Η βράβευση του Σάγκι Μπέιν με το Booker το 2020 (βρέθηκε στη short list ανάμεσα σε άλλα οκτώ πρωτόλεια, αλλά και σε μυθιστορήματα λογοτεχνικων μεγαθήριων) μου είχε εξάψει την περιέργεια από πέρυσι, όμως φοβήθηκα τους σκωτσέζικους ιδιωματισμούς και δεν το διάβασα στο πρωτότυπο. Έτσι περίμενα με λαχτάρα τη μετάφραση, και το ξεκίνησα σχεδόν μόλις βγήκε στα ελληνικά. Η έκδοση, ειδικά η συλλεκτική με το σκληρό εξώφυλλο και το σκίτσο του συγγραφέα της «Αγίας Άγκνες» που καταλαμβάνει δισέλιδο, είναι εξαιρετική και πολύ δελεαστική. Βεβαίως το τούβλο αυτό είναι βαρύ, 524 σελίδες μεγάλου σχήματος δεν είναι παίξε γέλασε.
Και ο Shuggy Bain (προφέρεται μάλλον Σούγκι, αντί για Σάγκι – ή κάτι ενδιάμεσο- σύμφωνα με τον συγγραφέα) με αντάμειψε. Οι πρώτες σελίδες με φόβισαν, σκέφτηκα πως πρόκειται πάλι για ένα από τα σκληρά μελό με το ατελείωτο ανεπεξέργαστο τραύμα να ξεπετάγεται από τις σελίδες σε κάθε αράδα (πρόσφατα παραδείγματα το Λίγη Ζωή αλλά κι το Δυσφορεί η νύχτα). Είχα άδικο. Ο Ντάγκλας Στιούαρτ ξεκίνησε μεν να γράφει το βιβλίο βάσει των προσωπικών του βιωμάτων στην παιδική και εφηβική ηλικία, αλλά επέλεξε να πει την ιστορία της μητέρας του μάλλον κι όχι τη δική του. Έτσι όλα στρογγυλεύουν, χωρίς να χάνεται ο ζόφος τυλίγεται από ένα πέπλο αγάπης.
Ο Σάγκι μεγαλώνει στη σκληρή δεκαετία του Θατσερισμού της δεκαετίας του ’80 στη Γλασκώβη. Παντού ανεργία, μιζέρια, άντρες που ζουν από τα επιδόματα και αποτρελαίνονται στον καναπέ βλέποντας τηλεόραση, και ποτό. Η Άγκνες Μπέιν είναι μια όμορφη, κλασάτη γυναίκα που ζει μαζί με τους γονείς της, τα δυο παιδιά από τον καλό πρώτο Καθολικό της γάμο, τον γόη Προτεστάντη ταξιτζή άντρα της Μπιγκ Σαγκ και τον μικρούλη Σάγκι. Όταν μετακομίζουν σε μια εργατική γειτονιά η Άγκνες ξεχωρίζει, δεν μπορεί να το διαχειριστεί, ο Σαγκ φεύγει και ζει με μια άλλη γυναίκα και μένει εκείνη μόνη με τα παιδιά, με την τρελή της ζήλια, τη μοναξιά της και το ποτό.
Ο Σάγκι, που έχει και τους δικούς του δαίμονες με τη σεξουαλικότητα να αντιμετωπίσει, ζει τη γνωστή παράνοια του παιδιού προστάτη, από τη μια έχει τη μητέρα του μοναδικό στήριγμα και της έχει απεριόριστη λατρεία και αγάπη, κι από την άλλη πρέπει να ζήσει χωρίς λεφτά, χωρίς φαγητό και να ανεχτεί τη μιζέρια του εθισμού της. Ο κύκλος επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά, για λίγο καθαρή, μετά πάλι άντρες, πάλι ζήλιες, πάλι το επίδομα να χάνεται από την πρώτη μέρα και να μένουν νηστικοί.
Το περιβάλλον είναι τοξικό. Ο Ντάγκλας Στιουαρτ γράφει ένα βιβλίο βαθιά πολιτικό αλλά δεν παίρνει πολιτική θέση (όπως θα έπαιρνε ας πούμε ο Λόουτς σε αντίστοιχη ιστορία). Αυτό κάνει το βιβλίο ακόμα πιο σπαρακτικό, αφόρητο σε στιγμές. Σε καμία φάση (αν εξαιρέσεις την –μάλλον αδύναμη— αρχή) μελό. Η Άγκνες είναι αγία και καταραμένη μαζί, μια μαινάδα των καιρών, μια μάνα των καιρών. Προσπαθεί να ζήσει σε έναν κόσμο που δεν τη χωράει. Αυτό είναι το βασικό της κρίμα. Και το πληρώνει με τη ζωή των παιδιών της. Επιβιώνει μόνο όποιος την εγκαταλείπει. Γιατί βεβαίως δεν είναι άμοιρη ευθυνών.
Ο Στιουαρτ έγραφε αυτό το βιβλίο δέκα χρόνια. Το ξεκίνησε όταν τα δικά του τραύματα άρχισαν να επουλώνονται, ήταν ήδη πετυχημένος στον χώρο της μόδας. Ένιωθε πως αυτά που έζησε έπρεπε να τα πει. Τα κατάφερε να κάνει το βίωμα λογοτεχνία; Όσο διάβαζα δεν ήμουν απολύτως σίγουρη. Όμως τώρα που έχει περάσει καιρός από την ανάγνωση, το πρόσημο είναι θετικό. Ο Ντάγκλας Στιουαρτ είναι σίγουρα ένας συγγραφέας που θα μας απασχολήσει και στο μέλλον.
Κατερίνα Μαλακατέ
Υ.Γ. 42 Το Booker είναι μάλλον το βραβείο που ταιριάζει πιο πολύ στα αναγνωστικά μου γούστα. Βραβευμένα με Booker τα τελευταία χρόνια: «Ο Γαλατάς» της Μπερνς, το «Γυναίκα, κορίτσι άλλο» της Εβαρίστο, οι «Διαθήκες» της Άτγουντ, «Λήθη και Λίνκολν» του Σώντερς, το «Ένα κάποιο τέλος» του Μπαρνς, «Το μονοπάτι για το Βορρά» του Φλάναγκαν, κ.ο.κ.
Υ.Γ42-2 Στην έκδοση συμβαίνει το εξής παράδοξο, δεν υπάρχει κανένα θέμα στη μετάφραση των σκωτσέζικων ιδιωματισμών. Όμως σε πολλά σημεία η μετάφραση και επιμέλεια των αγγλικών ιδιωματικών φράσεων χρειάζονται βοήθεια. Πρέπει να κάνεις αντίστροφη μετάφραση στο μυαλό σου για να καταλάβεις τι θέλει να πει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό:
Κατερίνα Μαλακατέ
Γειά. Το βιβλίο του G. Saunders έχει τίτλο Lincoln in the Bardo, το βουδιστικό Bardo, δεν υπάρχει βάρδος. Μ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΆκουσα για αυτό στο ραδιόφωνο
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτην αρχή σκέφτηκα να το παρατήσω, πολύ μελο. Στη συνέχεια όμως διαπίστωσα ότι πρόκειται για ένα υπέροχο βιβλίο. Οι επιπτώσεις της πολιτικής Θάτσερ στον απλό εργατικό κόσμο, με τη φτώχεια, τον αλκοολισμό, την πορνεία και την απόγνωση αποτυπώνονται μοναδικά. Αυτό που με χάλασε ήταν η μετάφραση. Κρίμα ένα τόσο αξιόλογο βιβλίο που θίγει κοινωνικά θέματα να είναι μεταφρασμένο με τρόπο που σε πολλές προτάσεις πρέπει να μαντέψεις τι θέλει να πει.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυμφωνώ απόλυτα πως η μετάφραση έχει πολλά λάθη, με χαρακτηριστικότερο αυτό που φωτογράφησες,το οποίο βγάζει μάτι! Κρίμα γιατί είναι υπέροχο βιβλίο και θα του άξιζε καλύτερη μετάφραση.Ευτυχως η ιστορία είναι τόσο σπαρακτική,που υπερβαίνει την μεταφραστική προχειρότητα.
ΑπάντησηΔιαγραφή