21/11/10

ΒΙΒΛΙΟΠΡΟΤΑΣΕΙΣ : "Η Ανακάλυψη του Ουρανού", Harry Mulisch

 
 
 

Ώρες ώρες αναρωτιέμαι τί είναι αυτό που κάνει βιβλία να κολλάν στο μυαλό μας, να μη βγαίνουν από κει. Όταν ξανάπιασα στα χέρια μου το «Η Ανακάλυψη του Ουρανού» ήθελα απεγνωσμένα να το ξανανοίξω παρ’ όλο το μέγεθός του-μάλλον τόσο απλά είναι τα πράγματα. Το μυθιστόρημα του Χάρι Μούλις έχει κατηγορηθεί για πολλά μέσα στα χρόνια, ανάμεσα σε αυτά για θρησκοληψία και ελαφρότητα. Τώρα πια συνειδητοποιώ κι εγώ κάποια από τα ελαττώματά του, αλλά διάολε, θέλω να το ξαναδιαβάσω.

Το βιβλίο είναι η επιτομή της διαλογικής φιλοσοφίας. Ενδιάμεσα, εμφανίζονται οι άγγελοι. Το πλάνο έχει ως εξής, δυο άγγελοι έχουν λάβει εντολή να κινήσουν τα νήματα έτσι ώστε να γεννηθεί ένας άνθρωπος που έχει αποστολή να φέρει πίσω τις Λίθινες Πλάκες του Μωυσή. Έτσι, φροντίζουν να γνωριστούν δυο άντρες φιλοσοφημένοι, ίδιοι αλλά κι αντίθετοι, ο Μαξ και ο Όττο και μια γυναίκα κλαρινίστρια. Αυτά που συμβαίνουν μεταξύ τους, οι συζητήσεις των δυο αντρών, η μαγεία τους και ο ερωτισμός των τριών οδηγεί στη γέννηση του Κουέντιν.

Το βιβλίο πέρα από φιλοσοφικό πόνημα έχει πλοκή, κι εκτός από τα προφανή προχωρά βαθύτερα, σε αυτά που έχουν και σε αυτά που δεν έχουν νόημα. Μοιάζει πανάρχαιο, επικό κι ας έχει γραφτεί μόλις το 1992. Είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα του 20ου αιώνα και δεν έχω καμία αμφιβολία πως η Ιστορία σαν τέτοιο θα το καταγράψει.

15/11/10

"Η ένδοξη παραίτηση της Ρόζα Λέιν", Joanna Kavenna




Στο οπισθόφυλλο η συγγραφέας διαφημίζεται ως η Βιρτζίνια Γούλφ του 21ου αιώνα, ενώ η κριτική στα Orange όταν πήρε το βραβείο ήταν πως πρόκειται για τον… Ντοστογιέφσκι που συναντά τη Μπρίτζετ Τζόουνς. Το βιβλίο, αν και λιγότερο διασκεδαστικό από την Μπρίτζετ, είναι αλήθεια πως σέβεται τον εαυτό του και είμαι σίγουρη πως η Τζοάννα Καβένα θα ντρέπεται όταν βλέπει τέτοιες… μεγαλοστομίες( όρα μαλακίες) για το πόνημά της. Δε θα σταθώ σε αυτό λοιπόν, ούτε στο φριχτό εξώφυλλο που προσπάθησε, είμαι σίγουρη, να μιμηθεί το αντίστοιχο Αγγλικό του πρωτότυπου που θα βγήκε σε paperback. Στην Ελλάδα όμως που η κουλτούρα αυτή δεν υπάρχει μοιάζει απλά χαζοχαρούμενο και γυαλιστερό.

Το μυθιστόρημα «Η ένδοξη παραίτηση της Ρόζας Λέιν» αδικείται από τον τίτλο του, αδικείται από τη διαφήμισή του, αδικείται από το εξώφυλλο αλλά δεν αδικεί τον εαυτό του σε έναν τομέα εξαιρετικά σημαντικό, είναι βιβλίο, με όλη τη σημασία της λέξης. Ο κεντρικός χαρακτήρας είναι ολοκληρωμένος και φτάνει σε συμπεράσματα φιλοσοφημένα κι όχι απλά αναμασημένα. Το βιβλίο ρέει και δε σε αφήνει ανικανοποίητο, σε στιγμές λυπάσαι που πρέπει να το αφήσεις κάτω.

 Παρακολουθούμε τη ζωή της Ρόζας, μιας συντάκτριας σε κάποια εφημερίδα που με καταλύτη το θάνατο της μητέρας της αντιλαμβάνεται πως η ζωή της είναι ένας βάλτος στον οποίο δε θέλει να ζει. Παραιτείται λοιπόν από την καλοπληρωμένη δουλειά της και…

Και μετά έρχεται η καταιγίδα, την χωρίζει ο άντρας με τον οποίο συζούσε για οκτώ χρόνια και παντρεύεται μέσα σε 3 μήνες την κολλητή της, τα λεφτά τελειώνουν κι αναγκάζεται να μένει σε φίλους και γνωστούς – που δεν την θέλουν- την κυνηγούν οι τράπεζες, δεν τολμά να μιλήσει στον πατέρα της ουσιαστικά, αρχίζουν οι αισθήσεις και οι παραισθήσεις.

Το μυθιστόρημα μιλά για τους φόβους μας και τη ζωή μας. Μια ζωή που δεν «αντέχεται» δέκα χρόνια στην ίδια δουλειά, που όμως γίνεται ανυπόφορη έξω από αυτή τη δουλειά κι από αυτή τη σχέση κι από αυτό τον κοινωνικό κύκλο. Η ηρωίδα που τόσο ένδοξα παραιτήθηκε ψάχνει μετά για μια οποιαδήποτε δουλειά, κάτι να της δώσει χρήματα, δεν ψάχνει για το νόημα της ζωής όπως νόμιζε. Ταυτόχρονα τρελαίνεται, παρ’ όλο που κάθεται δεν κάνει αυτά που θέλει και κάνει κάποιες από τις πιο συγκροτημένες σκέψεις. Κάποια στιγμή έρχεται η κάθαρση. Μια κάθαρση αμφίβολη, όπως όλα στην πραγματική ζωή.


"Η ένδοξη παραίτηση της Ρόζα Λέιν", Joanna Kavenna, μετ. Αργυρώ Μαντόγλου, εκδ. Μεταίχμιο, 2009, σελ. 369


11/11/10

Όποιος νύχτα

Έχω τόσα πρωινά την ανάγκη να γράψω, σχεδόν ποτέ νύχτα. Τη νύχτα σχεδόν πάντα έχω την ανάγκη να γράψω ποίηση. Σήμερα θα γράψω πεζό, έτσι για αλλαγή. Έχει μια ησυχία, για να μην ξυπνήσει ο σκίου, αποπνιχτική, σχεδόν σα να είμαι μόνη στο σπίτι κι όχι με την οικογένεια. Συνειδητοποιώ πως το μόνο που με κάνει να γράφω πια είναι η ησυχία και μια κλειστή πόρτα. Θέλω το χώρο μου. Υποψιάζομαι μάλιστα πως θα αλλάξω ωράρια, η μέρα μου πια είναι πολύ γεμάτη - κι εδώ που τα λέμε δεν με βοήθησε και ιδιαίτερα, τόσα χρόνια που γράφω μέρα τί κατάλαβα. Μάλλον θα το γυρίσω στη νύχτα, όπου οι δυνάμεις μου είναι πιο χαλαρές, σχεδόν ανύπαρκτες. Ίσως η χαλαρότητα να μου κάνει καλό.

Οι σκέψεις μου πετούν τη νύχτα, η συγκέντρωσή μου χάνεται και μαζί με αυτή ο ρυθμός των κειμένων μου. Αυτό χρόνια τώρα, η αποδόμηση της λογικής, έχω ανακαλύψει πως κάνει καλό στα ποιήματά μου και βλάφτει τα πεζά μου. Τώρα νιώθω πως μπορεί και να τα βοηθήσει, να βγουν από τη μανιέρα του ρυθμού που με ακολουθεί, να σπάσουν και γι' αυτό ίσως να αποκτήσουν αυτή τη γοητεία του ψεγαδιού, που τους λείπει. Κάποτε κάποτε τα κείμενα μου μοιάζουν διεκπεραιωτικά, γιατί έτσι γράφω. Ίσως αν....



8/11/10

Ο Άγγελος της Πείνας



Μέσα σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα διάβασα δυο βιβλία που έχουν να κάνουν λίγο ως πολύ με το ίδιο θέμα, την αριστουργηματική «Πείνα» του Κνουτ Χάμσουν και τώρα το «Ο Άγγελος της πείνας» της Χέρτα Μύλερ. Αν και ο παραλληλισμός μοιάζει λίγο ασεβής, και τα δυο κατόρθωσαν να με κάνουν να βλέπω εφιάλτες τα βράδια. Βιβλίο άλλο της συγγραφέως δεν έχω διαβάσει, σε τούτο δω όμως κατόρθωσε το πρωτογενές υλικό που είχε να το ζωντανέψει με έναν φρικαλέο αν και καθαρά γυναικείο τρόπο, συνδύασε την ποιητικότητα με την αθλιότητα.

Το μυθιστόρημα μιλά για ένα νεαρό ομοφυλόφιλο Γερμανό που μένει στη Ρουμανία στο τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, τότε που το Σοβιετικό καθεστώς εκτοπίζει όλους τους Γερμανούς επί Ρουμανικού εδάφους από 17 έως 45 ετών σε στρατόπεδο καταναγκαστικών έργων. Παρακολουθούμε στην αρχή έναν νέο που σχεδόν χαίρεται που θα φύγει από την στενότητα του περιβάλλοντός του που δεν τον αφήνει να εκφραστεί ως ομοφυλόφιλος να φτάνει στα απώτατα σημεία της εξαθλίωσης και της πείνας, να χάνει, όπως και όλοι οι άλλοι, την ταυτότητά του, πόσο μάλλον τη σεξουαλικότητά, να καταλήγει σε ένα μοναδικό συμπέρασμα:
μια φτυαριά = 1γρ. ψωμί.
«Ο Άγγελος της Πείνας» είναι ένα βασανιστικό βιβλίο, σε βυθίζει στη μιζέρια του μα ταυτόχρονα σε αφήνει να εξυψωθείς. Όπως όλα τα βιβλία που φέρνουν την κάθαρση.



1/11/10

Βιβλιοπροτάσεις: "Περί Τυφλότητας"


Μια ενότητα που λείπει σε αυτό το ιστολόγιο είναι αυτή των προτάσεων. Νομίζω πως πια δεν αρκεί η κριτική του εκάστοτε βιβλίου που διαβάζω, μέσα μου θέλω να κατασταλάξουν κι όλα αυτά που με ενθουσίασαν, με έκαναν να χαρώ κατά καιρούς που είμαι αναγνώστρια.

Πρώτο βιβλίο το «Περί Τυφλότητας» του Ζοζέ Σαραμάγκου, το ανακάλυψα πριν πολλά πολλά χρόνια στα ράφια ενός σουπερμάρκετ και το πήρα χωρίς να έχω ακούσει τίποτα για τον Πορτογάλο συγγραφέα. Το λάτρεψα από το οπισθόφυλλο, και με κάθε σελίδα που γύριζα συνειδητοποιούσα πως κάτι λείπει στα διαβάσματά μου, κάτι βασικό που δεν μπορούσε να μου δώσει η ελληνική λογοτεχνία που διάβαζα ως τότε, ούτε και τα ξένα ευπώλητα. Με λίγα λόγια ανακάλυψα ένα μοντέρνο μυθιστόρημα.

Το «Περί Τυφλότητας» έχει μια έξυπνη αρχική ιδέα, ξαφνικά και χωρίς κανένα εμφανή λόγο ένας άντρας τυφλώνεται στη μέση του δρόμου, με μια τύφλα άσπρη κι όχι μαύρη. Αυτή η τύφλωση είναι κολλητική. Σε λίγο όσοι τον συναναστράφηκαν είναι τυφλοί και η κυβέρνηση αποφασίζει να τους μαντρώσει σε ένα άσυλο. Όμως η τύφλα εξαπλώνεται. Και σε λίγο είναι όλοι τυφλοί. Η πολιτική που αντιμετωπίζει με τη γνωστή της γραφειοκρατία στην αρχή το φαινόμενο, σύντομα καταρρέει, όπως κι όλα τα άλλα. Και μένει γυμνή η ανθρώπινη φύση, κατά κάποιο τρόπο πρωτόγονη αλλά ταυτόχρονα και διεφθαρμένη από τον πολιτισμό να παλέψει για την επιβίωση.

Το βιβλίο είναι γραμμένο με τον γνωστό πια τρόπο του Σαραμάγκου, με ενσωματωμένους τους διαλόγους, με δική του στίξη. Η πλοκή κυλά έξοχα. Τόσο που οι πολιτικές και κοινωνικές αναφορές βγαίνουν γλυκά, σχεδόν φυσιολογικά.

Είδα και την ταινία. Στάθηκε όπως πάντα στη δράση. Στο βιβλίο η δράση είναι απλά η αφορμή, η αιτία είναι άλλη. Μόνο στα βιβλία μπορείς να ανακαλύψεις το λόγο που συμβαίνουν τα πράγματα. Κι αυτή είναι μια από τις πρωταρχικές χαρές της ανάγνωσης.