«Το βιβλίο του Ντάνιελ», E.L. Doctorow

«Το βιβλίο του Ντάνιελ», είναι ένα πραγματικά εξαιρετικό μυθιστόρημα. Βασισμένο σε ιστορικά γεγονότα όχι μόνο δεν πνίγεται από αυτά, αλλά τα αναδεικνύει μέσα από τη μυθοπλασία, από αυτή τη φωνή που μπορεί να κινήσει το ενδιαφέρον για τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα με τρόπο μοναδικό, την λογοτεχνική. Από τα σπάνια βιβλία που μαζί με το πραγματολογικό υλικό παραδίδει και μαθήματα τέχνης.

Το βιβλίο είναι στηριγμένο στην πραγματική ιστορία των Ρόζενμπεργκ (εδώ ονομάζονται Άιζακσον), ένα ζευγάρι αριστερών που το 1953 εκτελέστηκαν στην ηλεκτρική καρέκλα για εσχάτη προδοσία (έδωσαν το μυστικό της ατομικής βόμβας στους Σοβιετικούς). Ήταν ουσιαστικά οι μόνοι άνθρωποι που έφτασαν ως την εκτέλεση για τέτοιο αδίκημα στην Αμερική και η δίκη τους ένα από τα βασικά στηρίγματα του Μακάρθυ για να φτάσει στο απόγειο της τρέλας του.

Ο Ντάνιελ είναι ο μεγαλύτερος γιος του Πολ και της Ροσέλ Άιζακσον και τον βρίσκουμε στα είκοσί του, φοιτητή, πατέρα ενός παιδιού, να προσπαθεί να δέσει τα κομμάτια της ιστορίας της δικής του, των γονιών του και της Αμερικής. Ο μυθιστορηματικός χρόνος είναι ρευστός, από παράγραφο σε παράγραφο μπορούμε να βρεθούμε από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου στο 1967. Η αφήγηση είναι πότε πρωτοπρόσωπη και πότε τριτοπρόσωπη αλλά πάντα αφηγητής παραμένει ο ίδιος ο Ντάνιελ, ένα παιδί που είδε τους γονείς του να εκτελούνται σε πολύ νεαρή ηλικία, που προσπαθεί να τους απομυθοποιήσει, αλλά και να κρατήσει το μύθο τους, να πενθήσει αλλά και να αποσυνδεθεί πια από το πένθος. Ένας άντρας που προσπαθεί να βρει τα πατήματά του ανάμεσα στην πολυαγαπημένη του αλλά βαθιά διαταραγμένη αδελφή του Σούζαν (που είναι σε ψυχιατρική κλινική για απόπειρα αυτοκτονίας), την πολιτική σκηνή του του '60 αλλά κι αυτή του '50, στα προσωπικά του βιώματα, εξαιρετικά οδυνηρά φυσικά, που η θετή του οικογένεια αν και στάθηκε εξαιρετικά απέναντι του, δεν μπόρεσε να μετριάσει.

Ο Ντάνιελ ήταν ακόμα παιδί όταν εκτελέστηκαν οι γονείς του, αλλά μεγάλο παιδί. Καταλάβαινε αλλά όχι τα πάντα. Στα μάτια του οι γονείς του έχουν και δεν έχουν την χροιά μάρτυρα. Τους αγαπούσε μέχρι τρέλας, όπως και τη Σούζαν, αλλά προσπαθεί με κάποιο τρόπο να αποκοπεί από αυτούς. Το κορυφαίο στο βιβλίο είναι πως δεν υπάρχουν απαντήσεις, η κάθαρση δεν έρχεται ποτέ, η λύση είναι ανύπαρκτη. Σε μια Αμερική που παλινωδεί ανάμεσα στην λατρεία της Ντίσνειλαντ και την πολιτική αναστάτωση, ακόμα και η συνάντηση με τον καταδότη των γονιών του κι άλλοτε καλύτερό τους φίλο, είναι μια ψυχρολουσία.

Ο Ντόκτοροου φαντάζει με αυτό και μόνο το βιβλίο (γραμμένο το 1971) ως κορυφαία φιγούρα πολιτικού συγγραφέα της Αμερικής. Χειρίζεται θέματα όπως ο μακαρθισμός, ο ψυχρός πόλεμος, ο κομμουνισμός στις Η.Π.Α., οι αντιπολεμικές ενέργειες κατά την περίοδο του Βιετνάμ, με ενάργεια και νηφαλιότητα. Δεν είναι πολύ γνωστός στην Ελλάδα κι ίσως θα έπρεπε να γίνει, ακόμα και τόσα χρόνια μετά.

«Το βιβλίο του Ντάνιελ», Έντγκαρ Λώρενς Ντοκορόου, μετ. Παντελής Κοντογιάννης, εκδ. Πόλις, 2006, σελ. 474