"Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά", Leonardo Padura

Εμβληματικό και ογκώδες το μυθιστόρημα του Λεονάρντο Παδούρα «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά» ξεκινά με αφετηρία ένα ιστορικό γεγονός, την δολοφονία του Τρότσκι, για να μας μιλήσει για όνειρα που χάθηκαν, επαναστάσεις που κατέληξαν νοσηρά κατασκευάσματα άρρωστων εγκεφάλων, εκκαθαρίσεις, προγραφές, σπασμένες ζωές και ματαιωμένες ελπίδες.

Τρεις αφηγηματικές φωνές στην ουσία, η μια μας εξιστορεί την ζωή του Τρότσκι από τότε που βρέθηκε στην εξορία, η άλλη μας εισάγει στην κόσμο του δολοφόνου του, Ραμόν Μερκαντέρ, ενός Ισπανού επαναστάτη που μετατράπηκε σε εκδικητική μηχανή θανάτου και διαλύθηκε ως προσωπικότητα και ενός Κουβανού, του Ιβάν, που με αφορμή την συνάντηση του με τον Μερκαντέρ σε μια παραλία της Αβάνας κοντά σαράντα χρόνια από τότε που διεπράχθη το έγκλημα θα μπει στον κόπο να μας πει για την ζωή του και να μας εξηγήσει πως κατέληξε να τα γράψει όλα αυτά.

Το πρωτοποριακό είναι πως τους συμπαθούμε και τους συμπονούμε και τους τρεις. Είναι τρεις άντρες που «αγαπάνε τα σκυλιά», που είναι τελικά θύματα της σταλινικής εγκληματικής ιδιοφυίας, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Και φυσικά το μυθιστόρημα είναι μυθοπλασία, δεν είναι μόνο ιστορικά γεγονότα, ειδικά όσον αφορά την προσωπικότητα του Μερκαντέρ, που από Ισπανός κομμουνιστής μεταμορφώθηκε μέσα από νοσηρά ψυχολογικά πειράματα στον Βέλγο μποέμ Ζακ Μορνάρ, που για να προσεγγίσει τον Τρότσκι πούλησε «έρωτα» σε μια γραμματέα του και διατήρησε σχέση μαζί της μια διετία και δεν επανήλθε ποτέ στην παλιά του προσωπικότητα, δεν ξαναπήρε ποτέ το πραγματικό του όνομα και είκοσι χρόνια στις Μεξικάνικες φυλακές δεν έσπασε. Μόνο που διαλύθηκε μετά όταν βίωσε τη ματαίωση της ελπίδας, όταν κατάλαβε πως ήταν ένα όργανο στα χέρια της σταλινικής μηχανής, πως η πράξη του δεν άλλαξε τον κόσμο. Αλλά και τον Τρότσκι, που φυσικά δεν ήταν κανένα αγγελούδι, αλλά τόλμησε να αντισταθεί στον Στάλιν την εποχή της παντοδυναμίας του. Από κοντά και ο Κουβανός συγγραφέας Ιβάν, που το σταλινικό σύστημα τον συνέτριψε πνευματικά.

Αν κάτι έχω να προσάψω στο μυθιστόρημα είναι η αναλυτικότητά του, οι πολλές λεπτομέρειες και ο όγκος του. Σε κάποιες στιγμές ο ιστορικός υπερίσχυσε του συγγραφέα, αλλά μόνο σε κάποιες. Μιλάμε για ένα μεγαλειώδες έργο ζωής, που είμαι σίγουρη πως καταβρόχθισε την καθημερινότητα του Παδούρα όσο το έγραφε, αλλά άξιζε τον κόπο.

"Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά", Λεονάρντο Παδούρα, μετ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη, 2011, σελ 685