Δεν έχω ιδιαίτερη συμπάθεια στον Περέκ, στο Ζωή Οδηγίες Χρήσεως ας πούμε, καταλαβαίνω το παιχνίδι, καταλαβαίνω και τη λογοτεχνική του αξία, αλλά δεν μπορώ να πω πως αυτό είναι ένα είδος που απολαμβάνω να διαβάζω. Τουλάχιστον όχι για τόσο πολλές σελίδες. Έτσι, πήρα μάλλον διστακτικά το Ένας άνθρωπος που κοιμάται. Είναι το τρίτο του βιβλίο, το τελευταίο πριν μπει στο Oulipo. Πρόκειται για ένα κείμενο βαθιά αυτοαναφορικό, μιλά για την κρίση κλινικής κατάθλιψης όσο ήταν φοιτητής. Αυτό όμως που το ξεχωρίζει από όλα τα άλλα που θα μπορούσε να διαβάσει κανείς για το θέμα, είναι πως εδώ μιλάμε με σιγουριά για λογοτεχνία. Ο Περέκ το βίωμα το μετουσίωσε σε τέχνη, χωρίς να χάνεται η ουσία του, έδωσε δεύτερο και τρίτο επίπεδο στην ανάγνωση· δεν είναι καταγραφή, αλλά κατάδυση.
Όλα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το μετέπειτα έργο του, οι εμμονές, του είναι εδώ, τα παζλ, οι λαβύρινθοι, η αποξένωση, η μοναξιά, η ματαιότητα, το παιχνίδι της ζωής με λίγα λόγια. Από την αρχή καταλαβαίνεις τι συμβαίνει στον ήρωα, όσο αποτραβιέται από όλους τους φίλους, παρατάει τις σπουδές του διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας αστυνομικά μυθιστορήματα, αποσύρεται τελικά στο δωμάτιό του και μένει στο κρεβάτι του για μέρες, μην αλλάζοντας καν ρούχα. Όμως αυτό κάνει το βιβλίο ακόμα πιο ενδιαφέρον, εκεί που νομίζεις πως δεν υπάρχει τόποτα άλλο να ειπωθεί, ο Περέκ επιχειρεί βουτιά μέσα του. Και βγαίνει ολοζώντανο ό,τι μας κάνει ανθρώπους.
Γυρίζεις στην κάμαρά σου και σωριάζεσαι στον στενό σου καναπέ. Κοιμάσαι με τα μάτια ορθάνοιχτα, σαν ηλίθιος. Καταμετράς και οργανώνεις τις ρωγμές στο ταβάνι. Ο συνδυασμός σκιών και κηλίδων, και οι παραλλαγές στην απόθεση και στον προσανατολισμό του βλέμματός σου δημιουργούν αβίαστα, σιγά σιγά, δεκάδες θνησιγενή σχήματα, που μπορείς να τα δεις μόνο για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου και να τους δώσεις ένα όνομα: παρτέρι, πύον, πόλη, πλίνθος, πρόσωπο, προτού όλα διαλυθούν για να ξαναρχίσουν: η εμφάνιση μιας χειρονομίας, μιας κίνησης, μιας σιλουέτας, κενό νοήματος σκιαγράφημα που εσύ του επιτρέπεις να μεγαλώσει, τυχαίο που συγκεκριμενοποιείται: ένα μάτι που σε κοιτάζει επίμονα, ένας άνθρωπος που κοιμάται, μια δίνη, απαλό λίκνισμα ιστιοφόρων, δενδροκορφή, κλαδί που τσάκισε κι επέζησε και ξαναβρέθηκε κι απ' το οποίο ξεπροβάλλει με αύξουσα ακρίβεια η απαρχή άλλου ενός προσώπου, σχεδόν ίσιου με το προηγούμενο, ίσως λίγο πιο σκοτεινού ή προσηλωμένου, ενός προσώπου σε εκκρεμότητα όπου ψάχνεις επί ματαίω τα μάτια, το λαιμό, ένα μέτωπο, για να συγκρατήσεις, να ξαναβρείς, για να τα χάσεις αμέσως μετά, το αποτύπωμα ενός διφορούμενου χαμόγελου, τη σκιά ενός ρουθουνιού που ίσως προεκτείνει το ίχνος -- ατιμωτικό ή ένδοξο ποιος ξέρει...-- μιας ουλής
Αυτό που απασχολεί τον Περέκ σχεδόν σε όλο του το έργο, το κενό, γίνεται εδώ το βασικό του θέμα. Το κενό ορίζει όλη τη ζωή του ήρωα του, δεν υπάρχει κάτι να το αναπληρώσει, αφήνεται, σαν να μην έχει καθόλου παρελθόν ή αναμνήσεις, στο τώρα, που γεμίζει με το τίποτα. Μοιάζει ο ήρωας του, που αφηγείται σε δεύτερο πρόσωπο (ίσως ο πιο δύσκολος τρόπος αφήγησης για όλα τα λογοτεχνικά κείμενα), αποκομμένος από όλους κι από όλα, σαν να φύτρωσε, σα να βρέθηκε τυχαία στο συγκεκριμένο σημείο του τόπου και του χρόνου. Κι αυτό τον κάνει βαθιά ανθρώπινο. Πρόκειται για ένα μικρό βιβλίο, που διαβάζεις σε ένα απόγευμα. Η βαθιά μελαγχολία που το συνοδεύει πάντως, μπορεί να κολλήσει πάνω σου για καιρό, να θέλεις πού και πού να διαβάζεις δυο τρεις σελίδες ξανά. Δεν θα ξαναδιάβαζα το Ζωή Οδηγίες Χρήσεως, αλλά αυτό υποψιάζομαι πως θα το 'χω στο προσκεφάλι μου για καιρό.
Υ.Γ.42 Όπως φαίνεται και από το απόσπασμα η μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη είναι εκπληκτική
Δεν έχω διαβάσει Περέκ, αλλά θα το κάνω τώρα. Ακόμη και άν είναι στο 50% των όσων γράφει η κ. Μαλακατέ, αξίζει τον κόπο. Δεν αποκλείεται βέβαια, η παρουσίαση να έιναι καλύτερη του παρουσιαζόμενου. Ευχαριστώ πολύ.
ΑπάντησηΔιαγραφή