«Φάλκονερ», John Cheever

Όταν πριν από περίπου έναν χρόνο* έπεσε στα χέριά μου «Ο Κολυμβητής και άλλες ιστορίες» του Τζον Τσίβερ ενθουσιάστηκα, αναρωτήθηκα γιατί δεν τον είχα ακούσει καν πριν, με έψεξα. Έπειτα βγήκε το «Φάλκονερ». Τώρα σκέφτομαι γιατί ο Τσίβερ θεωρείται καλύτερος διηγηματογράφος από μυθιστοριογράφος∙ αν έπρεπε να τα βάλω σε μια ζυγαριά, η πλάστιγγα θα έγερνε σαφώς υπέρ του «Φάλκονερ». Διότι εδώ μιλάμε για αριστούργημα, βιβλίο από κείνα τα λίγα που σε ανατριχιάζουν και σε βάζουν να σκεφτείς.

Ο καθηγητής Πανεπιστημίου Ιεζεκιήλ Φάραγκατ, βρίσκεται κλεισμένος στην φυλακή Φάλκονερ για τον φόνο του αδελφού του. Είναι ένας άνθρωπος καλλιεργημένος, εθισμένος στην ηρωίνη έπειτα από δυο πολέμους, αφοσιωμένος στη σύζυγό του, μια ρηχή υστερική γυναικούλα, που δεν καταλάβαινε πως την αγαπούν, δημιουργούσε συνέχεια σκηνές, ίσα ίσα γιατί ήταν όμορφη, κι ένιωθε πως δεν είχε τον γάμο που της άξιζε.

Ιδού λοιπόν τι ήταν τότε ο γάμος τους- μήτε η κορυφή της σκάλας μήτε το κελάρυσμα των ιταλικών σιντριβανιών μήτε το θρόισμα του αέρα στα αλλοφερμένα ελαιόδεντρα, παρά ακριβώς αυτό: ένα ολόγυμνο αρσενικό κι ένα ολόγυμνο θηλυκό που κουβεντιάζουν για τα εντερικά τους.

Κατεστραμμένος από την παιδική του ηλικία, οι γονείς του άνθρωποι ανίκανοι να ορίσουν τον εαυτό τους, απαντά μόνος στην ερώτηση γιατί είναι ηρωινομανής. «Του φαινόταν φυσικό που ήταν ναρκομανής. Ανατράφηκε από ανθρώπους χωμένους στο λαθρεμπόριο. Όχι των σκληρών ναρκωτικών, αλλά των ακατάσχετων πνευματικών, διανοητικών και ερωτικών τονωτικών. Ήταν ο πολίτης, το προϊόν ενός μακρινού πριγκιπάτου σαν το Λιχτενστάιν. Από το παρελθόν του έλειπε το ορεινό σκηνικό, μα το διαβατήριο του ξεχείλιζε από βίζες, έκανε πνευματικό λαθρεμπόριο, μιλούσε τέσσερις γλώσσες κουτσά στραβά και ήξερε τα λόγια τεσσάρων εθνικών ύμνων.»

Ο Φάραγκατ, που ποτέ δεν διευκρινίζεται αν είναι αθώος ή ένοχος, στο σκληρό περιβάλλον της φυλακής, γιατί το Φάλκονερ είναι πέρα από τα άλλα ένα από τα πιο απάνθρωπα σωφρονιστικά καταστήματα, θα βρει την ικανότητα να επικοινωνεί. Εκεί, με τους αμόρφωτους και τους κρετίνους θα συνάψει τις πρώτες του ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις. Κι αυτός, ο κυνηγός του ποδόγυρου που ήξερε πως έπρεπε να πληρώσει για κάθε συνουσία, θα συνάψει σχέσεις με έναν άντρα, δίχως περιορισμούς.

Τα ελαττώματα των γυναικών τα έβρισκε συνήθως γοητευτικά. Μαγεύεσαι όταν, ενώ κάνουν δίαιτα και μιλούν ακατάπαυστα για τη δίαιτά τους, τις τσακώνεις να τρώνε μια σοκολάτα στα κρυφά. Δεν έβρισκε τα ελαττώματα του Τζόντι μαγευτικά. Δεν τα έβρισκε.

Η εκθαμβωτική και οδυνηρή ανάγκη του για τον Τζόντι απλωνόταν απ’ τα αχαμνά του σε κάθε σημείο του κορμιού του, ορατό κι αόρατο και αναρωτήθηκε αν θα κατόρθωνε να εκδηλώσει την αγάπη του για τον Τζόντι έξω στους δρόμους. Θα περπατούσε άραγε στο δρόμο με το χέρι του γύρω από τη μέση του Τζόντι, θα φιλούσε τον Τζόντι στο αεροδρόμιο, θα κρατούσε το χέρι του Τζόντι στο ασανσέρ, κι αν απέφευγε κάτι από αυτά, τότε εντέλει δεν θα συμμορφωνόταν με τις σκληρές επιταγές μιας βλάσφημης κοινωνίας;

Γραμμένο μιαν εποχή που ο Τσίβερ μόλις είχε βγει από εγκλεισμό σε κλινική αποτοξίνωσης κι ήταν καθαρός από το ποτό ενώ ταυτόχρονα τον βασάνιζε η ροπή του προς την ομοφυλοφιλία, το μυθιστόρημα αυτό είναι πολύ περισσότερο από ένα βιβλίο για την φυλακή. Ο ήρωας του μέσα στο Φάλκονερ βρίσκει οδυνηρά τον εαυτό του, αντιμετωπίζει με σθένος και ανθρωπιά αυτά που συμβαίνουν γύρω του. Κι όταν αναπάντεχα ελευθερώνεται, είναι πιο ελεύθερος από ποτέ.

«Φάλκονερ» του Τζον Τσίβερ, μετ:. Ιλάειρα Διονυσοπούλου, εκδ. Καστανιώτη, σελ. 206

* Το κείμενο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο Fractal τον Αύγουστο του 2014