονική, φαντασία, κ.ο.κ. αλλά και το πώς μπορούμε να δομήσουμε ένα μεγαλύτερο κείμενο, μια νουβέλα ή ένα μυθιστόρημα. Η ομάδα είναι ήδη δεμένη και βοηθάει ακόμα περισσότερο, γιατί ο στόχος πια είναι η έκδοση.

Σχεδόν σε κάθε κύκλο έχουμε μια συνάντηση με καλεσμένο συγγραφέα. Γιατί αξίζει τον κόπο να μάθει κανείς πόσοι διαφορετικοί τρόποι υπάρχουν για να δημιουργήσεις.

Στα Εργαστήρια Δημιουργικής Ανάγνωσης πάλι, αυτό που βαθαίνει είναι ο τρόπος που διαβάζει κανείς, έχει κι εδώ φυσικά θεωρητικές σημειώσεις για να μπουν οι βάσεις, κι εδώ έχει μεγάλη σημασία η ομάδα. Τα κείμενα αναλύονται σε βάθος – όχι όπως στο σχολείο κάποτε – αλλά στην ουσία τους, στο δεύτερο και το τρίτο επίπεδο. Δημιουργούνται συνδέσεις με άλλα κείμενα. Όσο διαβάζει κάποιος συστηματικά, αυτό γίνεται ασυνείδητα. Στα εργαστήρια δημιουργικής ανάγνωσης όλη η διαδικασία περνά στο συνειδητό. Ξέρει πια κανείς τι διαβάζει και γιατί. Δεν θα αλλάξει αναγνωστικά γούστα κατ’ ανάγκη, θα αλλάξει όμως η θεώρησή του για τον λογοτεχνικό κόσμο, θα ανοίξουν οι ορίζοντες και οι επιλογές.

Στα Εργαστήρια Ανάγνωσης απαιτείται διάβασμα. Στον πρώτο κύκλο ήρεμα και ομάλα, στον δεύτερο και τον τρίτο κύκλο, πιο εντατικά. Η Βιβή Γεωργαντοπούλου έχει τον τρόπο όλα να μοιάζουν ομαλά, οι μεταβάσεις, η συνειδητοποίηση της ανάγνωσης, συντονίζει τις ομάδες της με αγάπη.

Και πόσο κοστίζουν όλα αυτά;

Τα Εργαστήρια Γραφής 210 ευρώ σε δύο δόσεις ή 200 εφάπαξ προκαταβολικά για 10 τρίωρες συναντήσεις

Τα Εργαστήρια Ανάγνωσης 150 ευρώ σε δύο δόσεις ή 140 ευρώ εφάπαξ για 10 δίωρες συναντήσεις

Αν θέλετε να κάνετε και τα δυο μαζί, 300 ευρώ εφάπαξ και για τα δυο

Και τι περίεργο είναι αυτό με τους κύκλους; Μπορώ να μπω όπου θέλω;

Όχι, στους δεύτερους και στους τρίτους κύκλους μας συμμετέχουν μόνον άνθρωποι που σε προηγούμενη περίοδο τελείωσαν τους πρώτους ή δεύτερους κύκλους αντίστοιχα. Σε αυτούς προχωράμε ένα βήμα παραπέρα, με μια ομάδα ήδη έτοιμη και οργανωμένη.

Και, μπορώ να το κάνω και διαδικτυακά και δια ζώσης;

Τα διαδικτυακά και τα δια ζώσης τμήματά μας είναι ξέχωρα. Αυτή την περίοδο πρώτος κύκλος γραφής θα ξεκινήσει μόνο διά ζώσης στο βιβλιοπωλείο, κάθε Παρασκευή 6-9μ.μ. αρχής γενομένης από την Παρασκευή 17 Μαρτίου.

Πρώτος κύκλος Ανάγνωσης θα ξεκινήσει μόνο διαδικτυακά, μέσω zoom, κάθε Πέμπτη 8-10μ.μ. από την Πέμπτη 9 Μαρτίου 2023.

Το Οκτώβριο θα συμβεί το ανάποδο

Και γιατί όχι μαζί;

Εάν κάποιος αρρωστήσει και δεν μπορεί να έρθει στα διά ζώσης μαθήματα, φυσικά και μπορεί να είναι μαζί μας διαδικτυακά. Όμως μια μικτή ομάδα δια ζώσης και μέσω zoom δεν λειτουργεί σωστά, χάνεται ο αυθορμητισμός και κατά κανόνα όσοι είναι διαδικτυακά υποφέρουν. Έχουν άλλο τρόπο λειτουργίας οι ομάδες αμιγώς διαδικτυακά και άλλον αμιγώς διά ζώσης.

Τα διάβασα όοοολα αυτά, κι έχω ακόμα απορίες; Πως μπορώ να τις λύσω. 

Για αρχή στέλνοντας mail στα info@booktalks.gr ή στο kmalakate@gmail.com. 

Κι αν έχω ακόμα; 

Το Σάββατο 25 Φεβρουαρίου 2023 στις 7μ.μ στο ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ θα κάνουμε ένα λάιβ με τη Βιβή Γεωργαντοπούλου για να σας λύσουμε όλες τις απορίες (μπορείτε να ρωτήσετε ό,τι θέλετε στα σχόλια)

Το πλήρες πρόγραμμα των εργαστηρίων μας θα το βρείτε εδώ:

https://www.booktalks.gr/arthra/ergastiria-dimiourgikis-grafis-kai-anagnosis-sto-booktalks.html

Παλιότερες αναρτήσεις για τα εργαστήρια εδώ:

http://diavazontas.blogspot.com/2022/09/writing.html

http://diavazontas.blogspot.com/2022/02/creative.html

https://lesxianagnosisbiblioudegas.blogspot.com/2022/02/blog-post.html

Κι αν θέλετε να δηλώσετε συμμετοχή, στείλτε mail στα: info@booktalks.gr ή στο kmalakate@gmail.com .

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ BOOKTALKS (ΑΝΟΙΞΗ 2023)

 

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ BOOKTALKS

ΑΝΟΙΞΗ 2023

 

Συντονίστρια Εργαστηρίων Γραφής: Κατερίνα Μαλακατέ

Συντονίστρια Εργαστηρίων Ανάγνωσης: Βιβή Γεωργαντοπούλου

Τμήματα: 

Διά ζώσης στο βιβλιοπωλείο-καφέ Booktalks (Αρτέμιδος 47, Π. Φάληρο) και Διαδικτυακά μέσω zoom

https://www.booktalks.gr/

https://www.facebook.com/booktalkscafe

https://www.instagram.com/booktalkscafe/

 1^ος κύκλος Εργαστήριο Γραφής: κάθε Παρασκευή 6-9.μ.μ. στο βιβλιοπωλείο 

Έναρξη: Παρασκευή 10/3/2023 (10 τρίωρες συναντήσεις/ 210€ σε δύο δόσεις ή 200€ εφάπαξ)

1^ος κύκλος Διαδικτυακό Εργαστήριο Ανάγνωσης: κάθε Πέμπτη 8-10μ.μ. μέσω zoom

Έναρξη:  Πέμπτη 9/3/2023 (10 δίωρες συναντήσεις/ 150€ σε δύο δόσεις ή 140 εφάπαξ)

 

2^ος κύκλος Εργαστήριο Γραφής: κάθε Πέμπτη 6-9μ.μ. στο βιβλιοπωλείο

Έναρξη: Πέμπτη 23/3/2023

2^ος κύκλος Διαδικτυακό Εργαστήριο Γραφής: κάθε Δευτέρα 8-11μ.μ. μέσω zoom

Έναρξη: Δευτέρα 20/3/2023

2^ος κύκλος Διαδικτυακό Εργαστήριο Ανάγνωσης: κάθε Τετάρτη 8-10μ.μ. μέσω zoom

Έναρξη:  Τετάρτη 1/3/2023

2^ος κύκλος Εργαστήριο Ανάγνωσης: κάθε Δευτέρα 7:30μ.μ.-9:30μ.μ. στο βιβλιοπωλείο

Έναρξη: Δευτέρα 6/3/2023

 

3^ος κύκλος Εργαστήριο Γραφής: κάθε Τετάρτη 6-9μ.μ. στο βιβλιοπωλείο

Έναρξη: Τετάρτη 15/3/2023

3^ος κύκλος εργαστήριο Ανάγνωσης: κάθε Τρίτη 6-8μ.μ. στο βιβλιοπωλείο

Έναρξη: Τρίτη 14/2/2023

 

*Δικαίωμα συμμετοχής στους δεύτερους κύκλους μας έχουν όσοι και όσες ολοκλήρωσαν τους αντίστοιχους πρώτους, στους τρίτους κύκλους όσοι και όσες ολοκλήρωσαν τους δεύτερους. 

Αιτήματα συμμετοχής και πληροφορίες στο info@booktalks.gr , το kmalakate@gmail.com  και στο 2109802520

 

Τι γίνεται στις Λέσχες μας;

Τι γίνεται στις Λέσχες μας;

Μαζευόμαστε είτε στο βιβλιοπωλείο (Booktalks, Αρτέμιδος 47, Π. Φάληρο), είτε διαδικτυακά μια φορά τον μήνα μέσω zoom, και συζητάμε όλοι μαζί για ένα συγκεκριμένο βιβλίο.

Πρέπει να μιλήσουν όλοι;

 Όχι, μόνο όσοι θέλουν. 

Πρέπει να είναι διαβασμένοι όλοι; 

Ούτε καν αυτό, αλλά επειδή στις λέσχες τα βιβλία αναλύονται διεξοδικά, ως το τέλος, μπορεί κανείς να ακούσει ως και την τελευταία φράση (για όσους δεν τους αρέσουν, τα σπόιλερ παραμονεύουν, για μένα θα ήταν εντελώς αδιάφορα).

Ποιος διαλέγει βιβλίο;

Αποκλειστικά η συντονίστρια, δηλαδή εγώ (μουχαχα). Όσες φορές δοκιμάσαμε πιο δημοκρατικές λύσεις, απέτυχαν παταγωδώς.

Πρέπει να δηλώσω συμμετοχή; Πρέπει να έρχομαι ανελλιπώς σε καθεμιά; Πρέπει να συστηθώ την πρώτη φορά και να σας πω γιατί διαβάζω; Κοστίζει;

Η συμμετοχή στις Λέσχες μας είναι δωρεάν. Δεν χρειάζεται δήλωση συμμετοχής, ούτε να έρχεται κανείς σε όλες. Η γνωριμία γίνεται σιγά σιγά και σταδιακά. Γινόμαστε παρέα βέβαια και τα υπόλοιπα έρχονται αβίαστα, όταν κάποιος δεν λείπει, μάς λείπει, του την λέμε, τον προγκάμε να έρθει, κι άλλα τέτοια χαρούμενα.

Και ποια είναι η διαδικασία;

Για αρχή λέω στα μέλη γιατί επιλέχτηκε το συγκεκριμένο κείμενο κι έπειτα αρχίζουν να παίρνουν τον λόγο ένας ένας και μια μια για να γίνει κουβέντα. Δεν έχεις κανένας γραμμένα κείμενα (κι αν έχει δεν τον αφήνουμε να τα διαβάσει). Οι Λέσχες μας είναι συζητήσεις κι όχι πραγματείες. Ακούγοντας τη γνώμη του καθενός, κι έχοντας πρόσφατη την ανάγνωση του συγκεκριμένου βιβλίου, η σκέψη ανοίγει, νιώθεις πως ξέρεις τον άλλον, πως διαβάσατε το ίδιο βιβλίο αλλά ταυτόχρονα κι ένα διαφορετικό βιβλίο. Ανάλογα ποιος είναι ο καθένας.

Και, έρχονται καθόλου άντρες ή «είστε Λέσχη κυριών»;

Ειλικρινά, στη διά ζώσης, έρχονται συνήθως 2-3 άντρες στα περίπου 40 μέλη. Στις διαδικτυακές το ποσοστό ανεβαίνει, περίπου το 1/3 είναι άντρες και μιλούν και πιο πολύ. Δεν θέλω να αναλύσω το κοινωνικό φαινόμενο, αν οι γυναίκες διαβάζουμε περισσότερο, αν είμαστε πιο κοινωνικές, κ.ο.κ. Απλά αυτά είναι τα στατιστικά.

Και γιατί λέμε «Λέσχες» κι όχι «Λέσχη»;

Γιατί με τα χρόνια κάπως γιγαντώθηκε το πράγμα. Έτσι τώρα πια έχουμε:

Μια Λέσχη στην αρχή του μήνα, Σάββατο απόγευμα στο βιβλιοπωλείο, στην οποία διαβάζουμε έργο Έλληνα συγγραφέα, και συνήθως είναι μαζί μας, αν ζει. Αν δεν ζει, όλο και κάποιος θα είναι εκεί ως «εκπρόσωπός» του. Συνήθως ένα κομμάτι αυτής της Λέσχης μεταδίδεται και ζωντανα στην ομάδα της Λέσχης στο facebook.

Μια Λέσχη προς το τέλος του μήνα, διά ζώσης στο βιβλιοπωλείο, Σάββατο απόγευμα, για ένα βιβλίο μεταφρασμένης λογοτεχνίας.

Μια Λέσχη διαδικτυακά, προς το τέλος του μήνα, μέσω zoom, Κυριακή βραδάκι, για το ίδιο βιβλίο μεταφρασμένης λογοτεχνίας.

Ωραία όλα αυτά, αλλά γιατί να το κάνω;

Στις Λέσχες συχνά διαβαζεις βιβλία που δεν θα σκεφτόσουν ο ίδιος, πιθανώς ούτε θα διάλεγες. Το βάρος της επιλογής το παίρνει άλλος. 'Oταν μπεις βαθιά στη διαδικασία, διαβάζεις περισσότερο, είναι καθαρά θέμα ψυχολογίας, πρέπει να έχεις τελειώσει το βιβλίο μέχρι συγκεκριμένη ημερομηνία, γίνεται η ανάγνωση συνήθεια. Ακούγοντας τι έχουν να πουν οι άλλοι για το βιβλίο, πάντα θα νιώσεις λίγη έκπληξη («μα είναι δυνατόν να σκέφτηκε αυτό», «γιατί δεν το σκέφτηκα κι εγώ αυτό» κ.ο.κ.). Τέλος, μετά τις Λέσχες πάντα παίζουν ποτά, σαγκρίες μαργαρίτες, θέατρα, εκδρομές. Ε, όχι για όλους, για όσους έχουν όρεξη.

Και τι καλο διαβάσατε φέτος για να δω αν θα μου άρεσε να έρθω;

Μπείτε στην ομαδα στο Facebook και θα τα δείτε όλα μαζεμένα και νοικοκυρεμένα. Εκεί ανεβαίνουν μόνο οι ανακοινώσεις για τη Λέσχη και τίποτε άλλο:

https://www.facebook.com/groups/1741745026044616/permalink/3411322355753533

Επόμενο βιβλίο για την ελληνική εκδοχή της Λέσχης μας το "Ζιγκ Ζαγκ στις νεραντζιές" της Έρσης Σωτηροπούλου (εκδ. Πατάκη).
Τα μεταφορικά για το βιβλίο της Λέσχης μας είναι πάντα δωρεάν, μπορείτε να το παραγγείλετε εδώ:

https://www.booktalks.gr/neoelliniki-logotexnia/neoelliniki-pezografia/zigk-zagk-stis-nerantzies-el.html


Θα συναντηθούμε στις 11 Μαρτίου 2023 στις 6μ.μ. στο Booktalks (Αρτέμιδος 47, Π. Φάληρο). Μαζί μας θα είναι και η συγγραφέας

Επόμενο βιβλίο για τη "Λέσχη των μεταφρασμένων": "Ο δήμαρχος του Κάστερμπριτζ", Thomas Hardy, μτφ. Τόνια Κοναλένκο, εκδ. Gutenberg. Θα συναντηθούμε το Σάββατο 18 Μαρτίου 2023 στις 6μ.μ. στο βιβλιοπωλείο και την Κυριακή 19 Μαρτίου 2023 στις 8μ.μ. διαδικτυακά μέσω zoom.

Tο βιβλίο μπορείτε να το παραγγείλετε εδώ (τα μεταφορικά για τα βιβλία της Λέσχης μας είναι πάντα δωρεάν):
από 19,00 ---> 14,50€

https://www.booktalks.gr/logotexnia/aggliki-kai-agglofoni-logotexnia/pezografia/o-dimarxos-tou-kastermpritz.html

"Η γυναίκα του επάνω ορόφου", Claire Messud

Αγοράστε το εδώ: https://www.booktalks.gr/logotexnia/amerikaniki-logotexnia/amerikaniki-pezografia/amerikaniki-pezografia-muthistorima/i-gunaika-tou-epano-orofou.html 

«Πόσο οργισμένη είμαι; Δεν θέλετε να ξέρετε. Αυτό κανένας δεν θέλει να το ξέρει.

Είμαι καλό κορίτσι, γλυκό κορίτσι, άριστη μαθήτρια, αυστηρών αρχών, υποδειγματική κόρη, ευσυνείδητη επαγγελματίας, και ποτέ δεν έκλεψα τον γκόμενο καμιάς και ποτέ δεν παράτησα καμία φίλη, και ανέχτηκα τις μαλακίες των γονιών μου και τις μαλακίες του αδελφού μου, κι εξάλλου δεν είμαι κορίτσι, έχω περάσει τα σαράντα, το κέρατό μου, και είμαι καλή στη δουλειά μου και απίθανη με τα παιδιά, και κρατούσα το χέρι της μάνας μου όταν πέθανε, έπειτα από τέσσερα χρόνια που της κρατούσα το χέρι όσον καιρό πέθαινε, και μιλάω στον πατέρα μου κάθε μέρα στο τηλέφωνο –κάθε μέρα, προσέξτε, και τι καιρό κάνει απ’ τη δική σας πλευρά του ποταμού, γιατί εδώ ο καιρός είναι μουντός κι έχει και λίγη υγρασία; Υποτίθεται ότι θα έγραφε «Μεγάλη Καλλιτέχνιδα» στο μνήμα μου, αλλά αν πέθαινα αυτή τη στιγμή, αντί γι΄αυτό θα έγραφε «πολύ καλή δασκάλα/κόρη/φίλη»∙ κι αυτό που στ’ αλήθεια θέλω να φωνάξω, και το θέλω και με μεγάλα γράμματα, σ’ εκείνο τον τάφο είναι ΑΙ ΓΑΜΗΘΕΙΤΕ ΟΛΟΙ ΣΑΣ.

Το ίδιο δεν νιώθουμε όλες οι γυναίκες;»

Έτσι μας συστήνεται η κεντρική ηρωίδα αλλά και πρωτοπρόσωπη αφηγήτρια Νόρα στην πρώτη πρώτη σελίδα του βιβλίου. Σφύζει από οργή στα 42 της. Όμως αυτό που την εξόργισε συνέβη πέντε χρόνια πριν, στα 37 της, τότε που θεωρούσε τον εαυτό της ήδη μεσόκοπο. Για την τριανταεπτάχρονη Νόρα, που άκουσε τη συμβουλή της μητέρας της και σπούδασε παιδαγωγικά αντί για Τέχνη, όλα αλλάζουν μόλις μπαίνει στην τάξη της ο Ρεζά, ένα πανέμορφο αγόρι, που δεν μιλάει λέξη Αγγλικά. Σύντομα η Νόρα θα γνωρίσει τη μαμά του αγοριού, την Σιρένα. Η Σιρένα είναι πραγματική καλλιτέχνιδα, με εκθέσεις, αναγνώριση, ταπεραμέντο και θα της προτείνει να νοικιάσουν ένα στούντιο μαζί. Κι έτσι ξεκινά μια σχέση (ή μάλλον τρεις σχέσεις) μάγευσης και απομάγευσης.

Η Νόρα, που στο πρώτο μέρος του βιβλίου μας μιλά για την οργή της, για τις ανασφάλειες της, για τη μάνα της και τα ανεκπλήρωτα όνειρά της, για τις επιταγές της κοινωνίας και τις μάσκες που πρέπει να ενδυθεί μια γυναίκα για να επιβιώσει, πέφτει με τα μούτρα πάνω στην οικογένεια. Παθαίνει εμμονή, ερωτεύεται τόσο τη Σιρένα, όσο και τον άντρα της, τον Σκαντάρ, φαντασιοκοπεί πως είναι η μάνα του παιδιού τους. Και κάνει τέχνη, δίπλα στη Σιρένα. Η Σιρένα φτιάχνει εγκαταστάσεις που καταλαμβάνουν όλον τον χώρο, η Νόρα φτιάχνει μικρά κουκλόσπιτα όμοια με την πραγματικότητα της.

Η Νόρα, που φτιάχνει κουκλόσπιτα, με πρώτο της Ντίκινσον, η καλλιτέχνιδα που όλο μικραίνει μικραίνει μικραίνει, δεν φαίνεται πουθενά και δημιουργεί από τη σκοτεινιά της, έρχεται σε άμεση αντίστιξη με τη Σιρένα, την όμορφη, επιτυχημένη, σύζυγο, μαμά που φτιάχνει μια τεράστια Χώρα τον θαυμάτων. Οι λογοτεχνικές αναφορές πυκνώνουν στο βιβλίο, γιατί η Νόρα δεν είναι η "γυναίκα του Υπογείου", ούτε "The madwoman in the attic", αλλά είναι «The woman upstairs». Μπαίνει στη μέση όλη η φεμινιστική θεωρία, η Μπάτλερ κ.ο.ο αλλά και όλη η λογοτεχνία, ο Προύφροκ του Έλιοτ, η ποίηση του Λάρκιν. Όλοι οι ανασφαλείς και σκοτεινοί. Όλοι όσοι γοητεύονται από τον νάρκισσο.

Η Νόρα, που στο πρώτο μέρος μάς μιλά για τη θηλυκότητα που είναι μία μασκαράτα, για τα κορίτσια που δεν τολμούν να πουν πως καταλαβαίνουν τα μαθηματικά, για τη δουλειά του άντρα που έχει πάντα προτεραιότητα, για ματαιωμένα καλλιτεχνικά όνειρα, για σιγουριά και θάνατο, πέφτει με τα μούτρα σε μια εμμονή, με μια ολόκληρη οικογένεια. Δεν θέλει απλά αυτό που έχουν, θέλει να τους καταβροχθίσει, να φάει τις σάρκες τους, να ικανοποιηθεί σεξουαλικά. Και ξαφνικά η ταύτιση με όσα λέει στο πρώτο μέρος, και πιθανότατα τα έχει νιώσει κάθε γυναίκα της γενιάς μας, διαλύεται. Η Νόρα ορθώνεται και μαζί καταρρέει, επιτέλους δημιουργεί, αλλά από την άλλη προσκολλάται, αφήνεται να την εκμεταλλευτούν όλα τα μέλη της οικογένειας, που μέσα στο ναρκισσισμό τους, δεν παίρνουν καν χαμπάρι τι γίνεται. Θύματα και θύτες. Όλοι. Στο τέλος θα φάει το χαστούκι της να στρώσει, θα μπει στη γωνιά της, ξανά, στη θέση της, θα διαπιστώσει αν θέλει να είναι καλλιτέχνιδα, θα συνεχίσει να είναι μόνη και προσκολλημένη στην πεθαμένη μάνα της. Αλλά πια θα είναι και οργισμένη.

Παρά τα όσα λέγονται για τη «Γυναίκα του επάνω ορόφου», δεν είμαι σίγουρη πως η Μεσούντ έγραψε ένα «φεμινιστικό βιβλίο μόνο για γυναίκες», ένα βιβλίο "βγαλμένο από τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής", ένα βιβλίο "για μια αντιηρωίδα", ή ένα βιβλίο γ"ια βαθιά χασμουρητά". Για την ακρίβεια είμαι πολύ σίγουρη πως αυτό το τελευταίο δεν ισχύει, το αντίθετο συνέβη, είναι τέτοια η ένταση του πρώτου μέρους, που πολλοί ενστικτωδώς αντέδρασαν στο δεύτερο όχι από βαρεμάρα, αλλά γιατί ανατρέπει αρκετά από αυτά που λέγονται στην αρχή.

Το μυθιστόρημα διαπραγματεύεται τη γυναικεία κατάσταση αλλά και αυτή της δημιουργού. Ποια θα επιτύχει, τι είναι επιτυχία, ποια είναι τα πολλαπλά είδωλα της πραγματικότητας. Δεν έχει απαντήσεις, κι αυτό είναι το μεγαλύτερο προσόν του. Χτίζει τον περίπλοκο κόσμο της ανασφάλειας του καλλιτέχνη, που δεν έχει καμία αναφορά στα φύλα, όμως ταυτόχρονα διερευνά τη γυναίκεια υπόσταση, όπως ορίζεται από τις κοινωνικές επιταγές. Διαπραγματεύεται ένα από τα πιο καυτά θέματα στη λογοτεχνία του καιρού μας, τη γυναικεία δημιουργία, τον χώρο που πρέπει να διεκδικήσει η γυναίκα καλλιτέχνιδα. Χωρίς εμμονή με τα φεμινιστικά κλισέ –τα βλέπουμε όλα γραμμένα στο πρώτο μέρος, για να σκάσουν –τα πιο πολλά— εκκωφαντικά στο δεύτερο. «Η γυναίκα του επάνω ορόφου», αυτή η ήσυχη κυρία που δεν την βλέπεις καν, ενοχλεί∙ είναι πια η δουλειά της. Ενοχλεί γιατί διεκδικεί και είναι οργισμένη, ενοχλεί γιατί είναι ανθρώπινη κι έχει εμμονές, ενοχλεί γιατί δεν τη συμπαθείς, γιατί τελικά ανακαλύπτει πως δεν μπορεί να σηκώσει στις πλάτες της τη δημιουργία όλου του κόσμου. Κι αυτό τελικά, είναι εντάξει.

                Κατερίνα Μαλακατέ

"Η γυναίκα του επάνω ορόφου", Claire Messud, μετ. Ρένα Χατχουτ, εκδ. Gutenberg, 2022, σ. 449

"Λάδι σε καμβά", Αλέξης Πανσέληνος

Ανακάλυψα τη γοητεία των μυθιστορημάτων του Αλέξη Πανσέληνου κάπως αργά, διάβασα τη "Μεγάλη πομπή" μόλις το 2016. Έκτοτε όμως διόρθωσα το λάθος μου κι έχω διαβάσει πια σχεδόν όλα τα βιβλία του. Η γραφή του είναι μαυλιστική, είναι ένας συγγραφέας που αγαπά βαθιά τη γλώσσα, χωρίς να ξεχνά την πλοκή και την ιστορία∙ από τους γεννημένους γραφιάδες. Συνηθίζω να λέω πως αν έγραφε σε άλλη γλώσσα, θα ήταν παγκοσμίως γνωστός και πολυμεταφρασμένος. 

Έπιασα το όγδοο του μυθιστόρημα, το "Λάδι σε καμβά", σχεδόν με το που βγήκε, γιατί ήξερα πως η αναγνωστική απόλαυση θα ήταν εγγυημένη. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης και ματαίωσης. Ενηλικίωσης και ματαίωσης μιας ολόκληρης γενιάς, στο πρόσωπο του Σπύρου, ενός νεαρού εικοσάχρονου που ονειρεύεται να γίνει ζωγράφος κι έχει ήδη περάσει στη σχολή Καλών Τεχνών το καλοκαίρι του ’66. Τότε ο πατέρας του θα τον στείλει διακοπές στο σπίτι ενός φίλου, του Φαίδωνα Καραλή. Ο Καραλής ήταν κι αυτός ανερχόμενος ζωγράφος, όταν τα παράτησε κι αποτραβήχτηκε στο νησί με την οικογένειά του.

Εκεί ο Σπύρος θα μπλέχτει στη ζωή της οικογένειας και στην ομορφιά του νησιού, θα χαρεί άγρια τα είκοσι του χρόνια, και θα ζήσει τον έρωτα. Οι δυο κόρες της οικογένειας, η 23χρονη Ειρήνη, πάνω στη σεξουαλική της άνθηση και η 12χρονη Γωγώ, ένα κορίτσι στο μεταίχμιο ανάμεσα στην παιδικότητα και την εφηβεία, θα τον διεκδικήσουν. Κι εκείνος θα ανταποκριθεί στο σεξουαλικό κάλεσμα της μιας, ενώ θα συγκινηθεί κι από το ερωτικό νοιάξιμο της άλλης. Ο Σπύρος θα αφεθεί και τελικά θα πληγώσει και θα πληγωθεί, θα δημιουργήσει σκάνδαλο, και θα χάσει την αθωότητά του.

Αυτό το θέμα, της αθωότητας, το παιχνίδι ανάμεσα στον 20χρονο Σπύρο και τη 12χρονη Γωγώ, είναι από τα βασικά μοτίβα του βιβλίου στο πρώτο μέρος, ένα μέρος ανοιχτόκαρδο, που απλώνεται στον αφηγηματικό χρόνο. Η αθωότητα, ή μάλλον η έλλειψη της πια, διαπερνά και το δεύτερο μέρος, που εκτείνεται από το 1967 ως το 2012. Εδώ ο αφηγηματικός χρόνος συμπυκνώνεται, το πολιτικό καταλαμβάνει το προσωπικό, ο Σπύρος βλέπει τα όνειρα του για δημιουργία να κατακρημνίζονται πάνω στη δικτατορία, στην ανάγκη για βιοπορισμό και τη δίκη του αβεβαιότητα.

«Σκέφτομαι όμως συχνά ότι κάτι μέσα μου με έκανε να χάσω την πίστη στον εαυτό μου. Δεν θεωρώ πως είμαι πραγματικά κακός άνθρωπος. Αν και μπορεί να είμαι. Αλλά ένας καλλιτέχνης πρέπει να είναι και να νιώθει αγνός για να δημιουργήσει- να διατηρεί μέσα του το μικρό παιδί που υπήρξε, αλλιώς η ζωή του και η τέχνη του τρέχουν σε λάθος ράγες. Δεν θα άντεχα να ζωγραφίζω τις τύψεις μου για τις αποτυχίες και το σκοτάδι μέσα μου. Ο κόσμος που έρχεται να δει τις ζωγραφιές μας θέλει να βγει από τα σκοτάδια και να αντικρίσει φως. Αν δεν έχεις φως να προσφέρεις, τότε κάνεις κακή τέχνη. Άλλοι ίσως αντέχουν και το κάνουν. Εγώ δεν θα άντεχα. Προτίμησα να σβήσω να υποχωρήσω και να σωπάσω»

Με ατολμία ζήσαμε τη ζωή μας. Είναι πολύ κοινό που συμβαίνει στον Σπύρο, όταν ξαφνικά συνειδητοποιεί πως δεν πια τα κότσια ούτε να δημιουργήσει αλλά ούτε και να αγαπήσει. Περνά την υπόλοιπη ζωή του στον αυτόματο, με την παρηγοριά της μουσικής, χωρίς να ασχοληθεί ξανά με καμβάδες, χωρίς να μπορεί να πετάξει. Τέτοιες, προσγειωμένες ζωές, ζούμε οι περισσότεροι, ακόμα πιο πολύ ο ήρωας μιας και η πολιτική εκτροπή διέλυσε τη ζωή του ύπουλα, χωρίς καν να το καταλάβει.

Ο Σπύρος είναι ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής και το μεγάλο ατού του μυθιστορήματος. Δίνει τη δυνατότητα στον συγγραφέα να μιλήσει απλά και λιτά, να εξιστορήσει χωρίς φιοριτούρες και μελοδραματισμούς∙ ένας ζωγράφος είναι άλλωστε ο ήρωας μας, όχι κανένας διανοοούμενος των γραμμάτων. Κι έτσι έχουμε ένα από τα πιο «καθαρά» γραμμένα ελληνικά μυθιστορήματα, η λιτότητα και η απλότητα το ξεχωρίζουν. Ένα μυθιστόρημα που μιλάει για τα μεγάλα, τη ζωή, τον θάνατο, τη ματαίωση, τον Έρωτα, την αγάπη για τους γονιούς ενώ ασχολείται με τα μικρά που ορίζουν τη ζωή μας.

Από τα πιο γοητευτικά κομμάτια είναι κι ενασχόληση με τα εικαστικά, η αναφορά σε μεγάλα ονόματα, η εμπλοκή στην πλοκή δύο πινάκων, που καθορίζουν την κάθε εποχή του μυθιστορήματος. Τελικά το «Λάδι σε καμβά» είναι ένα μυθιστόρημα μαθητείας,όχι γιατί παρακολουθούμε την ενηλικίωση του Σπύρου, αλλά γιατί ένα από τα βασικά θέματα που διαπραγματεύεται είναι η ίδια η διαδικασία της δημιουργίας. Η αντίστιξη ανάμεσα στην τόλμη και την ατολμία. Σαν να συγκρούονται δυο κόσμοι, και να φαίνεται τελικά ποιος από τους δυο μπορεί να φτιάξει Τέχνη.

                                         Κατερίνα Μαλακατέ

Υ.Γ. 42 Ομολογώ πως η ηλικία του νεαρού κοριτσιού με ξενίζει και θα συνεχίζει να με ξενίζει. 

"Λάδι σε καμβά", Αλέξης Πανσέληνος, εκδ. Μεταίχμιο, 2023