Ξαναδιαβάζοντας τον Ξένο. Δεν θυμάμαι για ποια φορά. Δεν ξέρω καν αν η έκδοση του Εξάντα που έχω- «Ο Ξένος», «Η πανούκλα», «Η πτώση»- θα αντέξει μια ακόμα ανάγνωση ή θα διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη.
Πρώτη παρατήρηση, ο Ξένος διαβάζεται κάθε φορά μονορούφι σχεδόν. Είναι πέρα από φιλοσοφική πραγματεία και λογοτεχνία. Για την ακρίβεια είναι λογοτεχνία του υψηλότερου είδους. Κι ο Μερσώ, όσο σύμβολο κι αν είναι, όσο κι αν νομίζεις πώς τον ξέρεις, τόσο σε κάθε ανάγνωση μοιάζει πιο κοντινός και πιο απόμακρος μαζί. Πιο ξένος.
Σήμερα πέθανε η μαμά. Μπορεί και χθες, δεν ξέρω.
Έτσι ξεκινά ο Ξένος να μας αφηγείται την ιστορία του. Στην κηδεία της μητέρας του στο γηροκομείο, ο Μερσώ δεν κλαίει. Έχει μια σχέση με μια όμορφη κοπέλα, δεν θα τον πείραζε να την παντρευτεί, αλλά δεν την αγαπάει. Της το λέει καταπρόσωπο. Κι έπειτα, σε μια εκδρομή με κάτι γνωστούς, ο Μερσώ εντελώς τυχαία και ακατάληπτα, θα σκοτώσει έναν Άραβα. Στη φυλακή δεν θα μετανιώσει, ούτε θα το γυρίσει στη θρησκεία.
«Στην κοινωνία μας, κάθε άνθρωπος που δεν έκλαψε στην κηδεία της μητέρας του, διατρέχει το ρίσκο να καταδικαστεί σε θάνατο», έγραψε ο ίδιος ο Καμύ για τον Ξένο. Και μέσα σε αυτή τη φράση, συνοψίζεται όλη η ουσία του κειμένου. Ο Μερσώ είναι ένας άνθρωπος που διαφέρει, δεν μπορεί και δεν θέλει να μοιάζει με αυτό που θα ήταν κοινωνικώς αποδεκτό. Τυχαία διαπράττει ένα φόνο. Αλλά θα τιμωρηθεί για αυτόν με την εσχάτη των ποινών, γιατί ο δικαστής θα ακούσει πόσο ψυχρός και ανάλγητος φάνηκε στην κηδεία της μάνας του.
Η κοινωνία είναι απέναντί μας, καταδικάζει ότι δεν μπορεί να κατανοήσει και να ενσωματώσει. Ο άνθρωπος είναι απέναντί της. Σημασία έχει η ύπαρξή του, η ελευθερία του, είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος. Σημασία δεν έχει να ψάξει την ουσία ή τον ορθολογισμό, γιατί αυτά δεν υπάρχουν. Ο Μερσώ ζει και πεθαίνει παράλογα, για δυο τυχαίες στιγμές. Είναι ακραία ειλικρινής με τους ανθρώπους κι αυτό δεν μπορεί να το ανεχτεί κανείς. Είναι ανίκανος για κοινωνικές αβρότητες. Ως το τέλος, κρατά μια εντελώς ακατανόητη στάση για το θάνατο. Και πετά τον ιερέα έξω.
Οι τελευταίες ψυχολογικές μελέτες, λένε πως ο Μερσώ είχε Άσπεργκερς. Αν και το Άσπεργκερς δεν εμφανίστηκε στη βιβλιογραφία παρά δύο χρόνια μετά την έκδοση του Ξένου, ο Καμύ φαίνεται όντως να έχει πιάσει όλα τα βασικά χαρακτηριστικά του. Για μένα αυτό σε τίποτα δεν μειώνει τη σημαντικότητά του λογοτεχνικού και φιλοσοφικού έργου. Ακόμα κι αν ο Μερσώ είναι υψηλά λειτουργικός αυτιστικός, είναι άνθρωπος. Και αυτόν τον άνθρωπο που διαφέρει, η κοινωνία τον απορρίπτει. Γιατί διαφέρει. Τον καταδικάζει σε θάνατο.
Πάνω από όλες τις προεκτάσεις του Ξένου, φιλοσοφικές, ψυχολογικές, πολιτικές, εγκληματολογικές – υπάρχει και μια ενδιαφέρουσα θεωρία για το πώς ο φόνος του Άραβα συνδέεται με τον θάνατο της μάνας και τη θλίψη- το βασικό χαρακτηριστικό του Μερσώ είναι πως είναι ένας από τους σημαντικότερους λογοτεχνικούς ήρωες. Δεν ταυτίζεσαι. Δεν τον ξεχνάς. Τον Ξένο όσες φορές και να τον διαβάσεις, τόσες φορές θα τον απολαύσεις. Το ότι είναι ένα κείμενο που επιδέχεται πολλές μελέτες, από πολλές πλευρές, αφορά τους ακαδημαϊκούς. Εμένα ως αναγνώστη με αφορά το εξής: δεν ξέρω πόσες φορές έχω ήδη διαβάσει τον Ξένο, αλλά ένα είναι σίγουρο, θα τον διαβάσω πολλές ακόμα μέχρι να πεθάνω.
«Ο Ξένος, Η Πανούκλα, Η πτώση», Αλμπέρ Καμύ, μετ. Βασίλης Τομανάς, εκδ. Εξάντας, 1989.
Υ.Γ. 42 Ξαναδιάβασα τον Ξένο στα πλαίσια της Λέσχης Ανάγνωσης του Booktalks, μαζί με την Ναυτία του Σαρτρ. Ήταν από τις πιο ενδιαφέρουσες Λέσχες που έχουμε κάνει.
Υ.Γ. 42-42 Η μόνη νόμιμη έκδοση του Ξένου που κυκλοφορεί είναι αυτή:
γκρρρ Παίζει να είμαι μοναδική που το(ν) μίσησα; Όλοι το αναφέρετε πάντα στα καλύτερά σας βιβλία. Δεν έχω κάτι με τον Καμύ, είχα ενθουσιαστεί με τον Σίσυφο και ήμουν μόλις 23 τότε που τον διάβασα! Αλλά τον ήρωα Μερσώ (μαζί και το βιβλίο) τα αντιπάθησα. Με το ζόρι το ολοκλήρωσα. Πολύ σύντομα για μένα. Από τότε έχω πάθει ψύχωση.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν γίνεται... κάτι θα έχω με τους αντι-ήρωες φαίνεται!
Μάλλον. Από την άλλη, πυροδότησε έντονη αντίδραση, που μπορεί να μην είναι ακριβώς κακό για το βιβλίο.
Διαγραφή