Ο Μπόρχες μας ενώνει

Μου είπε: «Μόνος μου εγώ έχω πιο πολλές αναμνήσεις απ’ όσες είχαν όλοι οι άνθρωποι μαζί από τότε που ο κόσμος είναι ο κόσμος». 

Ώρες ώρες αναρωτιέμαι τι είναι αυτό που μας δένει με τα βιβλία και τους ανθρώπους, τι κάνει ψυχισμούς που φαίνονται τόσο διαφορετικοί να αγαπούν τα ίδια. Αυτό είναι εκ των πραγμάτων η γοητεία της τέχνης, ενώνει την ανθρωπότητα με τρόπους που κανείς πριν δεν είχε φανταστεί. Για αυτό η τέχνη ενώ φαίνεται πως προέρχεται από το μυαλό ενός και μόνο ιδιοφυούς και ακατανόητου ατόμου, τελικά αφορά τους πάντες. 

Πρωτοδιάβασα Μπόρχες, το Άλεφ, όταν ήμουν σχετικά μικρή. Στο μυαλό μου τότε έμοιαζε μαγικός, περίπου όπως ο Πόε ή ο Λάβκραφτ. Και αξεδιάλυτος με τον Μέλβιλ∙ για κάποιον ανεξήγητο λόγο τα διηγήματά τους είχαν γίνει ένα στο μυαλό μου. Πέντε έξι χρόνια μετά βγήκαν τα Άπαντα Πεζά. Τα ρούφηξα, τα κράτησα χρόνια στο προσκεφάλι μου. Τώρα πια ήξερα να ξεχωρίζω τον Μπόρχες, χωρίς να απαρνιέμαι τις επιρροές του. Από καιρό σε καιρό διάβαζα ξανά εκείνα τα διηγήματα που ήταν τσακισμένα, το αντίτυπο άρχισε να φθείρεται. Και στο μυαλό μου έλεγα πως έχω διαβάσει τον Μπόρχες. Στην τελευταία ανάγνωση των Απάντων, τώρα πρόσφατα, μέσα στον προηγούμενο μήνα, κι έχοντας πια πατήσει τα σαράντα, ξέρω πως κανένας δεν έχει διαβάσει τον Μπόρχες. Όχι τελείως, όχι ακριβώς, όχι όπως θα ήθελε. Και ποτέ δεν θα τον έχει διαβάσει, όσες φορές κι αν επανέλθει. Κι ο Μπόρχες πάντα θα τον ενώνει με τους άλλους αναγνώστες του Μπόρχες, σαν μυσταγωγία. 

Δεν είναι εύκολο να μπεις στον δαιδαλώδη κόσμο του, ειδικά έτσι όπως είναι διαμορφωμένος ο τόμος (ή οι τόμοι τώρα πια). Δεν είναι εύκολο γιατί ο Μπόρχες έχει τις εμμονές του, και μπορεί να μη σε ενδιαφέρει καθόλου να διαβάσεις μια ψευτοβιογραφία ενός τάχαμου ήρωα της άγριας δύσης, μαζί με μια αγιογραφία του Μπίλι δε Κιντ. Μπορεί να μη θέλεις να θεωρήσεις διήγημα μια ψευδεπίγραφη κριτική για ένα ανύπαρκτο έργο, να μη σε νοιάζουν ούτε τα παραμύθια της Χαλιμάς, ούτε οι μυσταγωγίες της ανατολής, ούτε όλες οι μυθολογίες του κόσμου, μπορεί να μην σε νοιάζει αν το είπε ή δεν το είπε, αν το έγραψε ή δεν το έγραψε, αν είναι αλήθεια ή ψέματα ό,τι κι αν γράφεται στις ιστορίες του Μπόρχες. Και τελικά όταν φτάσεις πραγματικά να μην σε νοιάζει, όταν αφήσεις πίσω σου τον ευρυμαθή σοφό που ήταν ο συγγραφέας, όταν βγάλεις από τη μέση τον Μπόρχες, τότε μπήκες στον λαβύρινθο του Μπόρχες. Και δεν μπορείς να βγεις. 

Αγαπάω τις εμμονές του κι ας μην μου λένε τίποτα, μου αρέσει η δύστροπη ζωή του- που ήταν ένας τυφλός διευθυντής βιβλιοθήκης αγκιστρωμένος στη μαμά του- μου αρέσει που δεν ξέρω τίποτα για αυτόν παρά μόνον αυτά τα γραπτά, που μοιάζουν ίδια και να κυνηγάνε την ουρά τους, που οποιονδήποτε άλλο, τυφλό και μόνο και ανέραστο, θα τον είχαν οδηγήσει στην τρέλα. Αυτόν τον οδήγησαν στη μεγαλοφυΐα. Αδιαφορώ για τις πολιτικές του επιλογές, δεν με νοιάζει για τους ψιθύρους και γιατί δεν πήρε το Νόμπελ. Ο Μπόρχες είναι ο Μπόρχες, ο Μπόρχες έχει γράψει τον Φούνες και τη Λοταρία της Βαβυλώνας Ο Μπόρχες είναι ανεξιχνίαστος, αν τον έχεις διαβάσει, οι άλλοι που τον έχουν διαβάσει, το ξέρουν. Κι ας μη σε ρωτήσουν ποτέ. Και θα είναι δικοί σου. Και οι άλλοι που είπαν «νιώθω σαν να άνοιξε ένας ολόκληρος νέος κόσμος κι εγώ άρχισα να κατεβαίνω μέσα του» ή «γιατί δεν τον είχα διαβάσει στα σαράντα μου ως τώρα» είναι εν δυνάμει δικοί σου. Γιατί κανείς δεν μπορεί πραγματικά να αντισταθεί στη γοητεία του Άλεφ.

                                                                     Κατερίνα Μαλακατέ

"Άπαντα πεζά", Χόρχε Λουίς Μπόρχες, μετ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. ελληνικά γράμματα, σελ.758, 2005