"Ο μυστικός πράκτορας", Joseph Conrand

Ένας Κόνραντ διαφορετικός από τους άλλους είναι «Ο μυστικός πράκτορας». Κατ’ αρχάς πρόκειται για ένα πολυσέλιδο βιβλίο, μακριά από τη  συνήθη συμπυκνωμένη εκρηκτικότητα του συγγραφέα και κατά δεύτερο λόγο δεν μιλά για τη θάλασσα. Είναι λιγότερο σκοτεινό, γραμμένο με περισσότερο χιούμορ και ταιριάζει στην ιδιοσυγκρασία μου περισσότερο. Από την άλλη «Η καρδιά του σκότους» είναι ένα αριστούργημα, αυτό είναι απλά ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα.

Η ιστορία ξεκινά όταν ο κύριος Βέρλοκ, γνωστός ανάμεσα στους αναρχικούς του Λονδίνου, λαμβάνει εντολή από την ξένη πρεσβεία για την οποία λειτουργεί ως μυστικός πράκτορας στους κόλπους των αναρχικών να τους προτρέψει να κάνουν κάτι το εντυπωσιακό, να ανατινάξουν κάτι. Οι σύντροφοι του, που είναι μάλλον της θεωρίας και λιγότερο της πράξης, δεν ανταποκρίνονται κι έτσι αποφασίζει να κάνει κάτι μόνος. Δεν θέλει να χάσει τον μισθό από την πρεσβεία που του προσφέρει την δυνατότητα να τεμπελιάζει ασύστολα και ταυτόχρονα να θρέφει την οικογένειά του- την κατά πολύ μικρότερή του σύζυγο, την πεθερά και τον κουνιάδο του που είναι διανοητικά καθυστερημένος.

Με βάση αυτή την υπόθεση πρόσχημα, ο Κόνραντ μας δίνει ανάγλυφα την εικόνα του Λονδίνου, της αστυνομίας, της αναρχίας, της κοινωνίας, σχολιάζει σκωπτικά τα πάντα και τους πάντες, περιγελά τους ήρωες του μες στην τραγικότητά τους, την ένταξή τους στο σύστημα, είτε είναι αστυνομικοί είτε αναρχικοί, τους λοιδορεί κι έπειτα τους συγχωρεί.

Σε κάποια σημεία μου φάνηκε πως το βιβλίο πλατειάζει αρκετά, η πλοκή αργεί και δεν αρκεί το φλέγμα της γραφής. Από την άλλη θα ήταν ψέμα να πω πως κλείνοντας το δεν χάρηκα που το διάβασα. Γιατί τελικά μερικοί συγγραφείς πρέπει να περάσει κάποιος καιρός για να νιώσεις στο πετσί σου την αξία τους και να τους εκτιμήσεις.

"Ο μυστικός πράκτορας", Τζόζεφ Κόνραντ, μετ.Βικτώρια Τράπαλη, εκδ. Ερατώ, σελ 590, 2007

"Η Γραμμή σκιάς", Joseph Conrad

Καταλαβαίνω την γοητεία που μπορεί να ασκήσει ο Τζόζεφ Κόνραντ στον αναγνώστη, όμως για κάποια λόγο εγώ δεν γοητεύομαι. Έτσι μάλλον συνοψίζεται η εμπειρία μου με τη «Γραμμή Σκιάς», το δεύτερο βιβλίο του Κόνραντ που πέφτει στα χέρια μου.

Το βιβλίο είναι καθ' ομολογία του ίδιου του Κόνραντ βαθιά αυτοβιογραφικό. Περιγράφει την ιστορία ενός νεαρού ναυτικού, στο μεταίχμιο της ηλικίας ανάμεσα στη νιότη και την πρώτη ωριμότητα, που παρατά την άνεσή του στο εξαιρετικό καράβι που υπηρετεί ως δεύτερος, έτσι χωρίς λόγο. Και αναλαμβάνει Καπετάνιος μόλις λίγες μέρες μετά σε ένα σκαρί με πολλά προβλήματα, που βρίσκεται ακυβέρνητο κάπου στην μέση του πουθενά.

Το μυθιστόρημα- πέρα από μια άγρια ναυτική περιπέτεια, καθώς οι ναυτικοί του πλοίου είναι όλοι άρρωστοι και τους κατατρώει ο πυρετός ενώ ο αέρας δε λέει να φυσήξει, βάζοντας τους στην υποψία πως το σκαρί είναι στοιχειωμένο- είναι μια ιστορία ενηλικίωσης. Μια προσωπική μαρτυρία για το πώς ο άνθρωπος πρέπει να διαφεντεύσει πρώτα τον εαυτό του, για να μπορέσει να επιβληθεί στους άλλους και τη ζωή. Κι ένα μάθημα για το πώς είναι να είσαι αρχηγός, τη μοναξιά, τη σκοτεινία και την ικανοποίηση όταν πια έχεις περάσει την αόρατη γραμμή ανάμεσα στην ανεμελιά και τη στιβαρότητα.

Η γραφή του Κόνραντ είναι ενδιαφέρουσα και για αυτό το μυθιστόρημα είναι ευκολοδιάβαστο. Ο δε κεντρικός ήρωας είναι ίσως από τους πιο ολοκληρωμένους λογοτεχνικούς χαρακτήρες.  Η αλήθεια είναι όμως πως η ναυτική ιστορία- τελείως εκτός του γούστου μου- με κούρασε. Δεν είναι πως δεν καταλαβαίνω την αξία του βιβλίου, είναι που δεν κατάφερα να το ερωτευτώ.

"Η Γραμμή Σκιάς", Τζόζεφ Κόνραντ, μετ. Ξενοφών Κομνηνός, εκδ. Ινδικτός, 2004, σελ. 221

Υ.Γ. 42 Υποψιάζομαι πως η καλή μου φίλη Ε.Γ. που μου το χάρισε (μαζί με έναν ακόμα Κόνραντ- τέτοια πώρωση) για τα γενέθλια μου, θα με αποκληρώσει. 

"Η καρδιά του σκότους", Joseph Conrad

«Η καρδιά του σκότους» του Τζόζεφ Κόρνραντ είναι ένα λιανό βιβλιαράκι 129 σελίδων που γράφτηκε στα τέλη του προπερασμένου αιώνα και δημοσιεύτηκε στα 1900. Οι συστάσεις του είναι εκπληκτικές∙ πάνω σε αυτό στηρίχθηκε ο Κόπολα για να φτιάξει το «Αποκάλυψη τώρα», είναι ένα βιβλίο ανθύπαρκτο και μοναδικό, αριστούργημα από μόνο του. Το άνοιξα διστακτικά, με ένα φόβο που σπάνια με πιάνει, μήπως εμένα δε θα μου αρέσει.

            Ο Τσάρλι Μάρλοου, αφηγητής και ήρωας μαζί, ορίζεται καπετάνιος σε ένα ατμόπλοιο που διασχίζει έναν ποταμό στο Κονγκό. Η εμπορική εταιρεία που εκμεταλλεύεται την περιοχή ψάχνει για κάθε είδους φυσικό πλούτο – κυρίως φίλντισι- που αποσπά από τους κανίβαλους για μερικά κομματάκια σύρμα. Σε όλο το μήκος του ποταμού διάφοροι εμπορικοί αντιπρόσωποι εγκαθίστανται σε μικρές παράγκες, «εκπολιτίζουν τους αγρίους» και μαζεύουν χρήμα. Όταν ο Μάρλοου φτάνει στις εγκαταστάσεις της εταιρίας το πλοίο είναι σε κακή κατάσταση και μένει τρεις μήνες να το επισκευάσει. Εκεί ακούει πρώτη φορά για τον αντιπρόσωπο Κουρτς, έναν άντρα που φέρνει το πιο πολύ ελεφαντόδοντο από όλους, που τολμά περισσότερο και που λένε πως είναι καθηλωτικός όταν του μιλάς. Στο ταξίδι για να τον φέρει από το πόστο του πίσω στη βάση θα ανακαλύψει πως πρόκειται για σκοτεινή φιγούρα.

            Εκ πρώτης όψεως το βιβλίο μοιάζει μια συνηθισμένη περιπέτεια που θα ενδιέφερε ίσως έφηβα αγόρια, αλλά θα άφηνε αδιάφορα τα κοριτσάκια. Οι αρχικές σελίδες κυλούν αργά από άποψη πλοκής για να σε φέρουν ύπουλα στην γνωριμία με τον Κουρτς. Εκεί συναντάς την ανθρώπινη φύση – την άγρια ανθρωποφάγα πλευρά της αντάμα με την εκλεπτυσμένη και την ιδιοφυή- στον ίδιο άνθρωπο. Ο Κουρτς είναι ηγέτης, σε αυτό δε χωρά καμιά αμφιβολία, χαρισματικός ομιλητής που του συγχωρείς τα πάντα, για τον εαυτό του φυλά τη σπανιότερη αγριότητα και την μεγαλύτερη οξυδέρκεια. Ακόμα και μετά το θάνατό του οι άνθρωποί του παραμένουν πιστοί, ξεχνούν τι έκανε, μένουν στο ποιος ήταν.

            Σπάνια ήρωας που εμφανίζεται τόσο λίγο, σε καμιά δεκαριά σελίδες όλες όλες είναι πρωταγωνιστής, σφραγίζει τόσο ένα βιβλίο. Σε έναν βαθμό το μυθιστόρημα μοιάζει παλιακό, αλλά αυτό που εκφράζει με λόγο λιτό και περιεκτικό είναι σύγχρονο και σπαρταριστό. Δεν ξέρω να σας πω πού θα το κατέτασσα σε σχέση με την ταινία – βλέπω μόνο μια ελαφριά, αμυδρή σχέση ανάμεσα στον Κουρτς του Βιετνάμ (του Κόπολα) και τον Κουρτς του Κονγκό (του Κόνραντ). Τείνω να πιστεύω πως η ταινία με συγκλόνισε περισσότερο, ήταν ένα μεγαθήριο. Αντιθέτως το βιβλίο είναι ένα ψίθυρος, ολοένα αυξανόμενος, μια μύγα κακή που βουίζει τη νύχτα, όσο προσπαθείς να κοιμηθείς.     

 "Η Καρδιά του σκότους", Τζόζεφ Κόνραντ, μετ.Αλεξάνδρα Παπαθανασοπούλου, εκδ. Πατάκη, 1999, σελ.129