Τι κάνει «Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα» ένα σπουδαίο βιβλίο; Μα πως είναι γραμμένο με μπρίο και χιούμορ, ενώ ταυτόχρονα μιλά για έναν αιματηρό εμφύλιο και για εγκλήματα πολέμου και χρησιμοποιεί έναν από τους δυσκολότερους αφηγητές από καταβολής της λογοτεχνίας.
Ο Σίχαν Καρουνατίλακα είναι ΣριΛανκέζος, συγκεκριμένα Σινχαλέζος, ζει στη Σρι Λάνκα, αλλά γράφει στα αγγλικά. Το βιβλίο πήρε το Booker του 2022 και τώρα μεταφράζεται στα Σινχαλέζικα, ίσως αργότερα να μεταφραστεί και στα Ταμίλ.
Και πού στο καλό είναι η Σρι Λάνκα;
Είναι η παλιά Κευλάνη, εκείνο το νησί, κάτω κάτω κάτω από την Ινδία. Η ιστορία του είναι γεμάτη από Ολλανδούς και Άγγλους αποικιοκράτες ενώ ξεφορτώθηκε τη Βασίλισσα Ελισάβετ μόλις το 1972. Το 1976 ιδρύθηκε η ομάδα των Ταμίλ Τίγρεων. Το 1983 ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος, που κράτησε μέχρι το 2009, ανάμεσα στους Βουδίστες Σινχαλέζους και τους Ινδουιστές Ταμίλ. Κοντά 80.000 σφαγιάστηκαν, άντρες, γυναίκες παιδιά, συχνά με φρικαλέους τρόπους. Οι Ταμίλ από το 30% του πληθυσμού που ήταν το 1980, τώρα είναι οριακά στο 11%. Και φυσικά όλες οι αφορμές είχαν να κάνουν με τη γλώσσα. Μόλις τα αγγλικά δεν ήταν πια η επίσημη γλώσσα, έγιναν μόνον τα σινχαλέζικα, κι έτσι οι Ταμίλ αποκλείστηκαν από την εκπαίδευση, από τις δημόσιες υπηρεσίες, από τα Πανεπιστήμια.
Κεντρικός ήρωας σε τούτη την αφήγηση είναι ο Μάαλι Αλμέιντα. Μας συστήνεται από πολύ νωρίς, είναι Φωτογράφος, Τζογαδόρος, Πουτάνα, και είναι και νεκρός, νεκρός νεκρότατος, βλέπει το όμορφο σώμα του κομματιασμένο στις πρώτες σελίδες, αλλά δεν θυμάται ποιος τον σκότωσε. Υπάρχουν αρκετοί υποψήφιοι, μιας κι αυτή η Πουτάνα δεν καθόταν ήσυχη, φωτογράφιζε τα θύματα του εμφυλίου, έκφυλους πολιτικούς, ήταν ενεργά τζογαδόρος κι όλο χρωστούσε, α, ήταν κι ομοφυλόφιλος σε σχέση με τον πανέμορφο γιο ενός Ταμίλ Υπούργου. Του μόνου Ταμίλ, φυσικά, όλη η υπόλοιπη Κυβέρνηση είναι Σινχαλίζ.
Βρίσκεται λοιπόν ο Αλμέιντα στο Ενδιάμεσο, δεν ξέρουμε ποιας θρησκείας, ενώ είναι άθεος. Κι αυτό το ενδιάμεσο μοιάζει πολύ με γραφείο εκδόσεων διαβατηρίων και Βίζας, έχει τις ίδιες αγκυλώσεις, την ίδια γραφειοκρατία, τους ίδιους Δαίμονες. Του δίνουν 7 φεγγάρια (τι μαγικός αριθμός το 7) για να αποφασίσει αν θα πάει στο Φως ή θα κάνει παρέα με τα δαιμόνια για πάντα στο ενδιάμεσο. Του δίνουν 7 φεγγάρια για να βρει ποιος τον σκότωσε, αλλά και να καταφέρει να σώσει τα αρνητικά από τις φωτογραφίες του, που δείχνουν τη θηριωδία του πολέμου.
Το βιβλίο πραγματεύεται το βασικό θέμα της Μνήμης, για αυτό έχουμε και μια Νίκον φωτογραφική να κρέμεται σχεδόν σε όλες τις σκηνές από πάνω από τον αναγνώστη. Γιατί ένας εμφύλιος πόλεμος είναι τραύμα συλλογικό, βαθύ, για το οποίο συνήθως οι άνθρωποι δεν μιλούν, όσο κοντίνος κι αν είναι. Προτιμούν να ξεχάσουν, να βάλουν κάτω από τα χαλί τα αποκεφαλισμένα πτώματα και τα Παλάτια των βασανιστηρίων, δεν θέλουν να θυμούνται. Δεν μπορούν να θυμούνται. Κι εμφύλιοι ξέρετε, έχουν πάντα έναν αποικιοκράτη να κοιτάει από την κουίντα.
«Οι αναμνήσεις έρχονται με πόνο. Ο πόνος έχει πολλές αποχρώσεις»
Μη ξεχνάμε βέβαια πως ο Μάαλι είναι ομοφυλόφιλος, και αυτό το θέμα, ταμπού το 1989 που εκτυλίσσεται το βιβλίο, έχει αποχρώσεις που μας ταλανίζουν ακόμα και σήμερα. «Δεν μπορώ να είμαι αδελφή» λέει ο Αλμέιντα όσο ακούει τον πατέρα του. Ο Αλμέιντα δεν μπορεί να υπάρξει, γιατί είναι ξεκάθαρα αδελφή. Κι οι σχέσεις του με τους άντρες είναι μπερδεμένες. Και η σχέση του με τις γυναίκες είναι μπερδεμένες, δεν συζητάμε καν για τη νάρκισσο μητέρα του, ακόμα και με την Τζάκι, την καλύτερή του φίλη. Και με τον εαυτό του η σχέση του είναι μπερδεμένη. Όλο ψάχνει να βρει ποιος είναι.
Λογοτεχνικά ο Καρουνατίλακα έχει κάνει μια τολμηρή επιλογή, έγραψε όλο αυτό το ογκώδες μυθιστόρημα στο δεύτερο πρόσωπο. Κάτι που η λογοτεχνική θεωρία μάς λέει πως είναι σχεδόν αδύνατο. Να που είναι δυνατό, η αφηγηματική φωνή είναι ακριβώς αυτή που πρέπει, απευθύνεται στον κεντρικό ήρωα κι όχι στον αναγνώστη, κι είναι αρκετά αποστασιοποιημένη για να μιλήσει για πτώματα, αρκετά παιχνιδιάρα για να αναγορεύεσει τον Άρθουρ Κλαρκ ως τον σπουδαιότερο Σριλακνανό οραματιστή, και να φτιάξει ξανά και ξανά πολλά επίπεδα πραγματικότητας. Να μας βάλει να αναρωτηθούμε, τι θυμόμαστε και τι όχι, ποιοι είμαστε και ποιοι όχι, και πόσο η ιστορική τυχαιότητα να γεννηθούμε εδώ κι όχι κείθε, μας ορίζει.
Απόλαυσα το βιβλίο. Με εκνεύρισαν όλοι αυτοί που λένε, «μα δεν είναι ένας 60χρονος λευκός άντρας, πώς τολμάτε να λέτε πως έγραψε ένα ωραίο βιβλίο»; Τα εφτά φεγγάρια είναι ένα περίπλοκο, και ενδιαφέρον βιβλίο και λογαριασμό δεν θα δώσει σε κανέναν που ο συγγραφέας του είναι ένας 48χρονος Σριλανκανός, καθόλου λευκός, που το πρώτο του βιβλίο μιλάει για το κρίκετ και του αρέσει να κάνει τον μπασίστα στον ελεύθερο του χρόνο. Αυτή είναι η μαγεία της λογοτεχνίας.
Κατερίνα Μαλακατέ
