«Το μονοπάτι για τα βάθη του βορρά», Richard Flanagan

Ένα επικό βιβλίο που δεν θέλεις να αφήσεις από τα χέρια σου είναι «Το μονοπάτι για τα βάθη του βορρά» του Ρίτσαρντ Φλάναγκαν. Ένα μυθιστόρημα, για τον πόλεμο και τον έρωτα, αλλά κυρίως για την ανθρώπινη φύση, που κάθε κατάσταση την αντιλαμβάνεται και την διαχειρίζεται διαφορετικά. 

Ο Ντορίνγκο Έβανς είναι ένας νεαρός Αυστραλός γιατρός που αναγκάζεται να φύγει για τον πόλεμο. Πίσω αφήνει την πολύ όμορφη, χαριτωμένη και αξιόλογη και πλούσια αρραβωνιαστικιά του Έλλα, για την οποία νιώθει συμπάθεια, και την Έιμι, την γυναίκα του θείου του για την οποία νιώθει ανεξέλεγκτο ερωτικό πάθος. Το μεγαλύτερο μέρος του Πολέμου θα το περάσει αιχμάλωτος των Ιαπώνων, στην Ταϋλάνδη, πάνω στην Γραμμή. Οι Ιάπωνες, με το όραμα μιας ανέφικτης σιδηροδρομικής γραμμής θα βάλουν τους αιχμαλώτους να δουλέψουν μέχρι θανάτου, σε συνθήκες πλήρους ασιτίας, με τις ασθένειες- την χολέρα, το μπέρι μπέρι- να τους θερίζουν. Η αγριότητα της κατάστασης θα αναδείξει την ανθρωπιά του Ντορίνγκο, μια ανθρωπιά κάπως αντισυμβατική, που θα τον κάνει όμως πολύ αγαπητό στους εξαθλιωμένους άντρες του. 

Γυρίζοντας στην πατρίδα οκτώ χρόνια μετά, ένας από τους ελάχιστους επιζήσαντες, ο Ντορίνγκο θα παντρευτεί την Έλλα, την οποία θα κερατώνει ανά πάσα στιγμή στην μνήμη του έρωτα του για την Έιμι, θα γίνει τυχαία λόγω ενός ντοκιμαντέρ «ήρωας». Θα ζήσει γεμάτη ζωή, όχι προσπαθώντας να ξεχάσει, αλλά ανά διαστήματα ξεχνώντας, με το μυαλό του πάντα στις λίγες στιγμές που ζήσαν με την γυναίκα που πραγματικά πόθησε. 

Το μυθιστόρημα είναι τόσο εξαιρετικό γιατί έχει αυτόν τον ήρωα. Ο Ντορίνγκο Έβανς, με τις αντιθέσεις και τα πάθη του, την μεγαλοψυχία και τις αδυναμίες του, είναι ένας ολοκληρωμένος χαρακτήρας, στιβαρός, πάνω στον οποίο στηρίζεται ένα λογοτεχνικό οικοδόμημα άρτιο αλλά όχι βατό. Δεν είναι για τους λιπόψυχους το βιβλίο του Φλάναγκαν, ο συγγραφέας αφήνεται να περιγράψει την φρικαλεότητα του Πολέμου, πηδά από εποχή σε κατάσταση, από ήρωα σε ήρωα. Αυτό είναι το ατού του, η λιτότητα μέσα στην πολυπλοκότητα. Είναι λυρικός αλλά δεν είναι μελό, είναι σπουδαίος αφηγητής αλλά δεν το επιδεικνύει. 

Από τα κορυφαία σημεία του βιβλίου είναι ο χειρισμός των Ιαπώνων και δη του διοικητή και βασικού βασανιστή των αντρών. Ο Νακαμούρα χρόνια μετά είναι ένας καλός άνθρωπος. Αυτό είναι το σοκαριστικό. Είναι ένας άνθρωπος που δεν έχει ξεχάσει, ούτε έχει δικαιολογήσει την φρίκη, ούτε νιώθει τύψεις για την φρίκη. Παρ’ όλη την φρίκη που την θεωρούσε μέρος απλά του Πολέμου, τελικά ήταν ένας καλοσυνάτος άνθρωπος. 

Νομίζω πως θα κάνω καιρό να ξεχάσω τον Ντορίνγκο Έβανς, τον άνθρωπο που δεν επεδίωξε να γίνει ήρωας, αλλά δεν τον χαλούσε κιόλας όταν έτυχε, τον ερωτευμένο που δεν ξέχασε, αλλά απιστούσε συστηματικά και ήταν μάλλον κακός με την γυναίκα του που δεν του έφταιξε σε τίποτα, δεν έφταιγε αυτή που δεν ήταν ερωτευμένος μαζί της. Ο Ντορίνγκο είναι αφόρητα ανθρώπινος. Ο έρωτας και ο πόλεμος είναι για τους ανθρώπους. Και μέσα σε αυτές τις γραμμές κρύβεται όλη η πίκρα του να βλέπεις την ζωή σου να ορίζεται από συνθήκες έξω από σένα. 

Δεν έχω διαβάσει κανένα άλλο βιβλίο του Φλάναγκαν. Νομίζω πως και τα δυο άλλα του μεταφρασμένα βιβλία στα Ελληνικά είναι εξαντλημένα. Αλλά θα τα αναζητήσω στο πρωτότυπο και θα τα διαβάσω. 

                                                                                         Κατερίνα Μαλακατέ

«Το μονοπάτι για τα βάθη του βορρά», Ρίτσαρντ Φλάναγκαν, μετ. Γιώργος Μπλάνας, εκδ. Ψυχογιός, 2015, σελ. 480