«Middlemarch», George Eliot

Διάβαζα το Middlemarch σχεδόν ένα μήνα τώρα, και θα ήταν ψέμα αν έλεγα πως δεν ένιωσα ανακούφιση όταν έφτασα στην τελευταία του σελίδα. Κάποιες μέρες ήταν βάσανο για μένα η ανάγνωση, κάποιες άλλες ατελείωτη απόλαυση. Το Middlemarch, το μυθιστόρημα-ποταμός της George Eliot, το αριστούργημά της, εκδόθηκε το 1871, μετά το θάνατο του Καρόλου Ντίκενς, και μοιάζει σαν να απαντά στα δικά του μυθιστορήματα, σαν να είναι ο αντίποδας στην κοσμοθεωρία του. 

Το Middlemarch γραμμένο από μια γυναίκα που χρησιμοποιούσε αντρικό ψευδώνυμο για να μην υποστούν τα γραπτά της τους συνήθεις περιορισμούς, είναι μια μεγάλη ηθογραφική αφήγηση, ένα μυθιστόρημα πλοκής και χαρακτήρων, αλλά ταυτόχρονα μοιάζει και σαν διακήρυξη. Οι ήρωες της Έλιοτ προσπαθούν να ζήσουν σύμφωνα με την κοινωνική συνθήκη και αποτυγχάνουν, κάνουν γάμους μίζερους και δύσκολους, δυσκολεύονται να βγουν από τις συμβάσεις, δεν μπορούν να ζήσουν ευτυχισμένοι μέσα σε αυτές. 

Κεντρικοί χαρακτήρες, από την μια η Δωροθέα Μπρουκ, μια πολύ όμορφη και προικισμένη κοπέλα, που από πείσμα του χαρακτήρα της παντρεύεται τον γέρο εφημέριο Καζομπόν, γιατί τον θεωρεί λόγιο και νομίζει πως θα την αφήσει να τον βοηθήσει με τις μελέτες του. Δίπλα του ζει μίζερα- ήδη από τον μήνα του μέλιτος, είναι σαφές πως ο Καζομπόν, γεροντοπαλίκαρο ως τότε, δεν μπορεί να της προσφέρει τίποτα, ούτε καν στοργή. Όταν δε εμφανίζεται στο προσκήνιο ο ανιψιός του, ο Λειντισλόου, ο Καζομπόν ζηλεύει τόσο, που βάζει όρο στην διαθήκη του, η Δωροθέα να τα χάσει όλα, αν παντρευτεί τον ανιψιό του μετά τον δικό του θάνατο. 

Από την άλλη, έχουμε τον γιατρό Τέρτιο Λιντγκέιτ, ένα ιδεαλιστή και κάπως αφελή, επιστήμονα, που εμφανίζεται στο Μίντλμαρτς, και παντρεύεται την πιο όμορφη κοπέλα, την Ρόζαμουντ Βίνσυ. Εκεί αρχίζουν τα προβλήματά του, η Ρόζαμουντ έχει τα μυαλά πάνω από το κεφάλι, τον μπλέκει σε χρέη, τον αναγκάζει να δανειστεί από τον τραπεζίτη Μπάλστροπ. Εντωμεταξύ η πελατεία του συρρικνώνεται, γιατί ο Λιντγκέιτ επιμένει να μην δίνει άσκοπα φάρμακα. 

Ο αδελφός της Ρόζαμουντ, ο Φρεντ Βίνσυ είναι ένας άσωτος νεαρός που τζογάρει και χάνει χρήματα που δεν έχει, κι είναι βαθιά ερωτευμένος με την μάλλον άσχημη, αλλά εξαιρετικά έξυπνη και ηθική Μαίρη Γκαρθ. Η Μαίρη, θα τον πείσει πως δεν κάνει για το ιερατείο, που τον προόριζαν οι γονείς του, θα τον βάλει να βρει μια τίμια δουλειά, για να του υποσχεθεί πως θα τον παντρευτεί.

Στο φόντο δουλεύουν τα ιστορικά στοιχεία, η περίφημη πολιτική αλλαγή του 1832, η θρησκεία, η μετάβαση από την αριστοκρατική σε μια νέα εποχή, οι κοινωνικοί περιορισμοί και φυσικά η θέση της γυναίκας. Στο πρόσωπο της Δωροθέας Μπρουκ, μιας νεαρής που βλέπει ως μόνη διέξοδο για τις πνευματικές της ανησυχίες έναν αταίριαστο γάμο, ενσαρκώνεται όλη τη δυσφορία των γυναικών της εποχής, που δεν θέλουν να ασχολούνται μόνο με δαντέλες και κρινολίνα. Αλλά και με την μυαλωμένη Μαίρη Γκαρθ, την μόνη που βάζει όρους, αλλά κι αυτής που ξέρει να αγαπά, η Έλιοτ δίνει μια άλλη εκδοχή της θηλυκότητας, σχεδόν στον αντίποδα της πανέμορφης, κομψευόμενης και εντελώς ρηχής Ρόζαμουντ Βίνσυ. 

Τα χρήματα, οι σπουδές, η κοινωνική θέση, η ομορφιά, καθορίζουν εν πολλοίς την μοίρα των ηρώων της. Η Τζωρτζ Έλιοτ γράφει κάπως πιο στριφνά από τους συγγραφείς της εποχής της, δεν χαϊδεύει τα αυτιά, ούτε τα νεύρα του αναγνώστη· θέλει γερό στομάχι για να τελειώσεις το Μίντλμαρτς. Όμως, όταν βγεις από την περιπέτεια, και σταθείς κάπως μακριά από το βιβλίο, λυπάσαι πια που έφυγες από τον κόσμο του. Γιατί οι ήρωες του Middlemarch είναι από αυτούς που μένουν μαζί σου για πάντα.

«Middlemarch», George Eliot, μετ. Εύη Γεωργούλη, εκδ. Ίνδικτος, 2003, σελ. 1059

Υ.Γ. 42 Αν σκέφτεστε να το διαβάσετε στο κρεβάτι, να το ξεχάσετε. Αν αποκοιμηθείτε και πέσει πάνω σας, κινδυνεύετε με αποκεφαλισμό.