"Η Σχεδία", Μιχάλης Μοδινός

«Ατυχώς ωστόσο δεν είμαι συγγραφέας, κυρία Ζεπαρντιέ, είμαι ζωγράφος. Η ιστορία σας ειπωμένη πριν από έναν αιώνα σε έναν άνθρωπο σαν τον Ντάνιελ Ντεφόε, ίσως κατασκεύαζε έναν υπέρτερο Ροβινσώνα, απαλλαγμένο μάλιστα από την ιμπεριαλιστική προπαγάνδα του αγγλικού στέμματος. Όμως εγώ είμαι ζωγράφος, πράγμα που σημαίνει ότι οφείλω να επιλέξω μία και μόνο μία στιγμή μέσα στην ιστορία»

Αυτά λέει ο νεαρός Τεοντόρ Ζερικώ στην επιζήσασα του διάσημου ναυαγίου της Μέδουσας κυρία Ζεπαρντιέ, όσο εκείνη του αφηγείται λεπτομέρειες της καταστροφής, κι αυτός φτιάχνει συνεχώς σχεδιάσματα, προσπαθώντας να ανακαλύψει ποιο στιγμιότυπο της φρίκης τον εκφράζει. 

Το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μοδινού «Η σχεδία» διαδραματίζεται τον 18ο αιώνα. Την εποχή συνταράσσει το σκάνδαλο του ναυαγίου της Μέδουσας, που δεν έχει μόνο ανθρωπιστικές αλλά και πολιτικές προεκτάσεις. Η Μέδουσα, μαζί με άλλα πλοία, είχε ξεκινήσει για να μεταφέρει μια αποστολή Γάλλων αξιωματούχων στη Σενεγάλη, όπου θα αναλάμβαναν την διακυβέρνηση του μέρους. Η φρεγάτα ήταν τελευταίας τεχνολογίας, εξαιρετικά πολυτελής αλλά παραδόθηκε στα χέρια ενός ανάξιου καπετάνιου, που μόνο εφόδιο είχε τη σχέση του με τη βασιλιά. Ο καπετάνιος θέλησε να κάνει επίδειξη της δύναμης του πλοίου, άφησε τα συνοδά πλοία πίσω και τελικά η φρεγάτα παρέκκλινε από την πορεία της και ναυάγησε σε μια σύρτη. Οι σωστικές λέμβοι δεν έφτασαν για όλους. Εκεί επιβιβάστηκε η αριστοκρατία. Για τους υπόλοιπους φτιάχτηκε μια τεράστια αυτοσχέδια σχεδία, σχεδόν 20*7 μέτρα και πάνω της στοιβάχτηκαν, όρθιοι, 157 ναυαγοί. Στην αρχή οι σωστικές λέμβοι έσερναν τη σχεδία, αλλά πολύ σύντομα τα παλαμάρια κόπηκαν, κι έτσι οι ναυαγοί έμειναν έρμαια, δίχως όργανα, δίχως κουπιά, με ελάχιστες προμήθειες. Στις πρώτες τέσσερις μέρες οι ανταρσίες, το κύμα, η λιποψυχία είχαν ήδη αφανίσει το μεγαλύτερο μέρος των επιβαινόντων στη σχεδία. Οι υπόλοιποι άρχισαν να τρέφονται με τα πτώματά τους. Την ένατη μέρα οι βαριά τραυματίες που θα κατανάλωναν προμήθειες χωρίς αντίκρισμα σπρώχτηκαν στο νερό, θυσιάστηκαν για να ζήσουν οι σχετικά υγιείς. Τελικά πάνω στη σχεδία επιβίωσαν για άλλες τέσσερις μέρες δεκαπέντε άνθρωποι, μέχρι να τους περιμαζέψει το συνοδό πλοίο Άργος. Πέντε πέθαναν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της επιστροφής, από το πολύ φαγητό. 

Ο νεαρός Ζερικώ εντυπωσιάστηκε από το ναυάγιο, άρχισε να συλλέγει μαρτυρίες, να διαβάζει κείμενα, να μαζεύει από νεκροτομεία ανθρώπινα πτώματα και μέλη, επί δεκαοκτώ μήνες κλείστηκε στο ατελιέ του με ξυρισμένο το κεφάλι για να μην βγαίνει, ζωγράφισε μανιωδώς προσχέδια, και τελικά κατέληξε να φτιάξει έναν τεράστιο καμβά με τη Σχεδία. Το έργο του δεν προκάλεσε την βασιλεία άμεσα, γιατί έμοιαζε να είναι άχρονο. 

Ο Μοδινός εισάγει σε όλη αυτή την ιστορία την μυθιστορηματική φιγούρα της κυρίας Ζεπαρντιέ που πουλά την αφήγηση της στον Ζερικώ και τον παρακολουθεί όσο οραματίζεται τον πίνακα. Τον συγγραφέα τον αφορά και και η ανθρώπινη δυστυχία, η ιστορική καταγραφή, η πολιτική της εποχής. Όμως το κεντρικό του θέμα είναι άλλο. Είναι η ίδια η στιγμή- οι μάλλον οι στιγμές- της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Είναι ο πίνακας και ο ζωγράφος, και η διαδικασία ως εκεί. "Η Σχεδία" δεν είναι άλλη μια εξιστόρηση της συγκεκριμένης φρίκης, έχει σημασία όχι μόνο ως ιστορία κανιβαλισμού, αλλά και ως ιστορία τέχνης. 

Το μυθιστόρημα διαβάζεται απνευστί, παραπέμπει ευθέως στο 5ο κεφάλαιο των 10 ½ κεφαλαίων της Ιστορίας του κόσμου του Μπαρνς- εξάλλου το δηλώνει ρητά στο τέλος. Όμως μοιάζει και δεν μοιάζει με αυτό. Στέκει αυθύπαρκτο, ερεθιστικό, σχεδόν εθιστικό μέχρι να τελειώσει. Διάβασα πρώτη φορά Μοδινό φέτος. Δικό μου το λάθος, γιατί πρόκειται σίγουρα για έναν από τους πιο ενδιαφέροντες συγγραφείς του καιρού μας. Η "Εκουατόρια" πριν κάποιους μήνες με ενθουσίασε. "Η Σχεδία", που μόλις τελείωσα, επέτεινε τον ενθουσιασμό μου. Σειρά έχουν και τα υπόλοιπα.

                                                                 

                                                                        Κατερίνα Μαλακατέ

"Η Σχεδία", Μιχάλης Μοδινός, εκδ. Καστανιώτη, 2010, σελ.190

"American gods", Neil Gaiman

Με το American gods τα έκανα όλα ανάποδα. Αρχικά είδα δύο επεισόδια της σειράς, μετά ξεκίνησα το βιβλίο στα Ελληνικά (η μετάφραση είναι φριχτή, σαν να διαβάζεις τον τηλεφωνικό κατάλογο), το παράτησα 2-3 μέρες και είδα λίγα επεισόδια ακόμα, ένας φίλος μου δάνεισε το Αγγλικό paperback, τελείωσα το βιβλίο, και τώρα μου μένει ένα επεισόδιο για να ολοκληρώσω και τη σεζόν. Ε, ναι, όσο να πεις, δεν είναι ακριβώς τακτοποιημένες οι σκέψεις μου για αυτό, αλλά θα προσπαθήσω να μεταφέρω την ατμόσφαιρα του βιβλίου, ανακατεμένη με λίγη από αυτή της σειράς. 

Για αρχή να πω πως το βιβλίο στο πρωτότυπο είναι πολύ καλογραμμένο, με γλώσσα και ροή που σπάνια συναντάς στην επιστημονική φαντασία. Είναι κρίμα λοιπόν που τόσο το αδικεί η ελληνική εκδοχή του και στερεί τη λογοτεχνική απόλαυση. Η αρχική ιδέα είναι εξαιρετική, και ο χειρισμός της στα περισσότερα σημεία άψογος. Η δράση εκτυλίσσεται σε όλη στην Αμερική, από όπου *δεν* κατάγεται ο Γκάιμαν, κι αυτό έχει τη γοητεία του, αν και σε κάποια σημεία καταλαβαίνεις την αμηχανία. 

Κεντρικός ήρωας είναι ο Σάντοου ένας ψηλός και σωματώδης τύπος που μόλις βγαίνει από τη φυλακή. Την ημέρα που είναι να βγει μαθαίνει πως η γυναίκα του- που λάτρευε- είναι νεκρή και πως οι συνθήκες του θανάτου της ήταν, χμ, κάπως ιδιότυπες. Ταλαιπωρημένος, γνωρίζει έναν περίεργο τύπο, τον Γουένσντει, που του δίνει δουλειά ως σωματοφύλακα και βοηθό. Όσο περιπλανιούνται στην Αμερική αρχίζει να καταλαβαίνει τι συμβαίνει. Υπάρχει ένας πόλεμος, υπόγειος, ανάμεσα στους παλιούς θεούς, που έφερνε καθένας που μετανάστευε στη Νέα Γη ως μνήμη, και τους καινούριους της τεχνολογίας και της τηλεόρασης. Οι παλιοί θεοί που κανένας πια δεν τους θυμάται και δεν θυσιάζει σε αυτούς, παραπαίουν, πεθαίνουν, φυτοζωούν. Οι νεότεροι είναι παντοδύναμοι και κύριαρχοι, αλλά κι αυτοί ξεχνιούνται σύντομα. 

Το βιβλίο, πολυσέλιδο και εντυπωσιακό, δεν φτάνει για να χειριστεί μια τόσο λαμπρή ιδέα. Το τελείωσα με πραγματικό ενδιαφέρον, δεν βαρέθηκα στιγμή, η ιστορία έχει ένα αληθοφανές τέλος, αλλά έμειναν τόσα επεισόδια και χαρακτήρες αναξιοποίητα. Όλοι αυτοί οι θεοί, παλιοί, καινούργιοι, μυθολογικοί και τωρινοί, πέρα από όλα τα ελαττώματα και τα προτερήματά τους, έχουν πρωτίστως μεγάλη πλάκα. Για κάποιο λόγο θα προτιμούσα το "American gods" μια επική δωδεκαλογία με εκατομμύρια λέξεις. Και το λέω εγώ, που συνήθως κάτι τέτοια τα βαριέμαι. Αυτό όμως άξιζε τον κόπο. Εύχομαι ο Neil Gaiman μεγαλώνοντας να το σκεφτεί κι αυτός.

                                                                                 Κατερίνα Μαλακατέ

"Ο πόλεμος των θεών", Neil Gaiman, μετ. Νίνα Μπούρη, εκδ. Οξύ, 2004, σελ.535

"American Gods", Neil Gaiman, ed. Headline, 2001, pg.635

Υ.Γ. 42 Με αυτά και με αυτά εκτίμησα την μετάφραση της Μαρίας Αγγελίδου στο Neverwhere ακόμα πιο πολύ.

Υ.Γ.42-42 Στην σειρά ο Shadow είναι εκπληκτικός, θεωρώ όμως τον Wednesday miscast. 

H Αθηνά Δημητριάδου στο Διαβάζοντας@amagi

Κλήρωση! Και εκπομπή. Στο σημερινό ραδιοφωνικό Διαβάζοντας@amagi μαζί μας θα είναι η σπουδαία μεταφράστρια Αθηνά Δημητριάδου. 

Κληρώνουμε 3 αντίτυπα του μυθιστορήματος της χρονιάς:

"Ο Στόουνερ", John Williams, μετ. Αθηνά Δημητριάδου, ευγενική προσφορά από το Βιβλιοπωλείο Gutenberg. Για να πάρετε μέρος στην κλήρωση πατήστε "μου αρέσει" και κοινοποιήστε ή/και σχολιάστε στο ποστ στο γκρουπ της εκπομπής στο φβ ή αφήστε ένα σχόλιο εδώ από κάτω. Η κλήρωση θα γίνει σήμερα on air κατά τις 7:50.μ.μ.

Μη μας χάσετε, σήμερα 6-8μ.μ. πάντα στον www.amagi.gr

«Illska, Το Κακό», Eiríkur Örn Norðdah

Ένα εξαιρετικά φιλόδοξο βιβλίο έγραψε ο Ειρικουρ Ερτν Νορδνταλ, μόλις στα τριανταπέντε του χρόνια. Έκτοτε Το Κακό έχει μεταφραστεί σε αρκετές γλώσσες κι ο ίδιος πήρε βραβεία στα Ισλανδικά. Στην Ελλάδα μεταφράστηκε φέτος- από τα Γαλλικά- από τη Ρούλα Γεωργακοπούλου. Και παρ’ όλο που η μετάφραση δεν είναι από το πρωτότυπο, πρόκειται για μια από τις καλύτερες φετινές.

Όμως για να απολαύσεις ένα βιβλίο, πρέπει να αφήσεις κατά μέρος τι ξέρεις για αυτό και επικεντρωθείς στο ίδιο το κείμενο. Το Illska με συντρόφεψε στο μεγαλύτερο μέρος της εβδομάδας που ήμουν διακοπές. Και άξιζε τον κόπο. Είναι γραμμένο με έναν τρόπο που όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν οι συγγραφείς για να προσεγγίζουν το κακό και την ανείπωτη φρίκη: σε σπαράγματα. Τα κομμάτια που αφορούν στη Γερμανική θηριωδία, αλλά κι αυτά που αναλύουν την πολιτική κατάσταση στην Ισλανδία, εναλλάσσονται με αυτά της πλοκής, δημιουργώντας ένας πολύ ενδιαφέρον κολάζ. 

Πρωταγωνίστρια είναι μια νεαρή Ισλανδή, που όμως έχει μεγαλώσει στη Λιθουανία, η Άγκες. Οι πρόγονοί της, τουλάχιστον από την πλευρά της μητέρας της, χάθηκαν στο ολοκαύτωμα. Η Άγκνες βασανίζεται να βρει την ταυτότητά της, πότε νιώθοντας Εβραία, πότε Λιθουανή και πότε Ισλανδή, και για αυτό στη διδακτορική της διατριβή ασχολείται με τη ρητορική των νεοναζιστικών κομμάτων στην Ισλανδία και τη θέση τους απέναντι στους ξένους. Λόγω αυτής της διατριβής γνωρίζει τον Άρνορ, έναν νεαρό νεοναζί, που παρ’ όλο που οι απόψεις του είναι σκληροπυρηνικά ρατσιστικές, δεν είναι αμόρφωτος, και δεν είναι χαζός. Ταυτόχρονα, κάνει μια σχέση με τον Όμαρ, έναν νεαρό Φιλανδό φιλόλογο, που όμως ζει ως ντελιβεράς, κι έχει κι αυτός πολλά θέματα να λύσει ως προς το ποιος είναι, πιο προσωπικά και οικογενειακά. 

Σχεδόν μόλις δημιουργείται η σχέση του Όμαρ και της Άγκνες, η Άγκνες τον απατά με τον Άρνορ. Δεν ξέρει ούτε κι η ίδια γιατί λαχταρά τόσο σεξουαλικά τον μεγαλύτερο της νεοναζί, δεν είναι ούτε καν πολύ καλός στο σεξ. Η σχέση τους πάντως εξελίσσεται, κι όταν η Άγκνες μένει έγκυος δεν μπορεί να ξέρει ποιανού είναι το παιδί. Η κατάσταση ξεφεύγει από τον έλεγχο, και διασώζεται μόνο από το χιούμορ του συγγραφέα. 

Το ιδιότυπο ερωτικό τρίγωνο που φτιάχνει η Άγκνες χρησιμεύει ως όχημα στον συγγραφέα για να μιλήσει για αυτά που απασχολούν τη σκέψη του. Η σύγχρονη Ισλανδία, αν και τόσο μακρινή, μοιάζει πολύ στην Ελλάδα. Είναι μικρή, υπέστη την κατάρρευση της κρίσης, δεν είχε πολύ σοβαρά θέματα μετανάστευσης ως πρόσφατα. Βέβαια, για να μιλήσει για το Ολοκαύτωμα ο Ισλανδός συγγραφέας χρειάζεται τη Λιθουανική καταγωγή της ηρωίδας του, ενώ εδώ, έχουμε ένα σωρό καταστροφές και σφαγές, όλες δικές μας. Η Άγκνες κι ο Όμαρ, δυο μορφωμένοι άνθρωποι, προσπαθούν να χτίσουν οικογένεια, μέσα στην κρίση. Η ζωή τους μοιάζει με του μέσου Έλληνα πτυχιούχου τριαντάρη, αν εξαιρέσει κανείς το χιόνι και το βόρειο Σέλας. Οι οικογένειές τους, φόρτωσαν αυτούς τους τρεις με ένα σωρό συμπλέγματα και απωθημένα, αλλά κυρίως τους άφησαν μετά να κολυμπήσουν μόνοι στα βαθιά, χωρίς ερείσματα. 

Η συλλογική μνήμη του Ολοκαυτώματος βασανίζει την Άγκνες και την στέλνει στην αγκαλιά ενός σύγχρονου Ναζί. Ο νεοναζί - που δεν είναι ένας ανορθόγραφος ουρακοτάγκος- δεν έχει ξαναδεί ποτέ Εβραία. Κι οι δυο μοιάζουν ο ένας για τον άλλον ο εφιάλτης κι η νέμεσή του. Αλλά τελικά δεν γίνεται ούτε αυτό, τελικά όλα είναι ένα πήδημα. 

Το Κακό είναι ένα βιβλίο που όποτε προσπαθεί να πάρει στα σοβαρά τον εαυτό του, καταρρέει. Αντίθετα, όταν ο συγγραφέας καταφεύγει στο χιούμορ για την ίδια την πλοκή, γίνεται απολαυστικό.  το ίδιο και στα ενδιάμεσα κομμάτια που αφορούν στο Ολοκαύτωμα. Αυτός ο τρόπος αφήγησης, που περνά από την ιστορία και την μια ιστορική περίοδο στην άλλη, γνωστός μας ήδη από την Κεντρική Ευρώπη, το Omega minor αλλά και το πρόσφατο Confiteor, δίνει τη δυνατότητα να κρατήσεις το ενδιαφέρον του αναγνώστη, ενώ χειρίζεσαι πολιτικά και ιστορικά θέματα μεγάλης σπουδαιότητας. Αν αυτός ο νεαρός Ισλανδός κατάφερε να γράψει ένα τέτοιο βιβλίο, πριν τα σαράντα του, είμαι σίγουρη πως θα μας δώσει ακόμα καλύτερα πράγματα στο μέλλον. 

                                                                          Κατερίνα Μαλακατέ

«Illska, Το Κακό», Έιρινκουρ Ερντ Νορδνταλ, μετ. Ρούλα Γεωργακοπούλου, εκδ. Πόλις, 2017, σελ. 564

Διαβάζοντας και Librofilo μαζί στο ραδιόφωνο

Νέα, τέταρτη σεζόν για το ραδιοφωνικό Διαβάζοντας@amagi. Φέτος, συνοδοιπόρος ο φίλος, συν-blogger, συνιδιοκτήτης του Booktalks Άγης Αθανασιάδης. Κάθε δεύτερη εκπομπή θα είμαστε μαζί για να σχολιάσουμε τη "λογοτεχνική επικαιρότητα".

Σήμερα κληρώνουμε 2 αντίτυπα "Δεν γίνονται αυτά εδώ", Σινκλέρ Λούις, μετ. Νίκος Μάντης, ευγενική προσφορά από τις Εκδόσεις Καστανιώτη. Για να λάβετε μέρος στην κλήρωση πρέπει να πατήσετε "Μου αρέσει" και να κοινοποιήσετε ή/και να σχολιάσετε το ποστ στο γκρουπ της εκπομπής ή να αφήσετε ένα σχόλιο εδώ από κάτω. Η κλήρωση θα γίνει on air κατά τις 7:50μ.μ.

Μη μας χάσετε, σήμερα 17/9/17 στις 6μ.μ. πάντα στον www.amagi.gr.

«Η Δύναμις και η Δόξα», Graham Greene

Αγαπώ πολύ τον Γκράχαμ Γκρην, η γραφή του είναι συνάμα εύκολη και διεισδυτική, καταφέρνει να φέρει κοντά τη λογοτεχνία για τους πολλούς κι αυτή για τους λίγους. Συνήθως στήνει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία, ενώ ταυτόχρονα μας βάζει μέσα στα πάθη των ηρώων και τις αυταπάτες τους. Έχει ιδιαίτερη ικανότητα να σε κάνει να γυρίζεις τις σελίδες και μην τον παρατάς. 

«Η Δύναμις και η Δόξα» θεωρείται ένα από τα αριστουργήματά του- και όντως είναι σε ένα επίπεδο. Είναι εξαιρετικά καλογραμμένο, το θέμα του είναι σημαντικό. Όμως για μένα πρόκειται για το λιγότερο απολαυστικό μυθιστόρημά του που διάβασα ως τώρα. Είναι αυτό που δεν με συνεπήρε και δεν με κράτησε. 

Ο Γκρην ταξίδεψε στο Μεξικό το 1938, και η εντύπωση που του άφησε η κατάσταση στη χώρα ήταν τόσο έντονη, που προέκυψε η «Δυναμη και η Δόξα». Η δράση τοποθετείται στο 1924, τότε που η επαναστατική Κυβέρνηση του Μεξικού εξαπέλυσε σφοδρότατες διώξεις εναντίον των κληρικών. Σε πολλές Πολιτείες, οι ιερείς αναγκάζονταν είτε να αποσχηματιστούν και να παντρευτούν, είτε να φύγουν. 

Ο ήρωας του μυθιστορήματος είναι ο τελευταίος φυγάς παπάς της περιοχής του. Δεν πρόκειται για κανέναν άγιο, αντίθετα μιλάμε για έναν μέθυσο, που έχει εξώγαμο παιδί και δεν μετανιώνει για αυτό. Δεν υπάρχει άλλωστε κανένας παπάς για να τον εξομολογήσει και να τον λυτρώσει. Πρόκειται για τον μόνο ιερέα που παραμένει στην περιοχή και για κάποιο λόγο επιμένει. Όλοι οι υπόλοιποι ή αυτομόλησαν ή συμβιβάστηκαν. Το καθεστώς- και ιδιαίτερα ένας ιδεολόγος υπαστυνόμος- τον κυνηγά παντού. Τον επικηρύττουν και αν τολμήσει χωριό να τον περιθάλψει έστω και για λίγο, ένας κάτοικος τουφεκίζεται τυχαία. 

Ο ήρωας του Γκράχαμ Γκρην έχει εκπέσει. Όμως ταυτόχρονα προσπαθεί να καταλάβει. Η φυγή του, η διαδρομή του είναι μια πορεία που τον απομακρύνει από τον θάνατο, ενώ ταυτόχρονα τον φέρνει απελπιστικά κοντά του. Τα ηθικά διλήμματα του παπα-μέθυσου είναι πολύ μεγάλα, φιλοσοφικά, θρησκευτικά, κοινωνικά και προσωπικά· το ίδιο και ο πειρασμός να φύγει. Κι ο πειρασμός να παραδοθεί. Ο ήρωας παλινωδεί, δεν βρίσκει στήριγμα, ούτε λόγο να συνεχίσει. Η περιγραφή της ερήμωσης και της φτώχειας στα χωριά του Μεξικού είναι απαράμιλλη, ενώ οι δεύτεροι και τρίτοι χαρακτήρες είναι εντυπωσιακοί. Κι η σκηνή της αντιπαράθεσης του παπά και του υπαστυνόμου υποδειγματική. 

Πρόκειται ίσως για ένα από τα πιο «καθολικά» μυθιστορήματα του Γκρην. Σε όλα εμπεριέχεται το θέμα της θρησκείας, αλλά εδώ επανέρχεται με τέτοια ένταση που δεν μπορείς με κανέναν τρόπο να το προσπεράσεις. Καταλαβαίνω τις αρετές του βιβλίου, τη σπουδαιότητα του τρόπου του, της περιγραφής της ιστορικής περιόδου και των ηθικών θεμάτων που θέτει- τη μάχη ανάμεσα σε ένα απροσδιόριστο κακό κι ένα εξίσου απροσδιόριστο καλό. Και φυσικά χαίρομαι που το διάβασα και θα συνεχίσω να διαβάζω Γκ. Γκρην με την ίδια ένταση. Όμως αυτό είναι το μυθιστόρημά του που μου ταίριαξε λιγότερο από όλα τα άλλα.

                                                    

                                                                    Κατερίνα Μαλακατέ

«Η Δύναμις και η Δόξα», Γκράχαμ Γκρην, μετ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Πόλις, 2015

Υ.Γ. 42 Το όνομα του συγγραφέα σαφώς και δεν το προφέρουν «Γκράχαμ» οι συμπατριώτες του. Από την άλλη έτσι τον έχουμε συνηθίσει τόσα χρόνια στα Ελληνικά. Είναι δίβουλη, δεν ξέρω αν θα έπρεπε να διορθωθεί. 

Υ.Γ 42-2 Υπάρχει και αυτή η ταινία του 1947: http://www.imdb.com/title/tt0039402/

"Οι Κονδυλοφόροι", George Gissing

"Ο κόσμος έχει ριζωμένη στο κεφάλι του την πανάρχαια αυτήν προκατάληψη- - ότι πρέπει να γράφει κανείς μόνο αν τον εμπνέει το Άγιο Πνεύμα. Σε πληροφορώ ότι το γράψιμο είναι επιχείρηση.[] Η θεία έμπνευση ανήκει σε άλλες σφαίρες. Εμείς μιλάμε για τη λογοτεχνία ως επάγγελμα, όχι για τον Όμηρο, τον Δάντη ή τον Σαίξπηρ. Αν μπορούσα να το χώσω αυτό στο κεφάλι του καημένου του Ρίρντον! Τι διάβολο- θέλω να πω τι έχουν τα τυπογραφικά στοιχεία κι ο,τι τυπώνεται πρέπει να είναι ιερό; Δεν προπαγανδίζω τη χυδαία λογοτεχνία, απλώς μιλώ για καλό, άξεστο, εμπορεύσιμο υλικό για τους άξεστους της ζωής."

Ήδη από τις πρώτες σελίδες του μυθιστορήματος του Τζορτζ Γκίσινγκ, «Οι Κονδυλοφόροι» (“New Grub Street”) ο ένας από τους δύο κεντρικούς ήρωες, ο νεαρός πολύ φιλόδοξος δημοσιογράφος λογοτεχνικών περιοδικών Τζάσπερ Μίλβεν εξηγεί στις αδελφές του, Ντόρα και Μοντ, πώς κινείται ο λογοτεχνικός κόσμος. Αν δεν είσαι λογοτεχνική μεγαλοφυΐα, οπότε θα ξεχωρίσεις έτσι κι αλλιώς, ας είσαι λογοτεχνικό μυρμηγκάκι, να βγάζεις το ψωμί σου. Ο νεαρός Μίλβεν μελετάει τον χώρο πριν «χτυπήσει», θα κάνει έναν καλό γάμο, με μια νύφη της ανώτερης αστικής τάξης, θα γράψει στα σωστά περιοδικά και θα πετύχει. Προς το παρόν μάλλον πένεται, κι αυτό θα γίνει εντονότερο όταν χάσει τη μάνα του και μαζί το μικρό της εισόδημα. 

Στον αντίποδα του Μίλβεν, έχουμε τον νεαρό κύριο Ρίρντον. Ο Ρίρντον, που έχει κλίση προς πιο λόγια και φιλολογικά θέματα, αναγκάζεται να στραφεί προς τη λογοτεχνία για να ζήσει. Γράφει ένα δυο-καλά μυθιστορήματα, κι έπειτα το σύστημα της εποχής τον καταβροχθίζει. Οι εκδότες ζητούν τρίτομα μυθιστορήματα, γιατί αυτό απαιτούν οι δανειστικές βιβλιοθήκες κι αυτό τον απομυζά. 

        Επί μία εβδομάδα έγραφε με τον επιθυμητό ρυθμό· έπειτα ήρθε ξανά η κρίση που είχε προβλέψει.

      Γνώριμο σύμπτωμα της αρρώστιας που χτυπά την εξαντλημένη φαντασία. Μετεωριζόταν στη σκέψη του πέντε ή έξι πιθανά θέματα για ένα βιβλίο, όλα από την εποχή που είχε αρχίσει για πρώτη φορά να γράφει μυθιστόρημα, τότε που οι ιδέες του έρχονταν εύκολα. Αν προσπαθούσε απεγνωσμένα να γραπωθεί από μια κι έβαζε τα δυνατά του να την αναπτύξει, για μια δυο μέρες ήταν σχεδόν ικανοποιημένος· πρόσωπα, καταστάσεις, κίνητρα διαμορφώνονταν αρκετά κι αισθανόταν έτοιμος να αρχίσει να γράφει. Αλλά σπάνια προλάβαινε να γράψει ένα δυο κεφάλαια πριν καταρρεύσει το οικοδόμημα. Είχε κάνει λάθος. Δεν έπρεπε να καταπιαστεί με αυτή την ιστορία αλλά με την άλλη.[]

Ο Ρίρντον είναι παντρεμένος με την Έμι, κόρη του Έντουαρτ Γιούλ, μια όμορφη και καλλιεργημένη αλλά φτωχή κοπέλα που τον πιέζει ολοένα να γράφει για να αποκτήσουν λεφτά και φήμη. Τον φτάνει στα όριά του, τόσο που εκείνος παρατά την λογοτεχνία για μια θέση γραφιά κι αυτή, μαζί με το παιδί τους, τον παρατά. 

Ο Μίλβεν θα γνωρίσει την ξαδέλφη της Έμι, Μαριάν Γιούλ, που είναι ένα κορίτσι που γράφει σχεδόν όλα τα άρθρα του πατέρα της Άλφρεντ. Ο Άλφρεντ Γιούλ είναι η αποτυχία του συστήματος προσωποποιημένη, κάποτε διευθυντής ενός λογοτεχνικού περιοδικού, προσπάθησε να γράψει τα πάντα και απέτυχε σε όλα, έχει μεγάλη αντιπαλότητα με έναν πανίσχυρο διευθυντή ενός πετυχημένου περιοδικού και είναι βαθιά, βαθύτατα πικραμένος από τη ζωή, από τη λογοτεχνία, από το σύμπαν. Όταν πεθαίνει πάντως ο αδελφός του, και αφήνει στη Μαριάν μια μικρή περιουσία, προσπαθεί να την καταχραστεί και να στήσει ένα περιοδικό. Κι εκεί που συμπεριφερόταν σκαιά τόσο στη Μαριάν, όσο και στην αμόρφωτη μάνα της και γυναίκα του, τώρα γίνεται σχεδόν υποφερτός. Ο Μίλβεν που νιώθει έντονη έλξη για τη Μαριάν, θα της κάνει πρόταση γάμου μόλις μάθει για την κληρονομιά. Και θα την αποσύρει, μόλις αυτή χαθεί. 

Γύρω από αυτά τα πρόσωπα κινούνται: ο κύριος Γουιπερντέιλ που δεν έχει κανένα λογοτεχνικό ταλέντο, αλλά καταφέρνει να βιοπορίζεται κάνοντας μαθήματα δημιουργικής γραφής(!) κι αργότερα ως διευθυντής ενός περιοδικού για τους «κατά το ένα τέταρτο μορφωμένους». Ο κύριος Μπίφεν που αγαπά τη λογοτεχνία με πάθος, γράφει ό,τι του αρέσει, και τελικά αυτοκτονεί από την ακραία φτώχεια, οι αδελφές του Τζάσπερ που ζουν γράφοντας μυθιστορήματα για κυρίες.

Τα δύο βασικά θέματα του Γκίσινγκ, ο λογοτεχνικός κόσμος αλλά και ο αστικός κόσμος της Βικτωριανής περιόδου, είναι έκδηλα σχεδόν σε κάθε φράση. Ο Γκίσινγκ καυτηριάζει αυτό που ζει στο πετσί του, άντρες που πεθαίνουν ανύπαντροι στην ψάθα γιατί αγαπούν τη λογοτεχνία, γυναίκες που διψούν για φήμη και καταξίωση, άλλες που τις νοιάζει μόνο η αγάπη. Η κατάπτωση των καλλιεργημένων ανθρώπων που βουλιάζουν στην φτώχεια, πώς επιπλέουν οι «συνειδητοποιημένοι», πόση σημασία έχει ο έρωτας, ποιος είναι ένας "πετυχημένος" γάμος.

Αγάπησα αυτό το μυθιστόρημα, υποπτεύομαι πως θα γυρίζω σε αυτό ξανά και ξανά. Το τσάκισα και το υπογράμμισα με μανία. Κι ελπίζω να είναι μια συνεχής υπενθύμιση, ένα καμπανάκι που θα χτυπάει στο μυαλό μου, όποτε τα πράγματα πάνε στραβά. Ο Τζορτζ Γκίσινγκ έγραψε κι αυτός πάμπολλα τρίτομα μυθιστορήματα και σχεδόν ξεχάστηκε. Πάντως "Οι Κονδυλοφόροι" είναι ένα μυθιστόρημα που πρέπει να διαβαστεί από όσους καταπιάνονται σήμερα, 130 χρόνια μετά, με το σπορ της λογοτεχνίας. Είναι σαν να περιγράφει τους καιρούς μας ακριβώς, τις έριδες, τα πάθη, τη φτώχεια, τη μιζέρια, τις ελλιπείς αμοιβές, τα 300 αντίτυπα. Κι αν αλλάξουμε τα ονόματα, τις άμαξες και το ντύσιμο, μάλλον πολλοί θα αναγνωρίσουν τον εαυτό τους. 

«[]Ο τύπος εξελίχτηκε σε «λογοτεχνικό σύμβουλο". Κάθε εβδομάδα βάζει αγγελία στη Μελέτη «Προς τους Νέους Συγγραφείς και τους Ευέλπιδες της Λογοτεχνίας»- κάτι τέτοιο. «Συμβουλές για διάφορα θέματα. Ανάγνωση, διόρθωση χειρογράφων, προτάσεις σε εκδότες. Τιμές λογικές». Γεγονός! Και μάλιστα έβγαλε έξι λίρες το πρώτο δεκαπενθήμερο· τουλάχιστον αυτό ισχυρίζεται ο ίδιος. Τέτοιο καλαμπούρι δεν έχω ξανακούσει. Ένας τύπος που δεν μπορεί να εκδώσει ούτε τα δικά του κείμενα, κερδίζει τη ζωή του λέγοντας στους άλλους πώς να γράφουν».

                                                                                     Κατερίνα Μαλακατέ

"Οι Κονδυλοφόροι", George Gissing, μετ. Βασίλης Καλλιπολίτης, εκδ. Εξάντας, 1993, σελ. 674

«Δεν γίνονται αυτά εδώ», Lewis Sinclair

"Κάθε άνθρωπος είναι βασιλιάς όταν υπάρχει έστω και ένας που βρίσκεται από κάτω του"

Αυτό φροντίζουν όλα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, να δημιουργούν την αίσθηση πως ανήκεις σε μια συγκεκριμένη ανώτερη κάστα και να σου ζητούν να συγχωρείς τις τερατωδίες τους ή ίσως και να τις διαπράττεις στο όνομά τους, για να ανήκεις κι εσύ, για να διαφυλάξεις την ανωτερότητά σου. 

Η εμβληματική δυστοπία του Σινκλέρ Λούις- του πρώτου Αμερικανού συγγραφέα που πήρε το Νόμπελ- γραμμένη το 1935, μοιάζει πιο επίκαιρη από ποτέ γιατί πραγματεύεται ένα θέμα που απασχολεί την ανθρώπινη Ιστορία για αιώνες. Στην Αμερική του 1930 και του νιου ντίαλ, η ανεργία είναι μεγαλύτερη από ποτέ, οι δυσκολίες μεγάλες και ο νεοσυντηρητισμός βρίσκει πρόσφορο έδαφος. Ένας τυχοδιώκτης ο Μπαζ Γουίντριπ, πλαισιωμένος από ιερείς, ραδιοφωνικούς παραγωγούς, λαοπλάνους στρατηγούς, καραγκιόζηδες κάθε λογής και με τον σκανδαλοθηρικό τύπο στο πλευρό του, εκμεταλλεύεται την ευκαιρία κι αναρριχάται στην προεδρεία των ΗΠΑ. Υπόσχεται σε όλους ένα ετήσιο εξωπραγματικό εισόδημα, αλλά μόλις εξασφαλίζει την εξουσία αρχίζει να δείχνει το κανονικό του πρόσωπο. Συγκροτεί αμέσως ένα σώμα έμπιστων, τους ΜΜ, που κάνουν ένα σωρό ακατανόμαστες εκκαθαρίσεις, τρομοκρατεί, βασανίζει, φιμώνει κάθε ελεύθερη φωνή. Κυνηγάει τους Εβραίους, τους Μαύρους, και τους διανοούμενους γιατί όλο και κάποιος πρέπει να είναι κατώτερος από τον αμόρφωτο, τεμπέλη λευκό οπαδό που έγινε μέλος των ΜΜ.

Ένας παλαίμαχος δημοσιογράφος στα εξήντα του σε μια επαρχιακή πόλη, ο Ντορέμους Τζέσαπ, αρνείται να υποταχτεί. Στην αρχή δεν πιστεύει ούτε κι εκείνος πως «γίνονται αυτά εδώ», το επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία, αν και βλέπει την ξέφρενη κούρσα του Μπαζ κι έπειτα όταν πια το κακό έχει γίνει αρνείται με λύσσα να υποταχθεί. Όταν τα πράγματα φτάσουν στο αμήν, περνά, μαζί με την πολύ μικρότερή του ερωμένη του, την κόρη και τον μέλλοντα γαμπρό του, στην αντίσταση. 

Το «Δεν γίνονται αυτά εδώ» είναι ένα μυθιστόρημα γραμμένο με χιούμορ, από έναν συγγραφέα που ξέρει εξαιρετικά να χειρίζεται το υλικό του και αγαπά τους ήρωες του. Όχι μόνον το πολιτικό φόντο αλλά και η οικογένεια του Τζέσαπ σκιαγραφούνται με μεγάλη μαεστρία και κρατάνε αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη που βλέπει από την αρχή πού πηγαίνει όλο αυτό, αλλά δεν χορταίνει την πλοκή. Άλλο που πολλές φορές κλείνει το βιβλίο και αναφωνεί: «είναι γραμμένο το ’30, το έβλεπαν, δεν ξέρουν καν τον όλεθρο που θα ακολουθούσε, αλλά το έβλεπαν. Όπως ίσως το βλέπουμε κι εμείς».

Δεν πρόκειται για ένα προσχηματικό μυθιστόρημα, η δυστοπία δεν είναι ένα όχημα για να μιλήσει για τα πολιτικά ο συγγραφέας του μόνο, είναι ένα βιβλίο που εστιάζει στα πράγματα, που δεν αφήνει τις ευκαιρίες να πάνε χαμένες, που εμβαθύνει στους χαρακτήρες. Ο Σινκλέρ Λιους είναι μάλλον άγνωστος συγγραφέας στην Ελλάδα. Κάποιοι ίσως βλέπουν και κάπως σκωπτικά το γεγονός πως το Νόμπελ τον βάζει στην ίδια κατηγορία με τον Φώκνερ ή τον Έρνεστ Χεμινγκγουέι. Μετά το «Δεν γίνονται αυτά εδώ» πάντως, εγώ θα ήθελα να διαβάσω όλα τα βιβλία του. Γιατί δεν συναντά έτσι τυχαία κανείς το μυθιστόρημα στο οποίο στηρίζονται όλα τα σύγχρονα “what if”· πρέπει με κάποιον τρόπο να συγκλονιστεί.

                                                                           Κατερίνα Μαλακατέ

«Δεν γίνονται αυτά εδώ», Σινκλέρ Λιούις, μετ. Νίκος Μάντης, εκδ. Καστανιώτη, 2016, σελ. 513