31/5/09

Περί τυφλώσεως *

Ξύπνησα και ήμουν τυφλός. Έτσι απλά, χωρίς αιδώ, χωρίς ντροπή, κάποιος είχε πάρει το φως μου, το είχε καταχραστεί. Δεν μου είναι τελείως άγνωστη η κατάσταση, κι οι δυο γονείς μου είναι τυφλοί εκ πεποιθήσεως, αρνήθηκαν την εγχείρηση, όπως εγώ. «Εάν είναι να βλέπω με τα μάτια κάποιου άλλου, προτιμώ να μη βλέπω καθόλου», είπε ο πατέρας την αρχαία εκείνη εποχή, τότε που του πρότειναν για πρώτη φορά την ανταλλαγή. Αρνήθηκε, θυσιάστηκε και πήρε τα εκατομμυριάκια της αποζημίωσης που μας αναλογούσαν από την καταστροφή στο εργοστάσιο.

Η μάνα μου τον ακολούθησε κάποια χρόνια αργότερα. Θέλω να πιστεύω πως το έκανε μονάχα από αυταπάρνηση για κείνον κι όχι από κάποια ψυχιατρική διαστροφή. Ήθελε να είναι στον κόσμο του, να καταλαβαίνει τον πόνο του. Εξάλλου εκείνη του έβαλε την ιδέα να αρνηθεί τη μεταμόσχευση. Εάν είχε βάλει τα καινούργια μάτια θα είχε εξαναγκαστεί να ζει όπως παλιά, εργάτης σε εργοστάσιο στα βαρέα και ανθυγιεινά, δεν την ήθελε αυτή τη ζωή για την οικογένεια. Κόπιασε πολύ για να τον πείσει. Και μόνον όταν έφτασε στο ύστατο επιχείρημα – «στην επόμενη διαρροή μπορεί να πρέπει να σου αντικαταστήσουν το πέος. Είσαι έτοιμος για κάτι τέτοιο;» – φάνηκε ο πατέρας να συμφωνεί μαζί της.

Δεν περάσαμε κι άσχημα τα χρόνια της τυφλώσεως, το ομολογώ. Αυτό με οδήγησε στη Μεγάλη Απόφαση. Αρνήθηκα τη γνωστή εγχείρηση, που αφορά όλους τους νέους της γενιάς μου πια, από αλληλεγγύη στους γονείς μου. Ή από καθαρό ωφελιμισμό. Μπορώ να κρατήσω τα μεγαλεία με το μικρότερο δυνατό κόστος, όλα μέσα στο σπίτι είναι έτσι διαμορφωμένα που το να αν είσαι ή δεν είσαι τυφλός δεν έχει σημασία. Η μεγάλη έπαυλη, που αποκαλώ χαϊδευτικά «home», τα έχει όλα, πισίνες και γυμναστήρια, σαλόνια και κρεβατοκάμαρες, μα πάνω από όλα υπηρέτες βλέποντες που κάνουν τα πάντα, είναι τα μάτια και τα χέρια και τα αυτιά μας. Δεν είμαι διατεθειμένος να τα χάσω, να ενδώσω, θα αναιρούσε την κληρονομιά των δικών μου.

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια δεν ετίθετο θέμα, ήταν τόσοι λίγοι αυτοί που είχαν αρνηθεί το φως τους για τη χλιδή, που δεν δημιουργούνταν προβλήματα, τα παιδιά τους μπορούσαν να κάνουν τη μεταμόσχευση χωρίς τύψεις. Αλλά τώρα που η κατάσταση έχει χειροτερέψει αισθητά και κανείς πια στον πλανήτη δεν μπορεί να κρατήσει το φως του με φυσικά μέσα, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Τώρα όλο και περισσότεροι είναι αυτοί που είναι διατεθειμένοι να κάνουν τη θυσία, να παραμείνουν τυφλοί και πλούσιοι. Η κυβέρνηση έχει θέσει βέτο ή τυφλός ή εργάτης.

Ξύπνησα κάθιδρος. Δεν ήμουν τυφλός. Ίσως κάποτε τα παιδιά μου να με σιχτίριζαν για την επιλογή μου, να με λοιδορούσαν που δεν άντεξα στο χλιδάτο σκοτάδι των γονιών μου, που δεν ακολούθησα το ηρωικό μονοπάτι. Τώρα θα έπρεπε να δουλέψω. Σηκώθηκα και πήγα στον καθρέφτη με προσοχή. Τα μάτια που επέλεξα, γαλάζια σαν τα προηγούμενα, με κοίταξαν με τη μηχανική τους απλότητα και δεν με απογοήτευσαν. Δεν είχα καμία άλλη απαίτηση παρά μόνον να βλέπουν κι αυτά πειθήνια με καλωσόρισαν χαμογελαστά, με βοήθησαν να δω τον εαυτό μου στον καθρέφτη, να εμπεδώσω το μέγεθος της απόφασης, με παρατήρησαν έτσι όπως θα έκαναν με κάθε ξένο γοητευτικό, μα στη βάση αδιάφορο κι η ανακούφιση απλώθηκε μέσα μου σαν τη μεγάλη παλίρροια, με πλημμύρισε και με φούσκωσε κι έπειτα με ένα δυνατό έντονο ήχο κύματος με ξέβρασε στα βράχια της αρτιμέλειας.
*είμαι μεγάλη ψωνάρα

15 σχόλια:

  1. Όντως η αποκλειστική ενασχόληση με τα υλικά αγαθά φέρνει την τύφλωση και εκεί είναι και η ουσία που τα θρησκευτικά και φιλοσοφικά συστήματα βάλλουν εναντίον της γιατί δεν αφήνει ενέργεια για την πνευματικότητα.Η μόνη εργασία που χρειάζεται είναι αυτή με τον εαυτό μας.΄΄Ενας που έχει ξεπεράσει την προσκόληση με τα υλικά αγαθά γιατί θα πρέπει να... δουλεύει????
    Για να φάει???
    Στην Ινδία γύρω στα 3 εκατομμύρια άνθρωποι δεν κάνουν καμμιά δουλειά γιατί είναι αφοερωμένοι στον θεό τους και ζουν απ`την ελεημοσύνη των άλλων που το θεωρούν καλή τύχη καιποχρέωση τους να τους προσφέρουν λίγο φαί.
    Αν ξέραμε τι ελάχιστα χρειαζόμαστε για να ζήσουμε θα είμασταν όλοι αυτάρκεις.
    Μια βόλτα στην εξοχή και είσαι Ο.Κ. ιδίως στην Ελλάδα που είναι αραιοκατοικημένη.
    Όχι???

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Για να κάνει το τρένο της πνευματικότητας στάση και από δώ, πρέπει πρώτα να φτιάξουμε σταθμό παιδιά.

    Η εξέλιξη για μένα δεν μπορεί να είναι ποτέ υπόθεση ατομική. Οιασδήποτε μορφής εξέλιξη. Ειδάλλως δεν αναγνωρίζεται. Και όσοι το βλέπουν έτσι είναι πιο τυφλοί από τους τυφλούς.

    Καθείς μας παλεύει για την ατομική του ελευθερία και ευημερία. Καλώς. Δεν πρόκειται να πάμε πουθενά όμως αν δεν κοιτάξουμε να αλαφρύνουμε και του διπλανού την καμπούρα.

    Γλυτώστε με λοιπόν από τα βαρύγδουπα περί αυτάρκειας και ατομικής ισορροπίας. Λόγια του αέρα γι'αυτούς που στην ουσία φυλακίζονται από τον εγωκεντρισμό τους.

    Δεν είναι να απορεί κανείς που στη χώρα των τυφλών αρκεί ο μονόφθαλμος να βασιλέψει...

    Κλείστε μου το μάτι...πονηρά. Και γω στη δούλεψή σας για πάντα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Συμφωνώ με τον Temp, το παραμυθάκι της ατομικής αυτάρκειας απλά μας κρατά δέσμιους σε ατραπούς όπως η θρησκεία. Ωραία όλα αυτά αλλά δεν πρόκειται να συμβούν σε προσωπικό επίπεδο. Δεν αρκεί ένας βλέπων με λίγα λόγια. Και φυσικά η πνευματικότητα, ως ο αντίποδας της υλικής κατανάλωσης, δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να περιλαμβάνει το θεό μας. Μπορεί κάλιστα να περιλαμβάνει τον Υλισμό μας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Γιατί, νομίζω, Κατερίνα οι θεϊστές τοποθετούν στον αντίποδα κάθε τι εγκόσμιου πάντα τον Θεό, έτσι αβασάνιστα και άκριτα, ως την εύκολη εξήγηση των ερωτημάτων που εύλογα στοιχειώνουν την ύπαρξή μας από καταβολής του ανθρώπου σε αυτό τον πλανήτη. Συμφωνώ απόλυτα μαζί σου καθώς και με τον Temp.
    Γιατί αγαπητέ/η Heliaster η ενασχόληση με τα υλικά αγαθά προκαλεί τύφλωση; Η ενασχόληση με το θείο, πέρα από κάθε έννοια λογικής τι προκαλεί; Αν ευαγγελίζεσθε την τεμπελιά ως απεξάρτηση από τα υλικά αγαθά, αυτό ούτε ο Χριστιανισμός δεν το θέλει, ούτε καμμιά άλλη Θρησκεία.

    Για να μη ξεφύγω όμως από το σκοπό της επίσκεψής μου θα σου πω ότι μου άρεσε το έξυπνο κείμενο και η ποιητική του γραφή. Μια Καφκική ατμόσφαιρα πλανάται...

    Καλό σου απόγευμα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Τον αστερίσκο (*) δεν τον λαμβάνω υποψιν

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια.

    Είμαι λίγο ανίκανη με τους τίτλους, τουλάχιστον δεν έφτασα στη βεβήλωση να είναι ακριβώς ίδιος....:P

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Το έθεσα απλώς ως παράδειγμα και τίποτα άλλο το θέμα του θεού.Πνευματικότητα μπορεί να είναι η φυσική,τα μαθηματικά,η χημεία,η κοινωνιολογία και ούτως καθ`εξής,πάντως όχι ο προβληματισμός για το τι μάρκα παπούτσια θα αγοράσω π.χ..Παρανόησα προφανώς τα αίτια της τυφλώσεως στο ως άνω διήγημα άρα καλώς θα ήτανε να διευκρινισθούν γιατί αν για παράδειγμα είναι η αλλοτρίωση έρχετε σε αντίφαση με το υπόλοιπο κείμενο.Δεν ευαγγελίζομαι καμμία τεμπελιά σαν μέθοδο αυτοπραγμάτωσης,απεχθάνομαι τα ημίμετρα όμως και επειδή θεώρησα ότι αιτία της τύφλωσης ήταν ο υλισμός βρίσκω την δουλειά για κάποιον που δηλώνει απεξάρτηση απ`τα υλικά αγαθά σαν ημίμετρο προς τον εαυτό του και αντίφαση. Του διπλανού την καμπούρα θα μπορούσες να την αλαφρύνεις,μόνο αν είσαι σίγουρος οτι έχει καμπούρα και οτι εσύ δεν πάσχεις από αστιγματισμό.Και επειδή ο δρόμος για την "κόλαση" είναι στρωμένος από καλές προθέσεις,το μόνο που μπορείς είναι να τον ξεγελάσεις ότι δεν είναι καμπούρης για λίγο...
    Δεν είμαι θειστης ούτε ευαγγελιστής καμμίας θρησκείας.Άν η εξέλιξη δεν είναι ατομική τι λέτε περί της εξέλιξης του ανθρώπου και του συγγενούς του είδους του πιθήκου?Οποιαδήποτε εξέλιξη προυποθέτει κυτταρικές μεταλλάξεις σε μεμονωμένα κύτταρα ώστε να δημιουργηθεί η κρίσιμη μάζα κυττάρων που θα ενεργοποιήσουν την βελτίωση του μηχανισμού.Και έτσι ακριβώς λειτουργεί και ο καρκίνος.Αφήστε δε τα κίνητρα για τα οποία ένας πίθηκος βοηθάει έναν άλλον.Προφανώς γιατί αισθάνεται σε πλεονεκτικότερη θέση απ`τον άλλον...(περί εγωισμού).
    Άλλο η αυτοπραγμάτωση και άλλο η συλλογικότητα της προσπάθειας.Για να επιτευθεί σωστά η δεύτερη χρειάζεται την πρώτη.Αλλιώς σας παραπέμπω στον Πεσόα..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Ένα λογοτεχνικό κομμάτι δεν υποχρεούται εξηγήσεων προς την τάδε ή τη δείνα κατεύθυνση. Και μιλώ και για μένα.

    Συγγνώμη αν παρεξήγησα τις προθέσεις του Heliaster. Διαφωνώ με τη τοποθέτηση περί αλλοτρίωσης, δεν βρήκα καμμία ασυμφωνία στο κείμενο, χαίρομαι που η πνευματικότητα διαχωρίστηκε επιτέλους από λιβάνια και καντηλέρια.

    Δεν μειώνω την σημασία της αυτοπραγμάτωσης ούτε μίλησα ποτέ για 'φιλανθρωπία'. Είπα απλά ότι ο δρόμος της εξέλιξης είναι δρόμος συνεργασίας. Ακόμα και στη βιολογία.

    Και νομίζω ότι ο Πεσόα το λέει καλά το γίνε πολλαπλός σαν το Σύμπαν. Αλλά όλα αυτά είναι θέμα ερμηνείας...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Συμφωνώ απόλυτα με τον Temp για τα λογοτεχνικά κείμενα που δεν χρειάζονται επεξηγήσεων γιατί τότε θα έπαυαν να είναι τέχνη.
    Όσον αφορά τη θεωρία της εξέλιξης νομίζω ότι εμείς εδώ δεν μπορούμε να συνεισφέρουμε τίποτα περισσότερο σε κάτι που είναι ήδη επιστημονικά αποδεδειγμένο και αποδεκτό από όλη την επιστημονική κοινότητα. Εκτός αν απλώς λέμε για να λέμε. Καμμία ασυμφωνία δεν βρίσκω στο κείμενο.
    Το θεωρώ δε αυτονόητο ότι η πνευματικότητα δεν ταυτίζεται με κεριά και λιβάνια και δεν χρειαζόταν τη συμβολή μας για να αποσαφηνισθεί.
    Κατά τα λοιπά να είστε όλοι καλά και χαίρομαι που γίνεται διάλογος με αφορμή ένα λογοτεχνικό κείμενο, χωρίς καμμία εμπάθεια.

    Καλό σας μήνα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. έχεις δίκιο heliaster σου επιτεθήκαμε χωρίς λόγο. Ο καθένας έχει το κοκκινο πανί του, φαίνεται το δικό μας είναι η θρησκεία. Πιαστήκαμε λοιπόν από το παράδειγμα, και....

    Αλλά ο υλισμός σαν έννοια είναι παρεξηγημένος. Αν συζητάμε για την τρέχουσα αγοραία του σημασία του καταναλωτισμού και της "χλιδής", όλα καλά. Και όχι η δουλειά δεν υπάρχει μόνον για ικανοποίηση ψεύτικων αναγκών, η δουλειά δίνει τη χαρά της δημιουργίας, και αυτός είναι ο σκοπός της πάνω από όλα.

    Χαίρομαι που αυτός ο διάλογος γίνεται με αφορμή το κείμενό μου, αλλά η στρατευμένη τέχνη δεν μου έλεγε ποτέ τίποτα. Η τέχνη ζει για την τέχνη, ανθύπαρκτη και αυτάρκης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Ακριβώς επειδή μιλούσατε για λογοτεχνία δεν πήρα το λόγο. Δεν ξέρω τι με πιάνει, όταν η πρώτη ελληνική φιλοσοφία, αυτή της Ιωνικής σχολής, (του Υλισμού) παίρνει το ηλίθιο νόημα που της έδωσαν οι χριστιανοί για να κτυπήσουν τους Επικούρειους και τη φιλοσοφία τους!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Καλησπέρα.
    Διάβασα το διήγημά σου 3 συνεχόμενες φορές. Όντως, από αισθητική άποψη είναι καφκικό. Παρόλο όμως που υπάρχει το δίλημμα μεταξύ φωτός και σκοταδιού, όρασης και τυφλότητας, σαν απόλυτα χαρακτηριστικά, όλα διαδραματίζονται στο ημίφως. Λέγοντας ημίφως εννοώ, μάλλον, την ατμόσφαιρα εκείνη στην οποία υπάρχει κάπου ή ξεπροβάλει κάπου μια ελπίδα, ή να το θέσω προτιμότερα, ξεπροβάλει μια κατάσταση ενεργής επιλογής: είτε αυτό, είτε εκείνο.
    Η κατάληξη του κειμένου είναι αισιόδοξη γιατί δείχνει, πέρα από την ύπαρξη της επιλογής αυτής καθεαυτή, ότι υπάρχει κάποιος που θα επέλεγε κάτι ακόμα και αν ήταν ενάντια στο συμφέρον του (το υλικό τουλάχιστον).
    Αλλά…
    Θα ήθελα να σταθώ σε ένα σχόλιό σου που λες ότι δεν σου αρέσει η στρατευμένη τέχνη.
    Κατά την γνώμη μου, κάθε μορφή τέχνης είναι στρατευμένη με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, περισσότερο ή λιγότερο, εκούσια ή ακούσια. Η τέχνη σαν προσπάθεια έκφρασης και επικοινωνίας του καλλιτέχνη με τους Άλλους, δεν μπορεί να μην έχει κάποιο, έστω κρυφό ή ιδιοτελή, σκοπό. Τα δύο άκρα της στράτευσης της τέχνης μπορούμε να πούμε ότι είναι: α) η προσπάθεια για κατανόηση του εαυτού/κόσμου και η θέληση για ενεργή επίδραση πάνω του για την μεταβολή του, β) η αναπαραγωγή των κυρίαρχων δοξασιών ή της κυρίαρχης ιδεολογίας. Το τελευταίο ακόμα και αν είναι ακούσιο, είναι στρατευμένο γιατί η αναπαραγωγή των δοξασιών, ως αυτονόητων, είναι αυτή που οριοθετεί τον κόσμο και θέτει το σύστημα των κοινωνικών σχέσεων .
    Η δικιά σου στράτευση έγκειται στο γεγονός ότι θέτεις το δίλημμα της ίδιας της κυριαρχίας: ή με τους «χλιδάτους» ή με τους «χαμένους», ή με τους «κυρίαρχους» ή με τους «υποτελείς». Από το ημίφως του κειμένου σου όμως θα μπορούσε να ξεπροβάλει μια άλλη επιλογή: η υπέρβαση του ίδιου του διλήμματος. Την κατάργηση της κυριαρχίας. Μπορεί βέβαια, η άρνηση (του χαρακτήρα του κειμένου) να είναι μια θετικότητα, αλλά από μόνη της δεν φτάνει. Θα πρέπει να γίνει ρητή η θέληση για την υπέρβαση της κυριαρχίας. Θα πρέπει να κάνει ρητή την στράτευση με την μεριά εκείνη που όχι απλώς θα αναπαράγει την μια από τις δύο πλευρές, αλλά θα προσπαθήσει να υπερβεί και τις δύο.
    Χρέος απέναντι στον εαυτό μας και στους συνανθρώπους μας είναι να διευρύνουμε τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Και τον διευρύνουμε αυξάνοντας, αριθμητικά και ποιοτικά, τις διάφορες προσφερόμενες επιλογές.
    ---
    Στην πραγματικότητα όμως, το δίλημμα αυτό, ειδικά τώρα με την οικονομική κρίση, τίθεται σχεδόν από μόνο του. Η εποχή αυτή είναι μια βίαιη προλεταριοποίηση μεγάλων μερίδων ανθρώπων. Ο καιρός της χλιδής για κάποιους έχει τελειώσει (το θέλουν δεν το θέλουν). Οπότε το δίλημμα στην ουσία που ξεπροβάλει τώρα είναι: θα είσαι με εκείνους που θα συντηρήσουν την κυριαρχία (ακούσια ή εκούσια) ή με εκείνους που θα κουβαλήσουν τον σπόρο της ρήξης, της υπέρβασης και της δημιουργίας καταστάσεων ισότητας και ελευθερίας;

    Για τέλος.
    Κάπου λες: "Τώρα όλο και περισσότεροι είναι αυτοί που είναι διατεθειμένοι να κάνουν τη θυσία, να παραμείνουν τυφλοί και πλούσιοι." Είναι πολύ ωραία δοσμένη η πλευρά της κυριαρχίας: διατεθειμένοι να κάνουν την θυσία.
    Και είναι ωραία δοσμένο γιατί «ισιώνει» αυτό που παρουσιάζεται από την ανάποδη: αντί της διάθεσης (συνειδητή επίθεση σε μια τάξη της κοινωνίας) παρουσιάζεται η επιβολή (το σύστημα μας αναγκάζει να…) και αντί της θυσίας (των κοινωνικών κεκτημένων) παρουσιάζεται η σωτηρία (της τάξης και τους κόσμου).
    ----

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Για αρχή θα ήθελα να σε ευχαριστήσω που ασχολήθηκες με τόση προσοχή με το διήγημά μου. Με τιμά.
    Η έννοια της "στρατευμένη τέχνης" ίσως έχει αρνητικούς συνειρμούς μες στο μυαλό μου λόγω πρότερου ανέντιμου βίου του πνευματικού κόσμου στην Ελλάδα. Η προσπάθεια κατανόησης του κόσμου μέσα από την τέχνη είναι τελικά το ζητούμενο, και υπό αυτό το πρίσμα έχεις δίκιο, κάθε καλλιτέχνης είναι στρατευμένος.
    Η ιδεολογική μου τοποθετήση έναντι στα πράγματα δεν μπορεί να κρυφτεί κι έτσι το κείμενο διαποτίζεται από αυτή. Η θεώρηση του καθενός για τον κόσμο είναι περισσότερο έκδηλη στα έργα τέχνης περισσότερο παρά οπουδήποτε αλλου. Και αν η επιλογή είναι μαζί μαζί μας ή με τους άλλους, εγώ είμαι τους άλλους και φαίνεται ( για να μην αναφέρω τώρα γνωστή ρήση...)
    Με αυτόν τον τρόπο, ο πολιτικός σχολιασμός του διηγήματος δε με αφήνει αδιάφορη. Τις επιλογές μου τις έχω κάνει. Αλλά όσο κι αν σου φανεί παράξενο, στην αρχική μου πρόθεση δεν ήταν ένα πολιτικό μανιφέστο ή έστω μια παραβολή, ήταν μονάχα η ανάγκη να πω μια ιστορία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Κρατώ αυτό το τελευταία που είπες και σου λέω αυτή την ανάγκη μη την αφήσεις να σβήσει και να αντικατασταθεί από την ρουτίνα.

    Ευχομαι να έχεις πάντα την ανάγκη να πείς μια ιστορία.

    Καλό σου βράδυ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Κι εγώ το εύχομαι και για τους δυο μας. Στην τελική μόνο αυτό μετράει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή