Μια ενότητα που λείπει σε αυτό το ιστολόγιο είναι αυτή των προτάσεων. Νομίζω πως πια δεν αρκεί η κριτική του εκάστοτε βιβλίου που διαβάζω, μέσα μου θέλω να κατασταλάξουν κι όλα αυτά που με ενθουσίασαν, με έκαναν να χαρώ κατά καιρούς που είμαι αναγνώστρια.
Πρώτο βιβλίο το «Περί Τυφλότητας» του Ζοζέ Σαραμάγκου, το ανακάλυψα πριν πολλά πολλά χρόνια στα ράφια ενός σουπερμάρκετ και το πήρα χωρίς να έχω ακούσει τίποτα για τον Πορτογάλο συγγραφέα. Το λάτρεψα από το οπισθόφυλλο, και με κάθε σελίδα που γύριζα συνειδητοποιούσα πως κάτι λείπει στα διαβάσματά μου, κάτι βασικό που δεν μπορούσε να μου δώσει η ελληνική λογοτεχνία που διάβαζα ως τότε, ούτε και τα ξένα ευπώλητα. Με λίγα λόγια ανακάλυψα ένα μοντέρνο μυθιστόρημα.
Το «Περί Τυφλότητας» έχει μια έξυπνη αρχική ιδέα, ξαφνικά και χωρίς κανένα εμφανή λόγο ένας άντρας τυφλώνεται στη μέση του δρόμου, με μια τύφλα άσπρη κι όχι μαύρη. Αυτή η τύφλωση είναι κολλητική. Σε λίγο όσοι τον συναναστράφηκαν είναι τυφλοί και η κυβέρνηση αποφασίζει να τους μαντρώσει σε ένα άσυλο. Όμως η τύφλα εξαπλώνεται. Και σε λίγο είναι όλοι τυφλοί. Η πολιτική που αντιμετωπίζει με τη γνωστή της γραφειοκρατία στην αρχή το φαινόμενο, σύντομα καταρρέει, όπως κι όλα τα άλλα. Και μένει γυμνή η ανθρώπινη φύση, κατά κάποιο τρόπο πρωτόγονη αλλά ταυτόχρονα και διεφθαρμένη από τον πολιτισμό να παλέψει για την επιβίωση.
Το βιβλίο είναι γραμμένο με τον γνωστό πια τρόπο του Σαραμάγκου, με ενσωματωμένους τους διαλόγους, με δική του στίξη. Η πλοκή κυλά έξοχα. Τόσο που οι πολιτικές και κοινωνικές αναφορές βγαίνουν γλυκά, σχεδόν φυσιολογικά.
Είδα και την ταινία. Στάθηκε όπως πάντα στη δράση. Στο βιβλίο η δράση είναι απλά η αφορμή, η αιτία είναι άλλη. Μόνο στα βιβλία μπορείς να ανακαλύψεις το λόγο που συμβαίνουν τα πράγματα. Κι αυτή είναι μια από τις πρωταρχικές χαρές της ανάγνωσης.
Συμφωνώ Κατερίνα. Μου άρεσε πολύ το βιβλίο. Δεν είδα την ταινία, δεν θάθελα να τη δω. Ποτέ μια ταινία δεν μπορεί να αποδόσει όλα όσα δίνει το βιβλίο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕγώ αντίθετα πιστεύω ότι μια ταινία μπορεί να αποδώσει πολύ περισσότερα απ'ό,τι ένα βιβλίο,όταν το βιβλίο είναι...πατάτα! Στην περίπτωση που το βιβλίο είναι εξαιρετικό,μου φαίνεται λάθος να συγκρίνουμε την ταινία με αυτό,διότι απλούστατα η "γλώσσα" της λογοτεχνίας λέει άλλα και αλλιώς από την κινηματογραφική "γλώσσα".Πρέπει λοιπόν να το ξεχάσουμε εντελώς το βιβλίο,να το ξεριζώσουμε από μέσα μας για όσο βλέπουμε την ταινία,όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό(οκ,ούτε εγώ το κάνω,το παραδέχομαι).Διότι διαφορετικά αδικούμε τον σκηνοθέτη.Συχνά διατυπώνεται υποτιμητικά: "η ταινία δεν ήταν πιστή μεταφορά του μυθιστορήματος" ή "ο σκηνοθέτης δε διάβασε σωστά το μυθιστόρημα".Πολύ καλά,γιατί όχι; Μόνο μια άπιστη,ασεβής μεταφορά έχει δυνατότητες καλλιτεχνικής επιτυχίας,ειδάλλως μιλάμε για μια συμβατική εικονογράφηση,που εμένα τουλάχιστον με κάνει να βαριέμαι φριχτά! Όλα αυτά ανεξάρτητα από το "Περί τυφλότητας",την κινηματογραφική μεταφορά του οποίου δεν έχω δει.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑγαπητέ Johnny, πώς είναι δυνατόν μια ταινία να μεταφέρει = αποδόσει τα συναισθήματα που δημιουργούνται στον αναγνώστη την ώρα που διαβάζει ένα βιβλίο? Αν πρόκειται αποκλειστικά για περιπέτεια και δράση, το καταλαβαίνω πως μια ταινία μπορεί να αποδόσει το βιβλίο (ίσως και καλύτερα) αλλά ένα βιβλίο γεμάτο στοχασμούς-σκέψεις-προβληματισμούς που στον καθένα αναγνώστη δημιουργούν = προκαλούν διαφορετικά συναισθήματα, δεν μπορεί να μεταφερθεί σε ταινία, όσο καλός κι αν είναι ο σκηνοθέτης.
ΑπάντησηΔιαγραφήMike,αν και νομίζω ότι υπήρξα σαφής,το ξαναλέω.Όταν το βιβλίο είναι μέτριο,π.χ. βασίζεται σε μια καλή ιδέα η οποία δεν αναπτύσσεται ποιητικά,ο σκηνοθέτης μπορεί να δανειστεί απλώς τον ιστό της πλοκής και πάνω σε αυτό να μεγαλουργήσει δρώντας με δημιουργική ελευθερία(βλ. Στάλκερ,του Ταρκόφσκι).Όταν μιλάμε για σπουδαία κείμενα,εξυπακούεται ότι το κινηματογραφικό μέσο αδυνατεί να εκφράσει τις πολύπλοκες νοηματικές διαστρωματώσεις του λόγου,τουλάχιστον όχι με τον ίδιο τρόπο που το κάνει η λογοτεχνία.Γι'αυτό ακριβώς υποστηρίζω πως πρέπει να εξετάζουμε και να αξιολογούμε αυτές τις ταινίες με κριτήρια κινηματογραφικά κι όχι ανάλογα με το βαθμό πιστότητας στο λογοτεχνικό τους πρότυπο. Θάνατος στη Βενετία,του Μαν,Θάνατος στη Βενετία,του Βισκόντι.Υπέροχα και τα δύο! Η ταινία όμως βγήκε υπέροχη διότι ο Βισκόντι ήταν αρκετά ευφυής ώστε να μην πνιγεί στη σικερή λίμνη που δημιουργεί η κυκλώπεια μορφή του Γερμανού συγγραφέα.Αν τα συγκρίνεις,θα δεις τεράστιες διαφορές! Και ναι,το βιβλίο λέει πράγματα που δε "λέγονται" στην ταινία,αλλά η ταινία με τη σειρά της έχει στιγμές άφατης μαγείας που δεν υπήρχαν στο βιβλίο.Διότι είναι ταινία!!! Κινηματογράφος καθαρός! Όχι μια κακόμοιρη προσπάθεια "μεταφοράς","απόδοσης" κλπ Και ο αληθινός κινηματογράφος οφείλει να ασελγήσει πάνω στο κείμενο! Αυτό έκανε και ο Μπερτολούτσι στον "Κομφορμιστή",άλλαξε το τέλος και μάλιστα -κατά τη γνώμη μου- προς το καλύτερο.Όπως βλέπεις λοιπόν,δε μιλάω για ταινίες δράσης...
ΑπάντησηΔιαγραφήΑυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυγνώμη,αλλά ήταν τόσο άσχημα πληκτρολογημένο το μήνυμα,που έπρεπε να το διορθώσω.Λοιπόν...
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτο σχόλιό σου αναφέρεσαι στην πολυσημία του λογοτεχνικού κειμένου,αντιπαραθέτοντάς το προφανώς στη μονολιθικότητα της εικόνας.("ένα βιβλίο γεμάτο στοχασμούς-σκέψεις-προβληματισμούς που στον καθένα αναγνώστη δημιουργούν = προκαλούν διαφορετικά συναισθήματα"...)
Νομίζω ότι πίσω απ'αυτό κρύβεται η προκατάληψη ενάντια στις δυνατότητες της κινηματογραφικής γλώσσας,μια ριζωμένη αντίληψη τέλος πάντων ότι εικόνα=μονοσήμαντο μήνυμα.Ναι,η λογοτεχνία κερδίζει πιο εύκολα την πολυσημία,αλλά αυτό δε σημαίνει πως το σινεμά είναι απλώς και μόνον περιγραφικό.Κάθε φορά που βλέπω την Persona του Μπέργκμαν την ερμηνεύω διαφορετικά και κάθε θεατής αλλιώς την εισπράττει...Διότι απλούστατα είναι ένα εξαίσιο έργο Τέχνης.Και φυσικά δεν είναι το μόνο!
ΥΓ: Στο πρώτο σχόλιο,το "σικερής" είναι "σκιερής". ;-)
Σε έναν βαθμό νομίζω οτι λέτε το ίδιο πράγμα κι οι δυο. Συμφωνώ πως μια ταινία μπορεί να είναι έργο τέχνης, συχνά ξέχωρό από το βιβλίο από το οποίο προέκυψε αλλά εξίσου σημαντικό. Ο κινηματογράφος εξάλλου είναι από τις τέχνες που αγαπώ βαθιά και με συγκινεί.
ΑπάντησηΔιαγραφήΆπό την άλλη πως θα μπορούσε το Χόλιγουντ πραγματικά να αποτυπώσει μια κάποια έστω διαφορετική ατμόσφαιρα σε ένα τόσο σπουδαίο βιβλίο, ενώ δεν τα κατάφερε ακόμα και για ευτελή ευπώλητα όπως τα βιβλία του Νταν Μπράουν. Εκεί λοιπόν είναι αυτό που και οι δυο δεν λέτε. Μια ταινία του Χόλιγουντ με το τεράστιο οικονομικό οικοδόμημα που κρύβει δεν μπορεί να ρισκάρει την τέχνη. Χρειάζεται μόνο δράση. Αγαπητέ μου ετερώνυμε του Ετερώνυμου δεν διαφωνεί πιστεύω κανείς για την πολυσημία των ταινιών του Μπέργκμαν, του Βισκόντι ή του Ταρκόφσκι. Μάλλον το θέμα μας είναι ο Τζέιμς Μπόντ-τον οποίο βλέπω πολύ ευχάριστα, σημειωτέον, και προέρχεται και από βιβλίο- αλλά πως να το κάνουμε, δεν είναι τέχνη.
Μόλις συνειδητοποίησα πως κάποια από τα σχόλια μας είναι μεγαλύτερα από την ανάρτηση. Μάλλον πρέπει να είμαι πιο... περιγραφική στο μέλλον.....
ΑπάντησηΔιαγραφή...Ή πρέπει εγώ να είμαι πιο φειδωλός στα σχόλιά μου. ;)
ΑπάντησηΔιαγραφήΑυτό με το Χόλιγουντ δεν βρήκα λόγο να το θίξω,διότι το θεωρώ αυτονόητο.Δηλαδή,όταν λέω "σινεμά",το τελευταίο πράγμα που σκέφτομαι είναι το Χόλιγουντ.
Συγγνώμη
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν ήταν προσωπικό
Πάνος Κοκκώνης
Το φαντάζομαι. Πάντως δεν φέρνει τα επιθυμητά αποτελέσματα το να στέλνεις τυφλά mail σε όλους. Το spam δεν είναι ευχάριστο και δεν προδιαθέτει θετικά. Θα έστελνες μήνυμα στο κινητό μου; Μάλλον όχι, τότε γιατί δε σέβεσαι το mail μου;
ΑπάντησηΔιαγραφήΧαίρομαι για τη συγγνώμη. Δεκτή. Κι εγώ ήμουν κάπως απότομη....
Ειλικρινά δεν κατάλαβα τι έγινε με το spam
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν είμαι έμπειρος στην ηλεκτρονική αλληλογραφία.
Ειλικρινά στενοχωρήθηκα.
Να είσαι καλά