Πώς να "φτιάξεις" έναν αναγνώστη

Είμαι σίγουρη πως αν κάποια σκέψη σχετικά με το διάβασμα απασχόλησε ποτέ τους γονείς μου, δεν ήταν για καλό. Δεν σκέφτηκαν ποτέ πώς να αρχίσω να διαβάζω, μάλλον το αντίθετο, κατά καιρούς προσπάθησαν να με σταματήσουν να διαβάζω εξωσχολικά. Γιατί με έκαναν αντικοινωνική, γιατί με έκαναν παράξενη και «γεροντοκόρη», γιατί πάντα υπήρχε ο κίνδυνος να θέλω με κάποιον τρόπο να κάνω τα βιβλία επάγγελμα, όλα τα κακά σενάρια περνούσαν από το μυαλό τους, συγγραφέας, βιβλιοπώλης, φιλόλογος, και να μην γίνω γιατρός ή φαρμακοποιός, όπως εκείνοι. Και αφού μπορούσα, και είχα τους βαθμούς, και τη δυνατότητα, θα ήταν κρίμα, πολύ κρίμα, να χαραμιστώ στα βιβλία. Τελικά έγινα απ’ όλα και τίποτα, δεν είμαι ούτε γιατρός, ούτε φιλόλογος –κι αυτό είναι ανακουφιστικό– αλλά μάλλον είμαι όλα τα άλλα που αναφέρθηκαν, κι αυτό είναι μία τραγωδία. 

Όμως εμείς είμαστε τα παιδιά των εκπροσώπων της γενιάς της Ανάπτυξης, οι γονείς μας ζήσαν τον ίλιγγο του ‘80 και του ‘90 ως νεαροί ενήλικες, τα λεφτά φύτρωναν στα (ΠΑΣΟΚό)δεντρα. Εμείς είμαστε η περήφανη γενιά του Χ, άγνωστο πώς αλλά καταφέραμε χωρίς πολλά λεφτά να είμαστε όσο πιο ευτυχείς γίνεται στα σαράντα και τα πενήντα μας (όχι εγώ, το λένε οι μελέτες, κι ας μας λένε επίσης μηδενιστές και κυνικούς). Και μας νοιάζει τα παιδιά μας να διαβάζουν. Κι αναρωτιόμαστε, πώς θα κάνουμε τους γιους και τις κόρες μας αναγνώστες. 

«Όχι, όχι τα δοκίμια του Όργουελ, ούτε τα γεμάτα LSD παραληρήματα του Χάξλει στο Doors of perception and heaven and hell», είπα αυθάδικα σε έναν κύριο προχθές. «Να δώσετε 1984, ή τον Θαυμαστό καινούργιο κόσμο στον έφηβο γιο σας, να πάμε με το βαρύ πυροβολικό, να φτιάξουμε έναν αναγνώστη για πάντα». Μα φτιάχνονται οι αναγνώστες, κι αν φτιάχνονται, γίνονται από τα υλικά που θέλουμε εμείς; Πριν κανένα μήνα ρώτησα στο γκρουπ «Εσάς τι σας έκανε αναγνώστες;». Και οι 200 ιστορίες που γράφτηκαν εκεί μοιάζουν και δεν μοιάζουν, κάποιοι ήταν πολύ μοναχικοί όπως εγώ, και διάβαζαν για να σπάσουν την ανία της καλοκαιρινής σιέστας, άλλοι ήταν φουλ κοινωνικοί, άλλοι μάθαν από έναν φωτισμένο δάσκαλο, έναν φιλόλογο, έναν φίλο, μια γκόμενα, έναν γκόμενο. Οι ιστορίες έχουν κάτι κοινό: κάτι ή κάποιος υπήρξε η σκανδάλη, έδωσε το εναρκτήριο λάκτισμα. Από αυτούς μερικοί μείναν στα ρηχά, διαβάζουν πού και πού. Άλλοι βυθίστηκαν στα βαθιά της έξης. 

Πιστεύω ακράδαντα πως ο άνθρωπος δεν ζει χωρίς μυθοπλασία, για αυτό τραγουδούσαν έπη, για αυτό γράψαν Ιστορία, για αυτό κάνουν θέατρο, για αυτό λατρεύουν το σινεμά, για αυτό εθίζονται σε σειρές στην τηλεόραση, για αυτό αγαπάμε τα βιβλία. Οι άνθρωποι καταναλώνουμε ιστορίες, και είναι τόσο σημαντικές για μας, όσο το φαγητό. Το τι φαγητό θα καταναλώσεις εξαρτάται από τα μέσα και τους πόρους, την παιδεία και τη στιγμή σου. Όλοι οι άνθρωποι χρειαζόμαστε μια καλή ιστορία. Ντε και καλά να την πάρουμε από τα βιβλία; Δεν είναι αυτός ο τρόπος για όλους. 

Δεν πιστεύω πως οι αναγνώστες φτιάχνονται. Όμως σίγουρα όσοι είναι ήδη αναγνώστες «φτιάχνονται» με την ανάγνωση. Αυτό είναι το κλειδί. Η απόλαυση. Από εκεί ξεκινάς. Η απόλαυση πρωτογενώς μπορεί να έρθει από μια απλή αλλά ιντριγκαδόρικη ιστορία, από ένα κόμικ, από ένα συγκινητικό παραμύθι. Τα επόμενα επίπεδα μπορούν να περιμένουν, είναι πιο βαθιά στον κόσμο των βιβλίων, δίνουν άλλα μεγέθη απόλαυσης, ναι, αλλά δεν είναι για τους πρωτάρηδες. Διάβαζα, και ακόμα διαβάζω όταν το επιτρέπει η πρεσβυωπία μου, ακόμα και τις ετικέτες από τα σαμπουάν. Αυτό προτείνω σε όλους. Να υπάρχουν βιβλία παντού, σε κάθε ράφι, σε κάθε τραπέζι, βιβλία σοβαρά, κι άλλα πολύ αστεία, για ενήλικες, για παιδιά, για νήπια. Και να τα φέρνουν τα παιδιά, να ζητιανεύουν την ανάγνωση, όπως ακριβώς ζητάνε το επεισόδιο του παιδικού ή τη μισή ώρα στο τάμπλετ. Οι ιστορίες είναι απόλαυση και ανταμοιβή, για τη σκληρότητα της ύπαρξης.