«Το Πέρασμα», Κωνσταντίνος Τζαμιώτης

Μια καυτή πατάτα διαχειρίζεται στο νέο του βιβλίο «Το πέρασμα» ο Κωνσταντίνος Tζαμιώτης. Πόσο καυτή, ανάλογα με το ποιον σου. Αν σε αφορά πραγματικά, έχει να κάνει με το ποιος είσαι. Ο Τζαμιώτης προφανώς δεν χρειάζεται συστάσεις ως προς αυτό, ξέρει ποιος είναι και ξέρει πως το προσφυγικό τον αφορά. 

Η πλοκή ξεκινά όταν ένα μεγάλο καράβι με πρόσφυγες ξοκείλει σε ένα μικρό νησάκι του Αιγαίου. Οι μετανάστες είναι περισσότεροι από το σύνολο των κατοίκων, οι αρχές κάνουν ό,τι μπορούν για να τους βοηθήσουν, το ίδιο και κάποιοι στο νησί. Αλλά υπάρχουν ανησυχίες, όλο αυτό έχει φτάσει τους κατοίκους στα όρια τους, για πόσον καιρό θα περιθάλπουν πρόσφυγες, πρέπει να ζήσουν και την ζωή τους. Έχει τελειώσει σε μερικούς ακόμα κι η καλή διάθεση. Ειδικά όσο ο καιρός παραμένει κακός και οι πρόσφυγες δεν μεταφέρονται στο γειτονικό Μεγανήσι.

Κρατώντας ίσες αποστάσεις ο Κωνσταντίνος Τζαμιώτης στήνει μια τοιχογραφία περίπου 35 χαρακτήρων. Από τους νησιώτες βλέπουμε σχεδόν όλους τους τύπους, από τα λαμόγια ως τους καλύτερους ανθρώπους, το ίδιο φυσικά και από τους πρόσφυγες. Οι συναναστροφές και οι απόψεις τους είναι έντονες, για τον καθένα ο αντίκτυπος είναι διαφορετικός. Έχει να κάνει με την φιλοσοφία ζωής αλλά και την πρακτικότητα, με αυτό που συμβαίνει, ως μεγάλο γεγονός και αδιαμφισβήτητο, και αυτό που συμβαίνει τώρα στον καθένα, απλά και καθημερινά.

Αν αναρωτιέστε, λύση για το προσφυγικό δεν δίνεται, και δεν θα έπρεπε να δίνεται, άσε που δεν υπάρχει λύση στην μετακίνηση των πληθυσμών. Δεν ξεχωρίζει ένας κεντρικός ήρωας, είναι περισσότερο σαν να βλέπουμε ένα ζουμάρισμα σε μια εικόνα παρά να παρακολουθούμε μια ιστορία. Ένα στιγμιότυπο της Ιστορίας αποτυπώνεται. Αυτό είναι το βιβλίο- ακριβής καταγραφή με προβληματισμούς, χωρίς παρωπίδες, με μυρωδιές και αίμα, και σπέρμα και φαγητό. Λείπουν κάπως τα πραγματικά πάθη, γιατί κανέναν χαρακτήρα δεν γνωρίζουμε σε βάθος. 

Το ενδιαφέρον κρατιέται αδιάλειπτο ως το τέλος, έχω δε την αίσθηση πως όσο πλησιάζουμε σε αυτό, τόσο περισσότερο καταλαβαίνει κανείς τι ήθελε να πει λογοτεχνικά ο συγγραφέας. Θα έλεγα πως μου έλειψε ο βασικός ήρωας, όμως χαίρομαι που τουλάχιστον κάποιος έγραψε με θέμα το προσφυγικό χωρίς ευχολόγια και φόβους. Ή μάλλον με φόβους. Εύλογους. «Το Πέρασμα» ίσως είναι ένα πέρασμα για την λογοτεχνία μας· για να αρχίσουμε να μιλάμε και να γράφουμε, επιτέλους, με όρους πιο απτούς για αυτό που συμβαίνει γύρω. Κι αυτό που θα κρατήσω είναι το μότο του βιβλίου, πρώτο και τελευταίο, που θα έπρεπε πάντα να παραμένει στο πίσω μέρος του μυαλού μας:

Χθες ήμασταν εμείς, σήμερα κλήρωσε σε σας, ποιος ξέρει αύριο ποιον θα διαλέξει;

                                                                           Κατερίνα Μαλακατέ

«Το Πέρασμα», Κωνσταντίνος Τζαμιώτης, εκδ. Μεταίχμιο, 2016, σελ. 257


















Ακούστε τον Κωνσταντίνο Τζαμιώτη να μας μιλά στην εκπομπή Διαβάζοντας της Κυριακής στον Amagi. Από τις συνεντεύξεις που αξίζουν τον κόπο. 

«Ένας ερωτευμένος άντρας», Karl Ove Knausgård

Θέλω να πάρω τον Καρλ Ούβε στην αγκαλιά μου και να τον παρηγορήσω. Θέλω να του πω να μην λυπάται και πώς όλοι πάνω κάτω ζούμε μια παρόμοια ζωή. Είμαι ο Καρλ Ούβε, θέλω να ξεφύγω από την ζωή που διάλεξα, που επιβάλλει τόσα και με βάζει να κάνω άλλα τόσα, από την συνεχή αμφισβήτηση, είμαι, δεν είμαι, την προσωπική, την καλλιτεχνική. Θα θελα να είχα γράψει το «Ο αγώνας μου» κι ακόμα περισσότερο τον «Ερωτευμένο άντρα»

Και μετά το παραλήρημα, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. «Ένας ερωτευμένος άντρας» είναι ο τίτλος του δεύτερου βιβλίου της εξαλογίας του Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ με πρωταγωνιστή τον εαυτό του και πλοκή τη ζωή του, δευτερεύοντες χαρακτήρες τους γύρω του, τη μάνα, τον πατέρα, τη γυναίκα, τους φίλους, τα παιδιά του. Είναι ένας τόμος σχετικά διαφορετικός από τον πρώτο αλλά στην πράξη ίδιος. Μέσα από την μεγάλη πλατειά αφήγηση της καθημερινότητας, του μη σημαντικού και του αμελητέου, αυτού που καθόλου δεν σε νοιάζει – το πόσες πάνες αλλάζει ο Καρλ Ούβε σε τούτο το βιβλίο είναι απίστευτο- προκύπτει το σημαντικό, αυτό που έχει να κάνει με την ζωή σου. Με μια γραφή σχεδόν συνειρμική, αφήνει ο συγγραφέας τον εαυτό του ελεύθερο πια από πλοκή και γεγονότα, να διηγηθεί αυτό που του συμβαίνει χωρίς φτιασίδια, να απογυμνωθεί από τα περιττά και να μείνει η λογοτεχνία γυμνή και σε κάποιες φορές κακότεχνη, γιατί έτσι είναι, να σε κοιτάει κατάματα. 

Σε αυτόν τον τόμο βρίσκουμε έναν Καρλ Ούβε στο τέλος των τριάντα του, σε δημιουργικό αδιέξοδο, που αποφασίζει να αφήσει την εύκολη ζωή του στην Νορβηγία με την γυναίκα του, να χωρίσει και να μεταναστεύσει στην Σουηδία ψάχνοντας τον εαυτό του. Εκεί θα δεθεί με έναν άλλο Νορβηγό συγγραφέα, τον Γκάιρ και θα βρει τον έρωτα της ζωής του, την Λίντα. Με την Λίντα θα κάνουν την επόμενη πενταετία τρία παιδιά. Κι έτσι θα μας πει με ενάργεια αυτό που συμβαίνει στον μέσο άνθρωπο. Χωρίς κανείς να του το έχει επιβάλλει βρίσκεται σε μια αφόρητη καθημερινότητα που δεν μπορεί να διαχειριστεί. Ούτε τα παιδιά, ούτε την αλλαγή των προτεραιοτήτων και του εαυτού του, ούτε την αλλαγή στην σχέση. Σε μια σχέση που ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς. 

Λέει σκληρές αλήθειες ο Καρλ Ούβε αλλά δεν είναι εκεί το θέμα. Το θέμα είναι η ίδια η ζωή. Και η ματαίωση. Και η τέχνη. Και το ξεγύμνωμα. Και οι σκέψεις που βασανίζουν όλους μας, μέρα και νύχτα, ανάκατα τα σημαντικά με τα ασήμαντα, αχταρμάς συνείδησης. 

Μπορεί κανείς πολλά να πει για την εικόνα που έχει για τον εαυτό του, αλλά πάντως αυτή δεν σχηματίζεται με την λογική. Οι σκέψεις την καταλαβαίνουν αλλά δεν έχουν τη δύναμη να την κατευθύνουν. Για την εικόνα του εαυτού δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο πραγματικό και το υποθετικό. Μέσα της εμπεριέχει όλα τις ηλικίες, όλα τα συναισθήματα, όλες τις ορμές. Όταν γυρνούσα εδώ κι εκεί στην πόλη με το καρότσι και περνούσα τις μέρες μου νταντεύοντας το παιδί μου, αυτό δεν έδινε κάτι στην ζωή μου, δεν την έκανε πιο πλούσια, αντίθετα, αυτό έπαιρνε κάτι από αυτήν, ένα μέρος του εαυτού μου, αυτό που είχε να κάνει με τον ανδρισμό μου.

Δεν ξέρω αν ταυτίζομαι τόσο πολύ με τον Κνάουσγκορντ γιατί η ζωή μας έχει τόσες ομοιότητες, φαντάζομαι έχει να κάνει και με αυτό. Όμως πιστεύω πως στην τελική είναι η ελευθερία της σκέψης του, που με συναρπάζει· που αφήνεται να πει αυτό που πραγματικά νιώθει, που δεν κρύβεται πίσω από καμία σύμβαση. Με σιγουριά ξέρω πάντως, πως την εξαλογία θα την τελειώσω. 

                                                                                     Κατερίνα Μαλακατέ

«Ένας ερωτευμένος άντρας», Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ, μετ. Σωτήρης Σουλιώτης, εκδ. Καστανιώτης, 2015, σελ. 733

Υ.Γ. 42 Λίγα λόγια για τον 1ο τόμο εδώ

Συνέντευξη του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη σήμερα στις 6μ.μ. στον www.amagi.gr

Κλήρωση! Και εκπομπή ξανά. Έπειτα από δυο εβδομάδες μακριά σας, η εκπομπή Διαβάζοντας@amagi επιστρέφει με καλεσμένο τον Konstantinos Tzamiotis. Θα μιλήσουμε για το νέο του βιβλίο "Το πέρασμα", το προσφυγικό και φυσικά για λογοτεχνία.
Κληρώνουμε 3 αντίτυπα "Το πέρασμα", ευγενική προσφορά από τιςΕκδόσεις Μεταίχμιο - Ekdoseis Metaixmio. Για να λάβετε μέρος στην κλήρωση πατήστε "Μου αρέσει" και κοινοποιήστε ή/και σχολιάστε το ποστ sto fb ή αφήστε απλά ένα σχόλιο εδώ, ως το τέλος της εκπομπής σήμερα στις 7:50μ.μ.
Συντονιστείτε στις 6μ.μ. πάντα ζωντανα στον www.amagi.gr

Η προηγούμενη εκπομπή μας με τον εκδότη Κώστα Γκοβόστη είναι εδώ:

Ωδή στο πάθος της ανάγνωσης

Λατρεύω τα βιβλία, την μυρωδιά, την υφή, τις ιστορίες τους. Λατρεύω τις ιστορίες των άλλων, όπως κάνουν ηχώ μέσα στο μυαλό μου. Και τις ιστορίες τις δικές μου που μπλέκονται με τον άλλων και δεν υπάρχει πια γιατρειά, γίνονται όλες δικές μου. 

Ζω μέσα από τα βιβλία. Δεν γίνεται να το κρύψω, ζω μέσα από αυτά, κάποιες φορές όταν τα ζόρια μεγαλώνουν ζω μόνον για αυτά. Δεν αποκόπτομαι. Όταν κάνω διάλειμμα διαβάζω, κι όταν δουλεύω πάλι διαβάζω, κι όταν χαζεύω πάλι διαβάζω. Το κεφάλι μου στο τέλος της μέρας είναι ένα καζάνι που βράζει. Από ιδέες και φανταστικά κατάστιχα, από παλλόμενα μέλη και μυαλά. Ζω για να διαβάζω όλες τις σκέψεις των ανθρώπων, να τις οδηγώ μέσα μου. Να τις επεξεργάζομαι. Αν μπορώ. Κάποιες δεν μπορώ. Κάποιες δεν μπορώ τώρα, άλλες ποτέ.

Η ιστορία του σύμπαντος είναι η λογοτεχνία. Η περιέργεια μου κάποιες φορές κερδίζει την φιλομάθεια, μου αρέσουν οι ακρούλες της ιστορίας και της επιστήμης. Οι γωνιές των πάντων. Οι γωνίες παντού, για να χώνεσαι και να μην σε βλέπουν εύκολα. Μου αρέσουν οι γωνιές στα σπίτια. Και να χάνομαι από όλους τους άλλους. 

Δεν είμαι ποτέ μόνη. Δεν ήμουν ποτέ μόνη. Η μοναξιά είναι άγνωστη λέξη για μένα. Και το σταμάτημα. Ακόμα κι όταν μπλοκάρω αναγνωστικά σκέφτομαι τα βιβλία. Ακόμα κι όταν τα βιβλία μπλοκάρουν την ζωή μου, σκέφτομαι τα βιβλία. Εμμονή και έξη. 

Λέτε είναι καλό; Τίποτα δεν είναι καλό σε αυτήν την υπερβολή, μην γελιέστε. Κάποια καθήλωση ενεργοποιείται, μια ανάγκη βαθιά που δεν μπορεί με κανέναν άλλο τρόπο να ικανοποιηθεί. Τα κάνω όλα πολύ, πάντα πολύ. Τα βιβλία μου δίνουν το ελεύθερο. Τα βιβλία με κάνουν παθιασμένη για όλα τα άλλα. Τα βιβλία μου το έμαθαν.

Όχι, τα βιβλία δεν θα αλλάξουν τον κόσμο. Μόνον οι άνθρωποι μπορούν. Μόνον οι διαβασμένοι άνθρωποι μπορούν για την ακρίβεια. Μόνον εκείνοι ξέρουν. Κι αν πιστεύετε πως οι πορωμένοι αναγνώστες είναι όλοι καλοί άνθρωποι κάνετε λάθος. Όπως όλοι οι φανατικοί, έχουν τους χειρότερους και τους καλύτερους ανάμεσά τους.

                                                                                                 Κατερίνα Μαλακατέ

«Μαύρο εκλεκτό», Γιάννης Ευσταθιάδης,

Ο Γιάννης Ευσταθιάδης έχει δαμάσει την μικρή φόρμα. "14 διηγήματα με άξονες τον έρωτα, τη μοναξιά, τον χρόνο και τον θάνατο" λέει στο οπισθόφυλλο, αλλά τα διηγήματά του είναι κάτι διαφορετικό από αυτό. Ο κεντρικός άξονας είναι ο άνθρωπος. 

Ναι, έχουν ερωτικά, και σεξουαλικά, και δολοφονικά κίνητρα οι ήρωες του Ευθαστιάδη, πάνω από όλα όμως είναι έτσι φτιαγμένοι για να μας μιλήσουν για την ζωή. Κάποια από τα διηγήματα έχουν την κλασική δομή που μου αρέσει, την ξαφνική ανατροπή στην ιστορία που δίνει άλλο φως στα πράγματα με την τελευταία φράση. Άλλα μοιάζουν πιο στοχαστικά. Νομίζω πως σε τούτη την συλλογή πέτυχαν τα πρώτα. Κορυφαίο το «H Οδοντόβουρτσα», από κοντά τα «Ο βελονισμός» και το «Rewind» και «Το μαύρο φόρεμα». 

Είναι πυκνή η γραφή του Γιάννη Ευσταθιάδη, βγάζει πίκρα και γλύκα· ξέρεις πως τα γράφει κάποιος με προσωπική πείρα στη ζωή και στη ματαίωση. Γιατί τι άλλο θα μπορούσε ποτέ να πει μια γυναίκα που ο άντρας της της εκμυστηρεύεται πως χρόνια έχει ερωτική σχέση με την αδελφή της, πως δεν την θέλησε ποτέ, παρά:

«Ντίνο, δύστυχε Ντίνο, ισόβιες ερωτιδέα και αδέξιε κομπορρήμονα, για πες μου… Αφού ήσουν τόσο ευτυχισμένος –όπως περιγράφεις- μ’ αυτή την σχέση, γιατί προχθές το πρωί αυτοκτόνησες;»

                                                                                Κατερίνα Μαλακατέ

«Μαύρο εκλεκτό», Γιάννης Ευσταθιάδης, εκδ. Μελάνι, 2015, σελ. 108

Making love happen

Κάποιες στιγμές αρκούν δυο λεξούλες που λέγονται ή δεν λέγονται για να νιώσεις πως σε σέβονται και σε αγαπούν. Απλές λεπτομέρειες της καθημερινότητας που λειτουργούν λυτρωτικά στις σχέσεις. Το να μην κάνεις αυτό που ξέρεις πως ενοχλεί τον άλλον και για σένα είναι απλά μια συνήθεια. Το να αγαπάς αυτό που είναι, όπως είναι, γιατί είναι, παρ’ όλο που είναι. Έτσι νοιάζεσαι. 

Μου έδωσε ένα μάθημα η μάνα μου σήμερα. Πήρε τηλέφωνο και είπε «Χρόνια πολλά Κατερινούλα μου, να χαίρεσαι τα παιδάκια σου. Να τα μεγαλώνεις όπως εσύ θέλεις και να είσαι ευτυχισμένη. Χρόνια πολλά». Με συγκίνησε. Ξέρει πόσο αμήχανα νιώθω στο "Χριστός Ανέστη", κάποτε θα μου το χτυπούσε με μανία κάθε δεύτερη λέξη, θα με έπρηζε μέχρι να ακούσει το γαμημένο το «Αληθώς». Θα κλείναμε δυστυχισμένες. Σήμερα κλείσαμε ευτυχισμένες. Είπαμε χρόνια πολλά η μια στην άλλη, το πόσο καλά περνάμε, το πόσο αγαπιόμαστε.

Πήρε πολλά χρόνια για να φτάσουμε ως εδώ, πολλά στραπάτσα και ζόρια. Η σχέση μας πάντα ήθελε κόπο. Είχαμε ανάγκη και οι δυο να επιβληθούμε. Η μία στην άλλη. Να αποδείξουμε πως η μία ή η άλλη είναι αρχηγός. Πως ο τρόπος της καθεμιάς ήταν ο σωστός για να ζήσεις την ζωή σου. Μας πήρε καιρό αλλά το καταλάβαμε, δεν υπάρχει σωστός τρόπος. Μόνον τρόπος να ζεις καλύτερα· εσύ προσωπικά. 

Μεγαλώνοντας θέλω όλο και πιο πολύ την μάνα μου στην ζωή μου. Τώρα που επιτέλους δεν την έχω δώδεκα ώρες την ημέρα μαζί. Μέλωσαν οι διαφορές μας, αμβλύνθηκαν, μάθαμε να ζούμε με αυτές, να τις αποδεχόμαστε και να τις σεβόμαστε. Δεν θα πίεζα ποτέ την μάνα μου να μην πάει στην Ανάσταση ή στο Πρωτοχρονιάτικο ρεβεγιόν. Δεν θα πήγαινα ποτέ πια εγώ- ούτε μαζί της, ούτε για κείνη. Μάθαμε να σωπαίνουμε κι αυτό δεν είναι ασήμαντο. Μάθαμε και να μιλάμε. Για τα ουσιαστικά. Και φάνηκε τώρα που επιτελούς κάναμε κουβέντα πως δεν διαφέρουμε τόσο εγώ κι εκείνη.

Κι από την άλλη έκανε και κάτι άλλο που με συγκίνησε ακόμα πιο πολύ. Πριν κανέναν μήνα σήκωσε ανάστημα, είπε «Αν ξαναπειράξεις το παιδί μου, θα έχεις να κάνεις μαζί μου», σε κάποιον που με πείραξε. Πρώτη φορά. Πρώτη φορά όταν το παιδί σου είναι 37 και ήδη μάνα δυο παιδιών; Δεν έχει σημασία. Σημασία έχει που το είπε. Που το έκανε. Που άφησε την αγάπη ελεύθερη να αποδείξει τον εαυτό της. Κι αυτό είναι που μετράει.

Υ.Γ.42 Η μάνα μου δεν έχει ίντερνετ.