18/7/13

"Τζαστίν"- "Αλεξανδρινό κουαρτέτο", Lawrence Durrell



Αγόρασα το Αλεξανδρινό κουαρτέτο του Ντάρελ μόνο και μόνο γιατί το βιβλίο βγήκε σε μια εκπληκτική προσφορά- πιθανότατα γιατί το αντίτυπο έχει δυο άσχημα τυπογραφικά. Το είχα διαβάσει εκεί προς το τέλος της εφηβείας μου, μαζί κατά κάποιο τρόπο με την Τριλογία του Τσίρκα, το είχα συνδέσει κάπως μαζί της στο μυαλό μου. Μόνο που τον Τσίρκα τον είχα ξανατιμήσει εκεί γύρω στα 25 μου, τον Ντάρελ όχι,

Στην αρχή δυσκολεύτηκα να μπω στην αργόσυρτη ατμόσφαιρα του βιβλίου, πέρασαν κάποιες σελίδες για να θυμηθώ τη γοητεία του και να αφεθώ σε αυτή με όλες μου τις αισθήσεις. Κάποια στιγμή μάλιστα αναρωτήθηκα αν το πρόβλημα ήταν πως εκείνη την εποχή ήμουν βαθιά ερωτευμένη με τον Καβάφη, ενώ τώρα πια όχι. Μετά το πρώτο σοκ όμως, άρχισα να βυθίζομαι στον ανατολίτικο ρυθμό του βιβλίου, να τον νιώθω ύπουλα κάτω από το δέρμα μου μαζί με τις δόσεις Δυτικής σοφίας.

Πρωταγωνιστές, η Τζαστίν, ένα θηλυκό από αυτά τα αρχέγονα, που λατρεύει τον εύπορο άντρα της Νεσίμ αλλά του απιστεί όλη την ώρα και ο νεαρός αφηγητής που ενώ αγαπά την αυθεντική και αισθαντική Μελίσσα, πέφτει στα δίχτυα του έρωτα της Τζαστίν και το συναίσθημά του κορυφώνεται. Γύρω τους μια πλειάδα χαρακτήρων χαρακτηριστικοί του κοσμοπολίτικου χαρακτήρα της Αλεξάνδρειας του πλαισιώνουν και τους στοιχειώνουν. Ο επιτυχημένος συγγραφέας αυτόχειρας Περσγουόρντεν, ο μύστης της Καμπαλά Μπαλτάζαρ, η εύθραυστη Κλέα, ο Σκόπι, τυχοδιώκτης, που σε κάποια φάση γίνεται ως και αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών.

Το σκηνικό είναι ο Μεσοπόλεμος, ο νέος πόλεμος μυρίζει ήδη στον αέρα, η πολιτική είναι παντού και πουθενά, η παρακμή ζώνει τους ήρωες περίπου όπως η ζέστη που κάνει τα κορμιά να κολλούν και τα οδηγεί σε μια ραχάτικη λαγνεία. Η ίδια η Τζαστίν είναι η προσωποποίηση της ηθικής και του ερωτισμού, της νεύρωσης που οδηγεί σε πράξεις. Τα θέματα πολλά και βαθιά, η αίσθηση της απώλειας πάνω από όλα, του θείου που μπλέκεται με το σαρκικό, της κυνικότητας, της μοναξιάς που τελικά κυκλώνει τους πάντες και του Έρωτα. Ο έρωτας το κεντρικό σημείο αναφοράς, στις πιο ανοιχτές από τις εκφάνσεις του, όπως εκφράζεται για διαφορετικούς ανθρώπους και στοιχειώνει το υπόλοιπο κομμάτι της ζωής τους.

Νομίζω πως ότι κι αν λεχτεί για το βιβλίο θα είναι λίγο. Δεν πρόκειται για κάτι ευκολοδιάβαστο, που ρέει - κάθε σελίδα έχει αναγνωστικό κόστος. Κι αν κι έχω πια στο νου μου τα βιβλία που έπονται, έχω αρχίσει να ανυπομονώ, να ανιχνεύω κάπως εκείνες τις λεπτομέρειες που θα μου ξέφυγαν σίγουρα στην άγουρη πρώτη εφηβική ανάγνωση.

"Τζαστίν"- "Αλεξανδρινό κουαρτέτο", μετ. Μαριάννα Παπουτσοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο, 2009, σελ.1-232

Υ.Γ. Νομίζω πως η μετάφραση της Μαριάννας Παπουτσοπούλου είναι ένας άθλος. Και μου αρέσει πολύ περισσότερο από την παλιά που έρχεται σιγά σιγά στο μυαλό μου.


15 σχόλια:

  1. Και εγώ μόνο την Τζαστίν έχω διαβάσει. Πριν λίγες μέρες μου ήρθε η επιθυμία να συνεχίσω με τα υπόλοιπα τρία μέρη του Κουαρτέτου αλλά όσο ξαφνικά δημιουργήθηκε άλλα τόσο ξαφνικά εξαφανίστηκε! Μου έφερε ο αδερφός μου τρία βιβλία από παλαιοβιβλιοπωλεία που επισκέφθηκε και εγώ, σαν συλλέκτης που απέκτησε το Ποθούμενο έπεσα με τα μούτρα να τα διαβάσω. Τα δυο είναι του Ναμπόκοφ ( "Λολίτα" και "Η άμυνα του Λούζιν") και το άλλο είναι τα πρώιμα διηγήματα του Πύντσον με (εξαιρετικό) τίτλο "Βραδείας καύσεως" συν πολυσέλιδη απολαυστική εισαγωγή του ίδιου του Πύντσον!

    Αυτό που έχω διαπιστώσει τα τελευταία χρόνια είναι ένα αίσθημα ανικανοποίητου. Βιώνω το ανικανοποίητο της ανάγνωσης! Η αρχή κάθε βιβλίου με γεμίζει ανυπομονησία και ικανοποίηση, σημάδι ότι οι επιλογές μου είναι ακόμη επιτυχημένες σχεδόν στο σύνολό τους. Όμως μόλις ξεπεράσω την μέση του βιβλίου, ενώ η έξαψη της ανάγνωσης παραμένει, νιώθω σαν να "σπρώχνω" νοερά την αφήγηση να προχωρήσει, να πάω παρακάτω, φθάνει τόσο που διάβασα... για να επέλθει μια σημαντική επιβράδυνση στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου. Και όλα αυτά, νοερά, ασχέτως με τον ρυθμό ανάγνωσης, που δεν αποκλείεται να παραμένει σταθερός καθ' όλη την διάρκεια της ανάγνωσης.

    Αυτό οδηγεί σε μια άλλη σκέψη που λέει ότι, αν δεν είχα τα χρήματα να εξασφαλίσω την πνευματική μου τροφή και αφηνόμουν με μερικές δεκάδες σπουδαία βιβλία που έμειναν αδιάβαστα στο σπίτι, νομίζω ότι θα ένιωθα αφύσικα περιορισμένος, σαν σε κελί. Θυμάμαι τις πρώτες αναγνώσεις που διάβαζα μόλις δέκα σελίδες ημερησίως, αλλά ήταν γεμάτες έκσταση και πληρότητα. Τώρα διαβάζω δέκα σελίδες από δέκα διαφορετικά βιβλία και πάλι μένω ανικανοποίητος. Αυτό που με ανησυχεί είναι ότι αν διάβαζα 100 σελίδες από ένα μόνο βιβλίο, ο φόβος της μη ικανοποίησης θα παρέμενε βάσιμος και σχεδόν αναπόφευκτος!

    Υ.Γ. Ελπίζω ότι από όλα αυτά που έγραψα, να μην συμπεραίνεται (και ούτε να αληθεύει!) ότι, εκείνο που μένει ανικανοποίητο είναι η επιθυμία μου για την απόκτηση νέων βιβλίων!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Έχεις γίνει junkie των βιβλίων, αυτό συμπεραίνουμε... Λίγη πειθαρχία καλέ....

      Διαγραφή
    2. Ανώνυμος15/10/19, 3:02 π.μ.

      Επειδή μόλις τελείωσα και τα τέσσερα βιβλία..ναι, διαβάζεται η Τζαστιν (και μόνο αυτή) ως αυτόνομο βιβλίο, αλλά διαβάζοντάς τα όλα, αφενός καταλαβαίνεις πως τίποτα δεν ήταν όπως φαινόταν και σου ανατρέπεται κάθε βεβαιότητα (δεν λέω παραπάνω για να μην αποκαλύψω την ιστορία) κι αφετέρου θαυμάζεις την αφηγηματική μαεστρία του συγγραφέα που διαπλέκει αφηγήσεις και οπτικές ως να σε καθοδηγήσει στην άκρη του νήματος. Οπότε, με χρονοκαθυστερηση, σας προτρέπω να κάνετε τη χάρη στον εαυτό σας και να διαβάσετε και τα υπόλοιπα βιβλία της τετραλογιας αν δεν το έχετε κάνει ήδη��

      Διαγραφή

  2. Δε θέλω να πω κακό αλλά υπήρχε λόγος αλήθεια να ξαναμεταφραστεί;

    Τιμή των νέων ελληνικών είναι η εξαιρετική μετάφραση του Αιμίλιου Χουρμούζιου που η γνώση, οι σημειώσεις του και το λεξιλόγιό του με έκαναν να λατρέψω ένα βιβλίο που (ενώ κι εγώ στα 16 το πρωτοδιάβασα, ολόκληρο) ακόμα το χαίρομαι ξανά και ξανά στα ελληνικά.

    Συγχώρεσέ μου το τέτοιου είδους σχόλιο στο ευγενές σου blog Κατερίνα μα
    νοιώθω πως κάποιους πρέπει να τους τιμάμε κι ήθελα να θυμίσω μια σπουδαία δουλειά
    εδώ που αγαπάμε τα βιβλία..

    Καλό απόγευμα με καλό διάβασμα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Δεν έχω την παλιά μετάφραση εύκαιρη, τη διάβασα από την σχολική βιβλιοθήκη. Θυμάμαι πως ήταν αρκετά διαφορετική - το πιο τρανταχτό είναι ας πούμε πως τη Τζαστίν τη λέγαν Ιουστίνη. Δεν αμφισβητώ με κάποιο τρόπο την προσωπικότητα του Χουρμούζιου εννοείται, τη λογοτεχνική ή την πολιτική του δράση, αλλά κρίμα δεν είναι να ακούγεται πεπαλαιωμένο και λόγιο στα ελληνικά ένα κείμενο που στα αγγλικά σήμερα διαβάζεται με τον ίδιο τρόπο όπως όταν γράφτηκε; Άλλαξε ο τρόπος εκφοράς της Ελληνικής γραπτής γλώσσας στα 30 χρόνια που έχει διαφορά η μια μετάφραση από την άλλη, των αγγλικών όχι.

      Διαγραφή
    2. Δεν άλλαξε (εξ άλλου ο Ντάρρελ πρόφερε Τζάστιν ).
      Όπως δεν άλλαξε κι από τότε που μετέφρασε ο Ζάννας τον Προυστ.
      Και τα δυό τα ξαναδιάβασα πρόσφατα.

      Μα τι να πω, γούστα είναι αυτά. Δε θέλω να είμαι άδικη.
      Ελπίζω μόνο στους επόμενους τόμους να μη βρούμε κανένα Μαουντολίβ ή να μην κάνουν την Ελληνίδα πόρνη Μελίσσα.. Όλα τα περιμένω πια.

      Διαγραφή
    3. Το Μελίσσα είναι δικό μου ορθογραφικό, τώρα που ξανακοιτάω το ποστ...

      Η μετάφραση του Ζάννα είναι η αλήθεια δεν με ενόχλησε καθόλου στον Προυστ. Δεν έχεις άδικο. Και δεν έχω και μπροστά μου το κείμενο του Χουρμούζιου για να μπορώ πραγματικά να κρίνω. Μια αίσθηση είναι μόνο αυτό που μεταφέρω, μιας εικοσαετίας πριν. Μπορεί στο εφηβικό μυαλό μου να πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις το πως το βιβλίο έμοιαζε παλιομοδίτικο.

      Διαγραφή
    4. Μα αυτή δεν είναι η γοητεία του ξαναδιαβάσματος; Αλλάζουμε και τα βλέπουμε αλλιώς.
      Πάντως- σε όποια μετάφραση εύχομαι να χαρείς όλο το Κουαρτέτο.

      Διαγραφή
  3. Ανώνυμος20/7/13, 10:36 π.μ.

    «Ένα από τα στοιχήματα, ίσως το μεγαλύτερο, της μετάφρασης είναι να μετατρέψει το αρχικό κείμενο σε διαχρονική γλωσσική πρόταση.

    ...Συμβαίνει, μάλιστα, κάποιοι από τους μεταφραστές να έχουν υπάρξει και συγγραφείς, αλλά το παράδοξο είναι ότι οι δύο ιδιότητές τους οδεύουν παράλληλα. Ενώ στη δική τους γραφή είναι γλωσσικά πιο μοντέρνοι, στη μετάφραση, χωρίς να το απαιτεί το κείμενο, υιοθετούν μια γλώσσα παραδοσιακή.»
    TAΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ

    Η άποψη του Τάσου Γουδέλη για τη μετάφραση με βρίσκει σύμφωνη.

    Επειδή διάβασα πρόσφατα το βιβλίο, μπορώ να πω ότι η μετάφραση της Μαριάννας Παπουτσοπούλου ήταν σε ωραία ελληνικά, προσεγμένη, αν και είχε κάποια (λίγα) ορθογραφικά, που προφανώς διέφυγαν της επιμέλειας(;).

    Υπάρχει βέβαια μια ένσταση για το αν οι νέες μεταφράσεις είναι καλό να αλλάζουν το όνομα του ήρωα, που έχει επικρατήσει. Με αφορμή την Ιουστίνη που έγινε Τζαστίν, σκέφτομαι ότι και ο Γιάννης Αγιάννης θα έπρεπε να λέγεται Ζαν Βαλζάν, o Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος Ρίτσαρντ και πάει λέγοντας...

    κ.κ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αυτή είναι μια μεγάλη κουβέντα με τα ονόματα. Φυσικά αν σήμερα κάποιος τολμούσε να μεταφράσει για πρώτη φορά "Γιάννης Αγιάννης", μάλλον θα γελούσαν και οι πέτρες. Από την άλλη, αυτό επικράτησε, ξέρουμε γιατί μιλάμε, η πλατεία είναι Κάνιγγος, η οδός Κονδριγκτόνως, και ούτω καθ' εξής.

      Η έκδοση του Μεταίχμιου μου φαίνεται πρόχειρη, ενώ η μετάφραση όχι. Έχει ορθογραφικά, τυπογραφικά, σαν να βαρέθηκαν να το ξανακοιτάξουν ή σαν να μην υπήρξε καν επιμέλεια.

      Όσο για τη μετάφραση είναι ακόμα μεγαλύτερη κουβέντα. Πρέπει ή δεν πρέπει ο μεταφραστής να έχει προσωπικό ύφος. Αν δεν έχει ύφος το κείμενο, τότε το βιβλίο γίνεται μια άνοστη σούπα. Από την άλλη, αν ο μεταφραστής δεν κατορθώσει να αφουγκραστεί τον συγγραφέα και δώσει ένα τελείως δικό του ύφος, τότε διαβάζουμε ένα τελείως διαφορετικό έργο από το πρωτότυπο. Πάντα προβληματικό θα είναι.

      Διαγραφή
  4. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Μόλις τελείωσα την Τζαστιν και έχω φτάσει στη μέση του Μπαλταζαρ. Αποφάσισα λοιπόν να κάνω μια μικρή έρευνα για το βιβλίο διότι όπως είπες και εσύ δεν είναι ευκολαναγωστο ειδικά για μια έφηβη αναγνώστρια όπως εγώ.
    Ο λόγος που προμηθεύτηκα αυτό το βιβλίο ήταν ο έρωτας μου με τον Καβάφη.
    Μπορώ να πω πως δεν με απογοήτευσε και ενθουσιάστηκα ιδιαίτερα με τις αναφορές σε ποιήματα ή σε στοιχεία του χαρακτήρα του Καβάφη αλλά πιστεύω ότι λόγω του νεαρού της ηλικίας μου δεν είμαι σε θέση να συλλάβω πλήρως την λογοτεχνική αξία ατού συγκεκριμένου βιβλίου.
    Σίγουρα θα το διαβάσω πάλι αργότερα όταν πια θα έχω ωριμάσει και θα έχω αποκτήσει την ικανότητα να συντάξω και εγώ η ίδια μια κριτική.
    Πάντως βρήκα την δική σου κριτική ιδιαίτερα χρήσιμη. Ευχαριστώ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Έχω αγοράσει και τα 4 βιβλία ήδη από το 1987. Η μετάφραση Αιμ. Χουρμούζιου είναι εκπληκτική. Η τετραλογία του Λ.Ντ. περιλαμβάνεται στην 70η θεση απο τα 100 καλύτερα μυθιστορήματα στα Αγγλικη γλωσσα της Modern Library ...Ο θ. Γρηγοριαδης σε αφιέρωμα για τα 100 χρόνια απο την γέννηση του μας αποκαλύπτει -εκτός των αλλλων- τον φθόνο του Τσίρκα αλλά και τις κακίες του Σεφέρη (τον αποκάλεσε «ανθυποkipling» και «κυνικό φιλέλληνα».) ....

    "....Ο Τσίρκας ήταν πάνω απ’ όλα πολιτικό ον και αυτό διαπερνούσε τις «πολιτείες» του. Όμως τους ένωναν κοινοί τόποι δράσης, δυνατοί χαρακτήρες, με τους οποίους ταυτίστηκαν (ο Ντάρελ με τον νεαρό συγγραφέα Ντάρλι, ο Τσίρκας με τον αγωνιστή Σιμωνίδη), άνθρωποι που συγκρούονται με τη μοίρα και την Ιστορία και το πάθος τους. Ο Ντάρελ στέκεται έντονα ερωτικός, ο Τσίρκας σταθερά πολιτικός. Του πρώτου του καταλογίζουν μια αποικιοκρατική ιδεολογία και οριενταλιστικό εξωτισμό, του δεύτερου στρατευμένη ιδεολογική ματιά. Χαμένος πάντως δεν μένει ο αναγνώστης των δύο σημαντικών έργων, ούτε οι λογοτεχνίες των δύο χωρών που αλληλοτροφοδοτήθηκαν ευεργετικά.

    Τελικά δεν πήρε το Νόμπελ Λογοτεχνίας ο Ντάρελ, το 1961, που ήταν υποψήφιος. Δόθηκε στον Ιβο Αντρίτς, αφού η επιτροπή τον προσπέρασε ως «μονομανιακό των ερωτικών αποκλίσεων», αυτόν που υπήρξε ο προφήτης της σεξουαλικής επανάστασης του 60...."
    http://teogrigoriadis.blogspot.gr/2012/04/blog-post.html

    ΥΓ "[...]
    He found that the committee had issued some rather withering verdicts on some of the twentieth century's most celebrated writers, saying Lord of the Rings author J.R.R. Tolkien had failed to produce "first rate" prose and British writer Lawrence Durrell's work left a "questionable aftertaste".

    It also accused Italian novelist Alberto Moravia's work of being "monotonous".

    Other authors rejected that year included American poet Robert Frost, Swiss author Friedrich Dürrenmatt and Russian novelist Mikhail Sholokhov, who won the prize four years later."

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Strip-Tease

    Soft toys that make to seem girls
    In cool whitewash with two coral
    Valves of lip printing each others' grease ...
    A clockwork Cupid's bow. Increase!
    Their cherry-ripe hullo brims the open purse
    Of eyes washed white by the marmoreal light;
    So swaying as if on pyres they go
    About the buried business of the night,
    Cold witches of the elementary tease
    Balanced on the horn of a supposed desire...
    Trees shed their leaves like some of these.

    Lawrence Durrell

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Strip-Tease

    Τα λούτρινα παιχνίδια τις κάνουν να φαίνονται κορίτσια
    Σε δροσερό ασπροπλυμένο με δύο κοράλλια
    Βαλβίδες χειλιών αλληλο-εκτυπώνουν το λίπος τους ...
    Η κουρδιστή διπλή καμπύλη του άνω χείλους . Αυξάνει!
    Το ώριμο κεράσι τους χαιρετισμός στο ξέχειλο ανοιχτό πορτοφόλι
    Ματιών ξεπλυμένων από μαρμαρωμένο φως .
    Έτσι κινούνται σαν να πηγαίνουν πάνω σε πυρές
    Σχετικά με την θαμμένη επιχείρηση της νύχτας,
    Κρύες μάγισσες του στοιχειώδους πειρασμού
    Ισορροπούν στην αιχμή μιας υποτιθέμενης επιθυμίας ...
    Τα δέντρα ρίχνουν τα φύλλα τους όπως μερικές απ’ αυτές.

    Lawrence Durrell

    ΥΓ Προσωρινή απόδοση στα Ελληνικά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή