«Confiteor», Jaume Cabré

Ένα σπουδαίο βιβλίο, από αυτά που αξίζει να μείνουν κλασικά, ένα σημαντικό μυθιστόρημα. Αυτό είναι το πρώτο που σου έρχεται στον νου όταν κλείνεις και την τελευταία σελίδα του Confiteor.

Το μυθιστόρημα είναι μια τεράστια επιστολή του Αντριά Αρντέβολ στην αγαπημένη του Σάρα. Λίγο πριν το Αλτσχάιμερ του στερήσει για πάντα τη μνήμη, τη λογική και τη φωνή του, προσπαθεί να ανασυνθέσει τα γεγονότα της ζωή του(ς), να της πει αυτά που δεν κατάφερε να ξεστομίσει όταν ήταν ζωντανή, να εξιλεωθεί και να συγχωρήσει, να εξομολογηθεί· να πει για τις ενοχές και τα πάθη του, να της αναλύσει το Κακό που κληρονομικώ δικαιώματι στοιχειώνει τους ανθρώπους.

Ο Αντριά υπήρξε χαρισματικό παιδί, με μεγάλη έφεση στο διάβασμα και τις γλώσσες. Ο πατέρας του, ένας μανιώδης συλλέκτης αντικών, ένας άνθρωπος που δεν δίσταζε να πατήσει επί πτωμάτων για να κατακτήσει αυτό που επιθυμούσε, ήθελε να τον κάνει διανοούμενο, ενώ η μητέρα του, μια γυναίκα στεγνή από αγάπη, να τον κάνει βιολονίστα. Ο Αντριά, που τα κατάφερνε εξίσου καλά στη γλωσσομάθεια και τη μουσική, κατέληξε ένας σοφός παλαιάς κοπής, ένας homo universalis με τεράστια βιβλιοθήκη, που όμως δεν γνώρισε ποτέ την αγάπη ως παιδί. Ο βίαιος θάνατος του πατέρα του όσο ο Αντριά ήταν στην εφηβεία, τον οδήγησε να μάθει περισσότερα για την ζωή του και να μπει στην πλοκή η ίδια η Ιστορία. Ιεροεξεταστές, παπάδες, μοναχοί, Ναζί, το Άουσβιτς, όλα μπλέκονται στη μεγάλη αφήγηση για τον Κακό που επιχειρεί μέσω του Αρντέβολ ο συγγραφέας.

Τον Αντριά τον βαραίνουν τα κρίματα του πατέρα του, και η κληρονομική μανία για συλλογή σπάνιων πραγμάτων- δεν μπορεί να αποχωριστεί ένα εξαιρετικό βιολί, ένα Στοριόνι, το Βιάλ, που ο πατέρας του είχε αποκτήσει άνομα από έναν ναζί μετά τον πόλεμο. Αυτό, καθώς και η αντιπαλότητά των οικογενειών τους, θα δημιουργεί συνέχεια προβλήματα στη σχέση του με την Σάρα.

Ο έρωτας, αλλά και η φιλιά- ο έτερος πρωταγωνιστής του βιβλίου είναι ο Μπερνάτ, ο μοναδικός κολλητός του Αντριά- διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο, υμνούνται και αποκαθηλώνονται με μοναδικό τρόπο. Όμως αυτό που προέχει είναι η αναμέτρηση με την Ιστορία, την φιλοσοφία, και την τέχνη. Ο χαρισματικός Αντριά δεν μπορεί να ξεφύγει από το παρελθόν, από αυτά που θέλουν οι άλλοι για κείνον.

Τα ερωτήματα που βάζει το Confiteor είναι βαθιά και φιλοσοφικά. Ξεκινούν από τον θεό και καταλήγουν στον άνθρωπο, περνάνε από την ανθρώπινη φρίκη για να φτάσουν στον έρωτα, από τα αντικείμενα για να φτάσουν στην τέχνη. Η ματαίωση των προσδοκιών, του Αντριά, του Μπερνάτ, της Σάρας, είναι για τον καθένα διαφορετική υπόθεση, αλλά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της παραμένουν τα ίδια.

Η μνήμη, το φίλτρο της προσωπικότητας, οι εμμονές, αυτό που κάνει κάποιον μοναδικό ή όχι, η αδικία του ταλέντου στην τέχνη και τη ζωή, το ψέμα, η ρευστότητα της αλήθειας και της πραγματικότητας, απασχολούν τον συγγραφέα· το ηθικό κομμάτι της ζωής, το ποιος είναι κακός κι αν είναι, ο τρόπος που επιλέγει(;) να ζήσει ο καθένας, το ποιος και ποιον συγχωρεί και γιατί.

Το μυθιστόρημα είναι πρωτοποριακό στην αφήγηση, το τρίτο και το πρώτο πρόσωπο συχνά μπερδεύονται ακόμα και στην ίδια πρόταση, ο χρόνος είναι ρευστός, ποτέ δεν ξέρεις αν μιλάμε για το σήμερα, το 1940, ή το 1450. Όμως δεν έχει σκοπό να αποπροσανατολίσει τον αναγνώστη, μόνο να τον γοητεύσει.

Είχα πολύ καιρό να νιώσω με τόση ένταση πως έχω μπροστά μου ένα πραγματικά σπουδαίο βιβλίο. Ο Καμπρέ είναι καθηγητής, είναι όμως ταυτόχρονα και αυθεντικός γραφιάς· έχει μέσα του την πρωτογενή ικανότητα να πει μια ιστορία. Κατάφερε να συνδυάσει το λογοτεχνικό και φιλοσοφικό του υπόβαθρο και να δώσει ένα μυθιστόρημα φτιαγμένο για την αιωνιότητα.

                                                                          Κατερίνα Μαλακατέ

«Confiteor», Ζάουμε Καμπρέ, μετ. Ευρυβιάδης Σοφός, εκδ. Πόλις, 2016, σελ. 725