Ένας άνθρωπος σε πτώση. Αυτό είναι ο Σάμα του Αντόνιο ντι Μπενεντέτο. Ένας άντρας που από κορεχιδόρ (διοικητής της επαρχίας στην Αργεντινή) καταλήγει νομικός σύμβουλος σε μια περιοχή πολύ μακριά από την οικογένειά του, μάλλον κάπου στην Παραγουάη, μόνο και μόνο γιατί δεν είναι Ισπανός αλλά απόγονος Ισπανών, κρεολός, Αμερικάνος. Ο Αντόνιο ντι Μπενεντέτο, αν και τοποθετεί την ιστορία του σε μια ταραγμένη εποχή στα τέλη του 18ου αιώνα, λίγο πριν τους πολέμους ανεξαρτησίας από τους Ισπανούς αποικιοκράτες, δεν γράφει ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Γράφει όμως ένα βιβλίο βαθιά προσωπικό, βασισμένο στις μεταπτώσεις, τις ασάφειες, τις ματαιώσεις του ανθρώπινου ψυχισμού. Ένα υπαρξιακό μυθιστόρημα, που οι ειδικοί τώρα τοποθετούν κοντά στον Ξένο του Καμύ ή τη Ναυτία του Σαρτρ, αν και έχει τη γοητεία της Λατινικής Αμερικής, που δεν διαθέτουν τα άλλα.
Ο κορεχιδόρ ήμουν κάποτε εγώ: ένας άνθρωπος της Δικαιοσύνης, ένας δικαστής. Τούτη η αίγλη, αν και όχι τόσο λαμπερή όσο ενός ήρωα, ήταν τόσο αγνή, τόσο ανώτερη, που κανείς δεν μπορούσε να την αμαυρώσει, να την αρνηθεί. Ένας άνθρωπος άφοβος, με την αποστολή και τη θέληση να δώσει τουλάχιστον ένα τέλος στα εγκλήματα. Άφοβος.
"Του μίλησα για το ποιος ήταν ο Σάμα". Ένα αντιφέγγισμα από τη λαμπρότητα της άλλης μου ζωής, που δεν πρόσφερε καμιά παρηγοριά στη μουντάδα των ημερών που τώρα ζούσα.
Ο Σάμα δεν είναι ένας συμπαθητικός ήρωας, ανατρέπει διαρκώς τις αρχές του, συμπεριφέρεται αλλοπρόσαλλα και ανήθικα, καταρρέει. Αυτό όμως με κάποιο τρόπο, και παρά την πρωτοπρόσωπη αφήγησή του, που δηλώνει το αντίθετο, δεν γίνεται προσωπικό. Πιθανότατα κάθε άντρας που θα βρισκόταν στη θέση του, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την οικογένεια και τα παιδιά του, ματαιωμένος και υποβιβασμένος χωρίς λόγο, απλήρωτος, αναγκασμένος να μένει από δω κι από εκεί, θα άρχιζε αργά και σταθερά να διαλύεται. Ο Σάμα νιώθει αποξενωμένος και μόνος, χάνει την ταυτότητα και την ανθρωπιά του, παραδίδεται σε κατά φαντασίαν σεξουαλική λαγνεία, κρατά τα προσχήματα μέχρι ένα σημείο, αυτό της απόλυτης ένδειας. Μετά δεν ενδιαφέρεται καν για αυτά- αυτό που ήταν, ο πυρήνας του, έχει κατακερματιστεί, και τίποτα πια δεν τον σώζει. Πρόκειται για ένα βιβλίο εξαιρετικά μετρημένο λεκτικά, με οικονομία δράσης και σκηνών, που όμως μεταφέρει τον ψυχισμό του ήρωα με ακρίβεια. Είναι σαν να είμαστε μέσα στο κεφάλι του, δεν του συγχωρούμε τις κτηνωδίες, τα μικρά ατοπήματα και τις μεγάλες γκάφες, μα με κάποιον τρόπο τον κατανοούμε. Μέσα από τον Σάμα η γελοιότητα αλλά και η τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, διατρανώνονται.
Ο ντι Μπενεντέτο, που έγραψε το Σάμα περίπου την εποχή που γραφόταν το Πέδρο Πάραμο, επέλεξε να ζήσει και να γράψει μακριά από τα λογοτεχνικά κέντρα. Για αυτό, αν και ήταν γνωστός στους Λατινοαμερικάνους συγγραφείς, στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη τον ξέραμε ελάχιστα. Η μετάφραση και έκδοση του Σάμα το 2016 στα αγγλικά τον επανέφερε στο προσκήνιο και αποκατέστησε την αδικία. [Βέβαια εμείς εδώ στην Ελλάδα είχαμε διαβάσει και τους Αυτόχειρες το 2014]. Δεν ξέρω τι κάνει έναν συγγραφέα «καλά κρυμμένο μυστικό», τι κάνει ένα βιβλίο «αποκάλυψη», εξήντα δύο χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση. Ξέρω όμως τι είναι καλή λογοτεχνία- όχι να την ορίσω, απλά ξέρω να την αναγνωρίζω όταν τη διαβάζω. Και το Σάμα είναι σίγουρα ένα σπουδαίο λογοτεχνικό επίτευγμα.
Κατερίνα Μαλακατέ
«Σάμα», Αντόνιο ντι Μπενεντέτο, μετ. Άννα Βερροιοπούλου, εκδ. Καστανιώτη, 2018, σελ. 297
Υ.Γ. 42 Στη φωτογραφία ό,τι πιο κοντινό σε μάτε στην Ελλάδα, ice tea ροδάκινο χωρίς ζάχαρη. Αλλά δεν είχα νεροκολοκύθα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου