«Λίλιθ. Από γράμμα σε γράμμα», Ελένη Γκίκα

Με την Ελένη Γκίκα μας συνδέουν ένα σωρό εκλεκτικές συγγένειες, με πρώτη πρώτη αυτή της εμμονής με την ανάγνωση, της ακατάσχετης πολυφαγίας βιβλίων, της ανικανότητάς ίσως να υπάρξουμε δίχως ένα βιβλίο στο προσκεφάλι μας. Με τούτο το μυθιστόρημα ανακαλύψαμε πως μας συνδέει κι η Λίλιθ, η μαύρη πλευρά του φεγγαριού, η γυναίκα που στάθηκε ίσα πλάι στον Αδάμ, μέχρι να την κερδίσει ο σατανάς και να αντικατασταθεί από την πειθήνια Εύα, την φτιαγμένη από τα πλευρά του.

Η Λίλιθ, η ηρωίδα τούτου του βιβλίου που είναι και δεν είναι η συγγραφέας του, η γυναίκα που καθορίστηκε από το όνομα που διάλεξε η μητέρα της για αυτήν, είναι μια αρχαιολόγος που δέχεται να γράψει ένα βιβλίο, πρώτη φορά ερωτικό, μετά από πίεση του εκδότη της. Βασιζόμενη σε ένα πακέτο ερωτικές επιστολές που βρήκε σε ένα παλαιοβιβλιοπωλείο (αληθινές επιστολές μας λέει η συγγραφέας) και στηριζόμενη πάνω στα διαβάσματά της, το μόνο αληθινό αποκούμπι, θα ψάξει να γράψει μια ιστορία έρωτα, να νιώσει, αυτό που ένιωσε η γυναίκα που έγραφε τα γράμματα, να υπάρξει αυτή, μέσα από τα κείμενα των άλλων.

                                                           Γράμμα 21

Χρόνο με τον χρόνο, μέρα με τη μέρα, γνωρίζοντας τον κόσμο γύρω μου, χίλια μηνύματα. Θολά, απροσδιόριστα, μα πολλές φορές ξεκάθαρα, μου μιλούν για ένα αστέρι που καθοδηγεί το διάβα μας.

Είναι μοίρα, είναι τα παιχνίδια της ζωής, είναι το πεπρωμένο, δεν ξέρω… Αυτό που ξέρω είναι ότι η παρουσία σου είναι αισθητή σε κάθε σημαντικό γεγονός της ζωής μου που πρέπει να πάρω κάποιες αποφάσει. Εκείνες τις στιγμές τα λόγια σου και η μορφή σου κυριαρχούν στη σκέψη μου και καθορίζουν τις ενέργειες μου.

Η σχέση που έχει αναπτυχθεί ανάμεσά μας θέλω να παραμείνει ερωτικά πλατωνική, να μην αλλοιωθεί και φθαρεί από τίποτε, να μην μπει ανάμεσά μας ο σεξουαλικός ή ο οικονομικός παράγοντας γιατί τελικά αυτά αλλοιώνουν τις σχέσεις, τις φθείρουν και τις τελειώνουν. Η πίεση του χρόνου, τα προβλήματα της καθημερινότητας, οι υποχρεώσεις, αλλά και οι διαφορετικοί κόσμοι που ζούμε κάνουν την επαφή μας δύσκολη, όμως είσαι σημαντικός για μένα και υπάρχεις πάντα μέσα στη σκέψη μου, μην το ξεχνάς.

Το βιβλίο είναι ένα εξαιρετικό υβρίδιο, γυρίζοντας την κάθε του σελίδα δεν ξέρεις αν θα βρεις ένα κομμάτι της Λίλιθ, μια επιστολή, μια κριτική λογοτεχνίας ή ένα κομμάτι ενδιαφέροντος από τον τύπο. Όλα όσα απασχολούν την συγγραφέα, η λογοτεχνία, πρωτίστως, ο έρωτας, δευτερευόντως, τα παιδιά, οι σχέσεις μας με τη Μάνα, το πώς και γιατί είναι έτσι δομημένη η κοινωνία μας και πάνω από όλα η αγάπη υφαίνουν έναν ιστό γύρω από τον αναγνώστη που στο τέλος νιώθει πως βγήκε από μια βουτιά στην ανθρώπινη ψυχή διαφορετική από τις άλλες.

Αλήθεια, μαμά, γιατί εσύ δεν έκανες άλλα παιδιά;

Κι εγώ; Γιατί δεν έτυχε ποτέ να γεννήσω; Τυχαίνει αυτό;

Κι είναι επειδή το επιθυμώ, ή δεν το επιθυμώ;

Και εγώ γιατί δεν το επιθυμώ; Ή μήπως όχι;

Το μυθιστόρημα, πέρα από ένα βιβλίο reference για κριτικές της Ελένης, έχει ενδιάμεσα κομμάτια εξαιρετικά λυρικά, που λειτουργούν, πέρα από τα ίδια τα ποιήματα, περίπου ως ποίηση. Σου ζητούν να αγαπήσεις την ομορφιά τους και να νιώσεις το ανείπωτο.

Για μένα πάντως το βασικό ατού του βιβλίου είναι η όρεξη που ανοίγει στον βιβλιόφιλο να διαβάσει κι άλλο, κι άλλο, να γνωρίσει κι έναν συγγραφέα ακόμα. Από τις σελίδες του βιβλίου περνούν δεκάδες άλλα βιβλία και συγγραφείς, ο Μπολάνιο, ο Κασάρες, ο Φλωμπέρ, η Καραπάνου, ο Ντοστογιέφκι, ο Ντάρελ, ο Ροθ, η Λαφορετ, ο Ζέμπαλντ, ο Λεμ, ο Πεσσόα, η Ντίκινσον, ο Σεμπρουν, ο Ταμπούκι, η Πρου, η Ογκάουα, ο Μουρακάμι, ο Κάφκα, ο Μακ Γιούαν, η Πλαθ, η Τόνι Μόρισσον και τόσοι τόσοι άλλοι. Στο τέλος είχα βγάλει τεφτέρι και σημείωνα.

Με πολλές αυτοβιογραφικές αναφορές, η «Λίλιθ. Από γράμμα σε γράμμα» είναι και δεν είναι ένα «γυναικείο βιβλίο». Ναι, η θεματολογία του αφορά τις γυναίκες, ναι, οι γυναίκες μπορούν να ταυτιστούν με την ιστορία, να την νιώσουν στο πετσί τους. Όμως τούτο το νέο είδος λογοτεχνίας που τείνει πια να καθιερώσει η Ελένη Γκίκα, έχει να πει πολλά σε κάθε χτυπημένο βιβλιόφιλο.

«Ο ιδανικός αναγνώστης είναι ένας σωρευτικός αναγνώστης∙ κάθε ανάγνωση ενός βιβλίου προσθέτει ένα νέο στρώμα ανάμνησης στην αφήγηση.

Κάθε ιδανικός αναγνώστης είναι ένας συνειρμικός αναγνώστης και διαβάζει λες και όλα τα βιβλία είναι το έργο ενός αγέραστου και εξαιρετικά παραγωγικού συγγραφέα.

                                                                                    Αλμπέρτο Μανγκέλ

«Λίλιθ. Από γράμμα σε γράμμα», Ελένη Γκίκα, εκδ. Καλέντης, 2014, σελ. 661

Υ.Γ. Την Κυριακή 12/10/2014 στις 2 μ.μ. θα μιλήσουμε για την Λίλιθ με την Ελένη Γκίκα στον www.amagiradio.com στα πλαίσια της εκπομπής ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ@amagi

Υ.Γ. 42 Την Τετάρτη 15/10/2014 θα ανακρίνω την Ελένη ζωντανά στο Booktalks στις 7:30 μ.μ.