6/7/09

Το φαινόμενο Ζοζέ Σαραμάγκου

Για όποιον δεν έχει ανοίξει ποτέ βιβλίο του Πορτογάλου συγγραφέα, μια δυσάρεστη έκπληξη τον περιμένει. Στην πρώτη σελίδα, πιθανώς και στη δεύτερη δεν εμφανίζεται τελεία, ίσως όχι και κόμματα. Σε όλο το βιβλίο τα χαρακτηριστικά εισαγωγικά των διαλόγων δεν κάνουν ούτε στιγμή την εμφάνισή τους. Η παντελής έλλειψη στίξης θα μπορούσε να αποθαρρύνει τον κάθε αναγνώστη. (η μαμά μου συνηθισμένη στα ελληνικά μπεστ σέλλερ σίγουρα θα το παρατούσε εκεί και τότε). Για αυτούς τους γενναίους όμως που δεν θα υποχωρήσουν στην πρώτη δυσκολία, ο συγγραφέας επιφυλάσσει ένα αναπάντεχο δωράκι. Γιατί τί άλλο από δώρο μπορεί να είναι μια ιστορία γραμμένη από έναν από τους ελάχιστους εν ζωή μεγάλους συγγραφείς τους καιρού μας.

Ο ίδιος ο Σαραμάγκου κοροϊδεύει τους κριτικούς του λέγοντας πως δεν έχει πάει σχολείο. Η αλήθεια είναι πως αναγκάστηκε να το παρατήσει μικρός για να δουλέψει, αλλά συντακτικό και στίξη διάολε μαθαίνουν τα παιδιά στo δημοτικό. Εξάλλου ο Σαραμάγκου πάντα διάβαζε, δούλεψε σα μεταφραστής και δημοσιογράφος. Δεν είναι λοιπόν αυτός ο λόγος του φαινομενικά ανοργάνωτου γραψίματός του. Μπορεί να ήταν στην αρχή η αφορμή, μα τώρα είναι σίγουρα ηθελημένο. Και μόλις το προσπεράσεις, καταλαβαίνεις το νόημα και τη γοητεία του, Επίσης αντιλαμβάνεσαι πως δε θα μπορούσε να το κάνει ο καθένας. (Προσπάθησε και ο Μάρκες στο Φθινόπωρο του πατριάρχη και…δεν…).

Για αυτό πάνω από όλα σέβομαι τον άνθρωπο που κάποιοι υποστηρίζουν πως έκανε περισσότερο κακό παρά καλό στην μοντέρνα λογοτεχνία. Όχι, ο Σαραμάγκου δεν είναι εύπεπτος όπως τον κατηγορούν οι «λογοτεχνικοί» κύκλοι. Ούτε αγράμματος όπως υποστηρίζουν όσοι δεν έχουν τα άντερα να διαβάσουν παρά τα ευπώλητα της εποχής. Είναι μια κατηγορία από μόνος του. Και εντελώς παράδοξα, τον τελευταίο καιρό είναι μια κατηγορία που πουλάει.

Βιβλία όπως το Περί Τυφλότητας, η Πέτρινη Σχεδία, το Ευαγγέλιο και η Χρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις, είναι αλληγορίες με τόσο έντονα λογοτεχνικά και πολιτικά μηνύματα που δεν μπορούν παρά να μείνουν στην Ιστορία.

10 σχόλια:

  1. Τα νόμπελ και τα βραβεία δεν έχουν θέση στη λογοτεχνία όπως και ΚΑΜΙΑ κριτική. Αυτά είναι για το ΜΤV και το MAD. Η λογοτεχνία δεν δίνει "δωράκια" και η έλλειψη σημείων στίξης ακόμη και συντακτικού μπορεί να είναι ο τρόπος που κάποιος εκφράζεται κι αυτό να είναι εξαιρετικό όπως στη συγκεκριμέη περίπτωση. Το δημοτικό δεν είναι απαραίτητο για να είναι κανείς συγγραφέας και ποιητής. Ούτε καν το αλφάβητο!

    υ.γ: Ο ΠΕΣΣΟΑ δεν διαβάζεται παράλληλα με κάνενα άλλο βιβλίο. Όπως δεν πας ταξίδι στην Ανατολή παράλληλα με τη Νέα Υόρκη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πιστεύω το αντίθετο, γι' αυτό και το "βιβλίο της ανησυχίας" είναι ακόμα στο προσκεφάλι μου.....

    Η λογοτεχνία κάνει μόνο δωράκια, τίποτα άλλο.... Όσο για τα βραβεία συμφωνώ απολύτως.... Α, και δεν ξέρω αν το πρόσεξες, αλλά ο Σαραμαγκου είναι από τους αγαπημένους μου, οπότε ναι, πιστεύω πως ο τρόπος που εκφράζεται είναι εξαιρετικός. Η άποψη μου για τη γλώσσα της λογοτεχνίας είναι γνωστή και υπάρχει και εδώ αντίστοιχο ποστ στο οποίο σε παραπέμπω....

    http://diavazontas.blogspot.com/2009/04/blog-post_27.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. συμφωνώ απόλυτα με την ανάλυση που έκανες... και η δική μου πρώτη επαφή με τον Σαραμάγκου ήταν περίεργη αλλά μετά τον λάτρεψα... αδυναμίες θα πεις... συγχαρητήρια και για το μπλογκ... νησίς ονείρου εις τον ωκεανόν της πεζότητος...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Αδυναμίες.... Η ιστορία της συναναστροφής μου με τη λογοτεχνία...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. φυσικά και είναι αγαπημένος σας ο σαραμάγκου κυρα κατερίνα και κυρ νιμερτις,αφού είναι της μόδας

    συγχαρητήρια και για το μπλογκ... νησίς ονείρου εις τον ωκεανόν της πεζότητος...τι γελοιότητα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Ναι, είναι η αλήθεια, είμαι trendy παιδί.... (το "κυρά" το αντιπαρέρχομαι, τριάντα χρονων παιδούλα ) Πάντως τον Σαραμαγκου τον διάβαζα προ μοδός και προ ταινίας γι' αυτό κι έχω διαβάσει μάλλον όλα του τα βιβλία. Γενικά πάντως, όπως θα παρατηρήσεις στο blog είμαι παιδί των ευπώλητων..... οποία γελοιότης.....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Ετερώνυμος2/8/09, 11:16 μ.μ.

    Συγνώμη που θα ρίξω μια μικρή πετρούλα στην γαλάζια λίμνη του ενθουσιασμού σας,αλλά λίγους συγγραφείς έχω βαρεθεί στη ζωή μου τόσο όσο τον Σαραμάγκου.(Το Νόμπελ δεν μου λέει τίποτα,εδώ το δώσανε στη Λέσινγκ,ο Χριστός και η Παναγία!)
    Κατά τη γνώμη μου,όταν μια αλληγορία αποκρυπτογραφείται,αυτομάτως εξαντλείται.Είναι σαν ένα μήνυμα που αποκωδικοποιείς και μετά πας γι'άλλα,εκτός πια αν είσαι Κάφκα,όπου η πολυσημία του έργου υποσκάπτει την βεβαιότητα ακόμα και της πιο τεκμηριωμένης ερμηνείας ή Όργουελ,που το μήνυμα παρέχεται με το κουτάλι μεν,αλλά ο μύθος πλάθεται με τέτοια διαβολική μαεστρία που σου κόβεται η ανάσα.Αντίθετα στο Σαραμάγκου,το πιάνεις το παιχνίδι με την πρώτη κι έπειτα ακολουθείς έναν προδιαγεγραμμένο δρόμο,με κάποια αφηγηματικά εμπόδια όπως αυτά που ανέφερες,που σου σπάνε λίγο τα νεύρα,αλλά σιγά τα λάχανα στην τελική.Μόλις συνηθίσεις τη μοντερνιά,είναι σαν να μην υπάρχει.(Καλά,η ταινία "περί τυφλότητος",μεγάλη πατάτα!)
    Και μια που περνάω για πρώτη φορά από δω,έχω να πώ ότι blog είναι ωραίο,με ενδιαφέρουσες αναρτήσεις,αλλά γιατί αυτό το μαύρο φόντο; Έχω βαρεθεί να το βλέπω στη μπλογκόσφαιρα..Τόσοι συνδυασμοί χρωμάτων υπάρχουν,θα μπορούσε να αποφεχθεί αυτή η πολυφορεμένη λύση,που εμένα προσωπικά με μου κουράζει και τα μάτια...
    Καλό μήνα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Δεν έχεις απόλυτο άδικο, αν και φυσικά όπως σε όλη την τέχνη είναι και θέμα προσωπικού γούστου. Η πλοκή, πέρα από την αρχική καλή ιδέα σπανίως έχει άλλες εκπλήξεις στον Σαραμάγκου. Με μαγεύει πάντως ο τρόπος του, πρέπει να βρεις το ρυθμό του. Το Νόμπελ ούτε εμένα μου λέει τίποτα και η ταινία ήταν όντως μετριότατη.
    Χαίρομαι που βρήκες ενδιαφέρον το μπλογκ. Προς υπεράσπιση του μαύρου έχω δυο δικαιολογίες. Πρώτον είναι το χρώμα μου γενικά (με πάει και του πάω) και δεύτερο είναι το πιο εύκολο template του google κι εγώ είμαι ακόμα απελπιστικά νιούφης στο σπορ.....
    Όταν πάψω να ασχολούμαι με δικαιολογίες, μπορεί και να το αλλάξω. :P

    Καλό μήνα να έχουμε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Ίσως είναι λίγο υπερβολικό να ειπωθεί ότι είναι μόδα ο Σαραμάγκου και ακόμα περισσότερο ότι είναι βαρετός. Οι πρώτες δέκα δεκαπέντε σελίδες του "Περί τυφλότητος" αποδεικνύουν εύκολα το αντίθετο. Κατά τη γνώμη μου είναι ένας πολύ καλός συγγραφέας και τα έργα του αξίζει να διαβαστούν.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Συμφωνώ απόλυτα. Για μένα δεν είναι καθόλου βαρετός. Όσο για το αν είναι μόδα ή όχι, αυτό με αφήνει αδιάφορη.....

    ΑπάντησηΔιαγραφή