Η σχετική φύση του πόνου

«Μην χρησιμοποιείτε τα παυσίπονα σαν να είναι καραμέλες», είπε αυστηρά. Ήταν ένα όμορφο μελαχρινό αγόρι με μούσι, γύρω στα τριάντα. Η ασθενής του καθηγητή, μια μάλλον μικροκαμωμένη σαραντάρα- τα μαλλιά της άλουστα, άγρια και μαύρα από την ταλαιπωρία της εγχείρησης- τον κοίταξε με μάτι θολό, μες στη μορφίνη. Δεν αντέδρασε. 

Η υφή του πόνου αλλάζει ανάλογα τον πονεμένο. Η εστίαση αλλάζει· ανάλογα αν πονάς ή συμβουλεύεις. Ο πόνος του πόνου του άλλου εξαρτάται από το τι νιώθεις για τον άλλο. Στη δική μας δουλειά, οι αποτελεσματικοί είναι αυτοί που δεν νιώθουν. Που ξέρουν πώς να αφήνουν τον πόνο των άλλων πίσω. 

«Δεν μπορείτε να παίρνετε τρία μεσουλίντ την ημέρα. Θα διαλύσετε τα νεφρά και το συκώτι σας», είπε η φαρμακοποιός. Τα μαλλιά της ήταν μαύρα και στιλπνά. Θα πλησίαζε τα σαράντα. Η κυρία Μαρίτσα διαμαρτυρήθηκε:

«Δεν ξυπνάς εσύ κάθε μέρα με πόνο στα κόκκαλα, παιδί μου. Πες μου, τι άλλο να πάρω». 

«Θα σας δώσω εγώ μια αλοιφή»

«Δεν κάνει τίποτα η αλοιφή. Τη βάζει κι η αδελφή μου». 

Το αποτέλεσμα είναι σχετικό. Ανάλογα τι σε ενδιέφερε από την αρχή. Ίσως να σε ένοιαζε μια νέα τεχνική. Ή πάλι, να είχες κατά νου να μειώσεις τους χρόνους σου. Μπορεί να σκεφτόσουν τη βιοψία, και πώς θα τη χρησιμοποιήσεις για να κάνεις μια ερευνητική εργασία. Πιθανώς να σκεφτόσουν πόσα θα είναι μες στο φακελάκι, 1000, 2000, μπορεί και 2500 αν ήσουν τυχερός. Μπορεί να είχες κατά νου, μόνο να μην αιμορραγήσεις. Ή απλά να ξυπνήσεις από τη νάρκωση. Ή να μην πεθάνεις. Ή να μην πονάς. 

«Πονάω γιατρέ, ακόμα. Πότε θα τελειώσει αυτός ο πόνος»

«Αναγκαστήκαμε να ράψουμε τα νεύρα των πλευρών. Σου κάνει νευροπαθητικό πόνο ο διαβήτης. Τι φταίω εγώ που έχεις διαβήτη; Τι φταίω εγώ που είχες έναν όγκο στο συκώτι; Τι φταίω εγώ που έπρεπε να σου κόψω το συκώτι; Τι φταίω εγώ που εσύ πονάς; Τι φταίω. Δεν φταίω. Εγώ μόνο τι πρέπει να κάνεις θα σου πω». 

«Πονάω γιατρέ, πότε θα τελειώσει αυτός ο πόνος»

«Περίμενε λίγο ακόμα. Μην παίρνεις τα παυσίπονα σα να είναι καραμέλες» 

Μεγάλες νίκες μετά από μια ηπατεκτομή θεωρούνται τα εξής: να σου βάλουν την αντλία της μορφίνης, να σου βγάλουν τον ρινοκαθετήρα, να σταματήσει η παρεντερική θρέψη, να φας την πρώτη σου νερόσουπα, να σου βγάλουν τα μαχαίρια της κεντρικής φλέβας στο λαιμό, να σε αφήσουν χωρίς μορφίνη, να σου βγάλουν την παροχέτευση τους αίματος από την πληγή, να σου βγάλουν τον καθετήρα, να σε πάνε τουαλέτα, να σου κόψουν τα οπιούχα, να περπατήσεις κατά μήκος του διαδρόμου του νοσοκομείου, να σε κάνουν το πρώτο σου μπάνιο, να σε βγάλουν από το νοσοκομείο, να σηκώνεσαι μόνη σου, να πηγαίνεις τουαλέτα μόνη σου, να τρως, να φτιάξεις τον πρώτο σου καφέ, να κάνεις το πρώτο σου μπάνιο. Να μην σοκάρονται πια τα παιδιά σου όσο σε βλέπουν ένα κουβάρι πόνο.

«Είναι η ηλικία, κύρια Μαρίτσα μου. Τι άλλο να κάνουμε; Υπομονή. Μην παίρνεις τόσα μεσουλίντ. Να φυλάξουμε τα νεφρά. Έχεις και διαβήτη. Και πίεση. Να πεις στα παιδιά σου να σε βοηθήσουν. Τι κάνουν κι αυτά, μητέρα τους είσαι! Θα στην πάρω την πίεση. Ναι, περίμενε εκεί στην καρεκλίτσα. Μόλις τελειώσω με την κυρία. Ναι, θα στην πάρω την πίεση. Να περάσει κι η ώρα σου. Περίμενε στην καρεκλίτσα».

Ο ουδός του πόνου είναι διαφορετικός για κάθε ασθενή. Για άλλους αρκεί ένα χτύπημα στο μικρό δάχτυλο του ποδιού, άλλοι αντέχουν να χάσουν το παιδί τους. Ο πόνος δεν είναι μετρήσιμος. Ούτε εξαγοράσιμος. Θέλω να πω. 

«Δυο μήνες τώρα ούτε τα παιδιά μου δεν πήρα αγκαλιά. Σας το ορκίζομαι, γιατρέ. Πότε θα τελειώσει αυτός ο πόνος; Πότε θα είμαι ξανά όπως πριν. Θέλω να είμαι όπως πριν, να οδηγώ και να δουλεύω και να κάνω έρωτα». Η γυναίκα είναι απελπισμένη. Κι η κοιλιά της μοιάζει ένας σωρός από σύρματα. Φράχτης, για να κλείνει τους άλλους απέξω. Και τα μαλλιά της, από τότε με την μορφίνη, έχουν μια θαμπή αγριάδα. Χάσαν τη στιλπνότητά τους.

«Γκόμενο στα σαράντα έψαχνες μωρέ και με πρήζεις με την τομή; Ανοιχτή εγχείρηση κάναμε, φαρμακοποιός είσαι, δεν το καταλαβαίνεις; Δεν σε νοιάζει που δεν χρειάστηκε ούτε μια μπουκάλα αίμα; Να, τον άντρα σου δεν τον πειράζει η ουλή, τον ρώτησα».

Ο καθηγητής είναι χωρατατζής. 

Είναι σχετική η δύναμη του πόνου. Μπορείς να τον υποστείς χωρίς ούτε μια πικρή λέξη. Μπορείς να τον δεις από μακριά, σαν λάμψη στο κορμί ενός άλλου. Μπορείς να πατήσεις το κουμπί στην αντλία της μορφίνης. Είναι σχετική η φύση του πόνου. Η αποφόρτιση των νευρικών απολήξεων και το σήμα στον εγκέφαλο. Αναλόγως τον εγκέφαλο που δέχεται την αποφόρτιση· και το σήμα.

«Παιδιά, γύρισα. Ναι, με έπρηξε και σήμερα η κυρία Μαρίτσα, τρία τέταρτα ήταν στο φαρμακείο. Γριές, τι περιμένεις;»

                                                            

                                                                                     Κατερίνα Μαλακατέ

*Η Κατερίνα Μαλακατέ είναι φαρμακοποιός. Το τελευταίο της μυθιστόρημα είναι «Το Σχέδιο» από τις Εκδόσεις Μελάνι. 

Υ.Γ. 42 Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο πρόσφατο τεύχος του περιοδικού  δε+κατα στα πλαίσια του αφιερώματος "Λογοτεχνικές περιθάλψεις". Εκεί το έχει επιμεληθεί ο ποιητής Κωνσταντίνος Μπούρας, υπεύθυνος του τεύχους, εδώ το διαβάζετε στην ακατέργαστη μορφή του.