"Ο Πολωνός", J.M. Coetzee

Αγοράστε το εδώ 

Ο Πολωνός είναι η τελευταία νουβέλα ενός σπουδαίου, του Νοτιοαφρικανού J.M.Coetzee, του μόνου συγγραφέα που μετά από δύο απανωτά Booker πήρε το Νόμπελ (2003). Ο Κουτσί, γεννημένος το 1940, γράφει αυτή τη νουβέλα στα 83 του. Είναι πασίγνωστος για τον λιτό, διαυγή τρόπο με τον οποίο χειρίζεται τη γλώσσα -η πολυπλοκότητα και οι αφηγηματικοί εντυπωσιασμοί δεν είναι γι’ αυτόν, ας τα αφήσουμε για τον Χούμπερτ Χούμπερτ του Ναμπόκοφ. Του αρέσουν οι απέριττες γραμμές, οι καθαρές σιλουέτες. Χμ, πόσο καθαρές είναι τελικά, αυτό μένει να διερευνηθεί κι είναι το πιο σπουδαίο και γοητευτικό πράγμα σε όλα του τα βιβλία. Να διαβάσετε τους Βαρβάρους και τα Χρόνια του Σιδήρου, αν θέλετε να έχετε ολοκληρωμένη άποψη(άμα τα βρείτε πουθενά, εντελώς εξαντλημένα).

Η πλοκή είναι σχετικά απλή (νουβελά γαρ), η Μπεατριθ, μια γυναίκα γύρω στα σαράντα πέντε είναι παντρεμένη με έναν πλούσιο τραπεζίτη και διευθύνει έναν Κύκλο -γυναικών κυρίως- που καλούν μουσικούς για να δώσουν ρεσιτάλ κλασικής μουσικής στην Βαρκελώνη. Για αυτό καλούν και τον Πολωνό (που κανείς δεν μπορεί να προφέρει το όνομά του). Έναν άντρα 72 ετών, που παίζει Σοπέν πολύ εγκεφαλικά και καθόλου αισθαντικά, που αυτοαποκαλείται «κάποιος που παίζει πιάνο», αντί για «πιανίστας» και που τελικά ερωτεύεται με απίστευτη δύναμη, αυτή μάλλον του τελευταίου έρωτα, τη Μπεατρίθ. Τη διεκδικεί με πάθος, με ιερή μανία, την προσομοιάζει με τη Βεατρίκη του Δάντη στη Θεία Κωμωδία. Κι εκείνη, αν και τον βρίσκει μάλλον άσχημο, μεγάλο και αντιπαθητικό, ενδίδει.

Σε πρώτο επίπεδο έχουμε το παιχνίδι του συγγραφέα με τον εαυτό του. Ο Πολωνός μοιάζει εξαιρετικά στον ίδιο στην εξωτερική περιγραφή, και η σκιά των χρόνων του Κουτσί, πέφτει βαριά σε αυτόν τον έρωτα. Μα το πραγματικό άλτερ ίγκο του, είναι όπως πάντα μια γυναίκα, η Μπεατρίθ είναι η γέφυρά του με τον κόσμο της νουβέλας.

Σε δεύτερο επίπεδο η νουβέλα μιλά για τη γλώσσα, ως κώδικα επικοινωνίας συναισθήματος. Οι δυο τους, ο Πολωνός και η Καταλανή, δεν μιλούν την ίδια γλώσσα, συνεννοούνται σε φροντισμένα αγγλικά που δεν μπορούν να αποτυπώσουν πλήρως την φόρτισή τους. Κι αυτό δημιουργεί μια παρανόηση που πλανάται συνέχεια στον αέρα, για το τι είναι ο έρωτας και τι ο θάνατος.

Η τέχνη με κάποιον τρόπο τους σώζει. Η τέχνη που δεν είναι ανάγκη να είναι υψηλή για να σε σώσει, δεν είναι ανάγκη καν να είσαι «πιανίστας». Στο μυαλό και των δυο, η τέχνη ανυψώνεται και θρυμματίζεται σε κάτι ανθρώπινο. Κι αυτό είναι ίσως η παρακαταθήκη του ίδιου του Κουτσί, που πέρασε μια ζωή να γράφει απλά, πολύ απλά, να τον κατηγορούν πάντα πως δεν γράφει στρατευμένα για το απαρτχάιντ και την πολιτική κατάσταση στη Νότιο Αφρική, ενώ πάντα για αυτό έγραφε.

Οι λιτές γραμμές της πρόζας του, όταν ήμουν μικρότερη με εκνεύριζαν. Γιατί στην αυστηρότητά τους δεν έβλεπα το παιχνίδι. Μεγαλώνοντας κατάλαβα πως τα μυθιστορήματά του είναι ένα παιχνίδι με τον εαυτό του και το ποιος είναι, και για αυτό ένα παιχνίδι και με τις δικές μας βεβαιότητες. Έτσι και σε αυτό, πιθανότατα το κύκνειο άσμα του, διαβάζουμε μια απλή ιστορία. Όσο απλή μπορεί να είναι μια ιστορία για τον επικείμενο θάνατο.

                            Κατερίνα Μαλακατέ

"Ο Πολωνός", J.M. Coetzee, μτφ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, εκδ. Διόπτρα, σ.165, 2023   

📌 Αγοράστε το εδώ: 

https://www.booktalks.gr/logotexnia/aggliki-kai-agglofoni-logotexnia/o-polonos.html